120 lat temu urodził się Jean Guitton – wybitny francuski filozof i przyjaciel św. Pawła VI

120 lat temu, 18 sierpnia 1901 r. urodził się Jean Guitton, wybitny francuski myśliciel katolicki, filozof, teolog i powieściopisarz, który w swym życiu dążył do syntezy myśli współczesnej i katolicyzmu. Był autorem ponad trzydziestu dzieł, przyjacielem św. Pawła VI, papieża, i pierwszym świeckim audytorem na Soborze Watykańskim II. W 1961 roku został wybrany do Akademii Francuskiej, której następnie był dziekanem. Żarliwy chrześcijanin, uczeń Henriego Bergsona, Leona Brunschvicga i Guillaume Pouget`a. Podsumowaniem jego prac soborowych jest dzieło pt. „Kościół i świeccy”. Z kolei owocem przyjacielskich stosunków z papieżem Pawłem VI są „Rozmowy z Pawłem VI”.

Ciekawe są kulisy zawarcia znajomości między Guittonem a przyszłym papieżem Pawłem VI. W latach 50. książka francuskiego filozofa poświęcona Matce Bożej o mało nie znalazła się na indeksie. Guitton przedstawiał w niej tajemnicę Dziewicy Marii z punktu widzenia laickiego, aby przybliżyć jej rozumienie ludziom niewierzącym. Gdy przybył do Rzymu, by bronić swej sprawy, spotkał się z biskupem Giovannim Battistą Montinim, wówczas substytutem w sekretariacie stanu. Spotkanie to nie tylko pozwoliło uratować książkę, lecz stało się początkiem wielkiej przyjaźni. Na jego zakończenie przyszły papież podarował swemu rozmówcy zegarek mówiąc: „On będzie Panu przypominał, że 8 sierpnia co roku oczekuję na Pana”. Zdanie to zapoczątkowało serię 27 spotkań Jeana Guittona z Pawłem VI.

Szeroka publiczność poznała go w latach osiemdziesiątych z rozmów o Bogu i o śmierci z prezydentem Francji François Mitterrandem. „Mitterrand, który żywił dla mnie prawdziwą sympatię, uważał, że mam poufne informacje o życiu pozagrobowym. Przychodził do mnie z wizytą, jak chory na reumatyzm odwiedza swego reumatologa” – mówił z charakterystycznym dla siebie humorem filozof, który swe rozmowy z Mitterrandem zrelacjonował w „L’absurde et le mystère” (Absurd i tajemnica, 1984) i w „Le testament philosophique” (Testament filozoficzny, 1997).

Jean Guitton opowiadał, że jego matka powiedziała mu, iż „trzeba zbudować most między współczesnymi ludźmi, którzy nie mają wiary, a ludźmi wierzącymi, którzy nie mają ducha nowoczesności”. Starał się on wypełnić tę przepaść dzięki swemu jasnemu językowi, posługując się różnymi rodzajami literackimi (portrety, szkice, reportaże, powieści).

Urodzony w 1901 roku w Saint-Etienne, był wychowankiem Ecole Normale, nauczycielem filozofii w szkołach średnich (Troyes, Moulins, Lyon), zanim uwięzili go Niemcy w latach 1940-1945. Po wojnie wznowił swoje wykłady na Uniwersytecie Montpellier. W latach 1948-1954 wykładał filozofię w Dijon, a następnie został profesorem filozofii i historii filozofii na Sorbonie (1955-1968).

Płodny autor dzieł filozoficznych, ale także teologicznych i literackich („Portret pana Pouget”, „Cezaryna”, „Pascal i Leibniz”, „Problem Jezusa”), w roku 1954 otrzymał Grand Prix Literatury Akademii Francuskiej.

Wpływ na poglądy filozoficzne Guittona wywarli św. Augustyn, Pascal, kardynał J. H. Newman, a także Bergson i Guillaume Pouget („La philosophie de Newman”, 1933; „Profile”, Warszawa 1973; „Portret ojca Pouget”, Warszawa 1969; „Actualité de saint Augustin”, 1956; „Rozmowy z ojcem Pouget”, Warszawa 1966; „Génie du Pascal”, 1962).

Centrum zainteresowań Guittona był Jezus Chrystus jako wiarygodny i jedyny Zbawiciel człowieka. Guitton ukazywał podstawowe problemy człowieka w świetle jego powołania i zbawienia oraz problemy wiary chrześcijańskiej. Omawiał je w sposób dostosowany do współczesnego kontekstu kulturowego. Główne linie rozwojowe kultury umysłowej badał w kontekście uwarunkowań XIX i XX wieku i dostosowywał do nich wykład wiary („Difficulté de croire”, 1960; „Le catholicisme hier, aujourd’hui, demain”, 1972, „W co wierzę”, 1971).

Wobec zagrożeń materializmu i technicyzacji życia, Guitton domagał się „rewaloryzacji” człowieka, duchowego wymiaru jego egzystencji w aspekcie moralnym i nadprzyrodzonym, w aspekcie jego godności, powołania i posłannictwa Bożego. Głosił, że miejscem formowania nowego człowiek jest Kościół domowy („L’amour”, 1965; „La famille et l’amour, 1971). Postulował uaktywnienie świeckich w Kościele („Rozmowy z Pawłem VI”, 1968).

Najbardziej interesował go problem czasu, istnienia w nim człowieka i jego zbawienia w czasie. Czas rozważał w aspekcie sensu, którym jest zbawienie dane przez Chrystusa. Chrystus, jak podkreślał, jest „centrum procesu dziejowego” („Sens czasu ludzkiego”, Warszawa 1