10 października – światowym dniem zdrowia psychicznego

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa zdrowie psychiczne jako dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny. W trosce o ten dobrostan Caritas, której misją jest służba człowiekowi w każdym życiowym położeniu, podejmuje liczne działania związane z dbałością o zdrowie psychiczne, o których przypominamy w tym szczególnym dniu.

Dzieci i młodzież

We wszystkich diecezjach w Polsce, przy parafiach powstają świetlice środowiskowe
i socjoterapeutyczne. To właśnie tam trafiają dzieci i młodzież z rodzin dotkniętych przemocą, czy też z rodzin z problemem alkoholowym. Czas spędzony w świetlicy, w bezpiecznym miejscu to dla nich okazja nie tylko do zabawy, ale również do wyrównania szans edukacyjnych poprzez pomoc w odrabianiu zajęć. Podopieczni mogą też liczyć na wparcie psychologa w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych.Nie wszystkie dzieci korzystające z tego rodzaju placówek pochodzą z rodzin dysfunkcyjnych. Wśród podopiecznych są też dzieci z uboższych rodzin, które w świetlicach mogą rozwijać swoje zainteresowania, zawierać przyjaźnie oraz kształtować charakter. Świetlice organizują także szereg spotkań i warsztatów dla całych rodzin związanych także z celebrowaniem uroczystości, takich jak Dzień Dziecka, czy Święta Bożego Narodzenia..

Osoby niepełnosprawne oraz osoby z zaburzeniami psychicznymi

W trosce o zdrowie psychiczne osób niepełnosprawnych na terenie całej Polski funkcjonują Środowiskowe Domy Samopomocy (ŚDS), Warsztaty Terapii Zajęciowej (WTZ) i Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ).Zadaniem Środowiskowych Domów Samopomocy jest kształtowanie i pogłębianie u osób niepełnosprawnych umiejętności samodzielnego funkcjonowania, umiejętności interpersonalnych, rozwijanie zainteresowań i inspirowanie do nowych form aktywności. W placówkach tych niepełnosprawni znajdują także wsparcie
w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz pomoc, której celem jest zapobieganie powstawaniu nowych niepełnosprawności. ŚDS-y prowadzone są przez Caritas w 18 diecezjach.

Warsztaty Terapii Zajęciowej stwarzają osobom niepełnosprawnym, niezdolnym do podjęcia pracy, możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do znalezienia zatrudnienia. W placówkach funkcjonują różnorodne pracownie: krawieckie, przyrodnicze, gospodarstwa domowego, techniczne, stolarskie, wikliniarskie, poligraficzne, ceramiczne, rękodzielnicze i wiele innych. Caritas prowadzi WTZ-y w 26 diecezjach.

W ramach Zakładów Aktywności Zawodowej osoby niepełnosprawne, a także osoby
z zaburzeniami psychicznymi podejmują, pod opieką specjalistów, działalność zawodową, m.in. w hotelach, stołówkach, pralniach, w gospodarstwach rolniczych. Obecnie ZAZ-y prowadzą: Caritas Archidiecezji Katowickiej i Łódzkiej, Caritas Diecezji Kieleckiej, Caritas Diecezji Legnickiej, Caritas Diecezji Rzeszowskiej oraz Caritas Diecezji Siedleckiej. Każdy z placówek  zatrudnia od kilkunastu do kilkudziesięciu osób niepełnosprawnych. Dla przykładu Zakład Aktywności Zawodowej Caritas Archidiecezji Łódzkiej zajmuje się usługami poligraficznymi. Projektuje materiały reklamowe oraz logotypy, które są przygotowywane i drukowane w pracowni obsługiwanej przez osoby niepełnosprawne. Ponadto oferuje szereg usług, takich jak: ręczne konfekcjonowanie, znakowanie, grawerowanie i wycinanie laserem, haft komputerowy, drobne usługi krawieckie, a także ksero. W 2014 r. w ramach działalności Zakładu powstała osobna marka Filcmania zajmująca się produkcją wyrobów z filcu.Podopieczni tych placówek w miarę potrzeb korzystają także ze wsparcia psychologicznego.

W diecezji katowickiej w Ośrodku Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Knurowie funkcjonuje Środowiskowy Dom Samopomocy i Warsztat Terapii Zajęciowej.

Ponadto placówki prowadzone przez Caritas organizują, bądź włączają się w szereg wydarzeń kulturalnych i sportowych, które wpływają na dobre samopoczucie podopiecznych. Aktywności typu zawody sportowe, konkursy piosenek i festiwale teatralne, umożliwiają wykorzystanie zdobytych umiejętności interpersonalnych oraz uczą w praktyce, jak radzić sobie ze stresem.

Opiekunowie osób chorych i starszych

Na spadek formy psychicznej szczególnie narażeni są opiekunowie osób starszych i chorych.
Z myślą o nich Caritas organizuje szereg warsztatów dotyczących zarówno pielęgnacji chorego, jak i przeciwdziałania „wypaleniu”. Warsztaty odbywały się m.in. w ośrodkach Caritas diecezji poznańskiej, lubelskiej, sosnowieckiej, toruńskiej, tarnowskiej, gdańskiej.

Profilaktyka

Lepiej zapobiegać niż leczyć. Mając na uwadze olbrzymią rolę profilaktyki, Caritas Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej zorganizowała w 2018 r. dla studentów i wykładowców Akademii im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim Mały Dzień Zdrowia Psychicznego. Uczestnicy spotkania mogli dowiedzieć się m.in. jak radzić sobie ze stresem i jak dbać
o podniesienie samooceny. Mogli także skorzystać z konsultacji pielęgniarki w zakresie profilaktyki zdrowia psychicznego.

Ponadto w wielu placówkach prowadzonych przez Caritas można skorzystać z darmowej porady psychologa, pedagoga, czy psychiatry. Przykładem takiego działania jest „Dyżur otwartych Drzwi”- projekt społeczny Caritas Diecezji Koszalińsko – Kołobrzeskiej. Człowiek borykający się z życiowymi trudnościami ma możliwość porozmawiania o swoich problemach ze specjalistami z różnych dziedzin. Dyżurujący zapewniają anonimowość i fachową pomoc.

Również Caritas Diecezji Siedleckiej prowadzi podobną inicjatywę, tzw. Centrum Wsparcia. Przychodząc tu osoba może liczyć na pomoc specjalistyczną, a także dostać skierowania do jadłodajni, magazynu darów rzeczowych, wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego, a także otrzymać informację o placówkach pomocowych prowadzonych przez Caritas.

Osoby bezdomne, uzależnione i więźniowie

Caritas troszczy się także o osoby wykluczone społecznie. W wielu diecezjach prowadzone są jadłodajnie, ogrzewalnie i łaźnie. Placówki te prowadzone są m.in. przez diecezję gnieźnieńską, radomską, ełcką, włocławską i wiele innych. W ubiegłym miesiącu kolejną taką placówkę otworzyła Caritas Archidiecezji Warszawskiej.

Osoby, które pragną „wyjść” z bezdomności mogą ubiegać się o tzw. mieszkania wspierane. Korzystający z nich uczą się powrotu do normalnego życia, samodzielnego gospodarowania finansami itp. Zamieszkują w 2-3 osoby, kontynuują terapię uzależnień, mają też możliwość skorzystania z porad prawnych itp. Inicjatywy takie prowadzą Caritas Diecezji Kieleckiej, Caritas Diecezji Siedleckiej i Caritas Diecezji Archidiecezji Warszawskiej.

Mówiąc o pomocy w zakresie zdrowia psychicznego nie można pominąć także osób wychodzących na wolność z zakładu karnego, przechodzących proces resocjalizacji. Pomoc oferuje im m.in. Caritas Diecezji Siedleckiej we współpracy z Caritas Polska, realizując program „Dwa kroki”. Pierwszy krok, czyli pomoc przygotowawcza (doradcza, psychologiczna, zawodowa, terapii uzależnień, warsztaty terapii zajęciowej), następuje jeszcze w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności. Drugi krok został przewidziany na najtrudniejszy dla wielu skazanych czas – bezpośrednio po wyjściu na wolność. Wtedy lęk przed znalezieniem pracy, miejsca zamieszkania – w przypadku odrzucenia przez rodzinę – czy przed wejściem w nowy wymiar życia społecznego, rodzinnego i środowiskowego nabiera szczególnej intensywności. Bardzo często, bez odpowiedniej pomocy, kończy się powrotem do nałogów, udziału w grupach przestępczych, a w końcu do więzienia.

Troska o osoby dotknięte przemocą

Na terenie całego kraju Caritas prowadzi placówki dla osób dotkniętych przemocą. Przykładem takiego działania jest uruchomiony kilka lat temu projekt Caritas Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej „Sprawnie – Skutecznie – Efektywnie”. Inicjatywa skierowana jest przede wszystkich do dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych oraz seniorów, zagrożonych i dotkniętych przemocą domową. W ramach projektu prowadzone są punkty konsultacyjne, warsztaty i grupy wsparcia dla młodzieży i seniorów, kursy samoobrony, a także możliwość skorzystania z całodobowego schronienia dla osób doświadczających przemocy domowej.

Ośrodek Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem oraz Centrum Kryzysowe Caritas dla kobiet prowadzi także Caritas Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Osoby poszkodowane i ich najbliżsi mogą liczyć na bezpłatną pomoc prawną i psychologiczną, dofinansowanie pobytu dziecka w przedszkolu czy wyjazdów na kolonie, a także pomoc żywnościową czy częściowe sfinansowanie opłat mieszkaniowych. Centrum Kryzysowe oferuje także bezpłatne schronienie na okres nieprzekraczający 9 miesięcy. Większość mieszkanek podczas pobytu rozpoczyna niezbędną terapię, niektórym z nich udaje się rozpocząć pracę zarobkową czy uzupełnić wykształcenie.

Inicjatywą zasługującą na uwagę jest także prowadzony przez Caritas Diecezji Warszawsko-Praskiej „Dom Otwartych Serc”.Placówka wspiera osoby dotknięte problemem przemocy, doświadczające sytuacji kryzysowych: bezdomne, uzależnione, bezrobotne. Centrum Interwencji Kryzysowej w sposób szczególny wspiera matki i dzieci, które ze względu na przemoc muszą opuścić dotychczasowe miejsce zamieszkania.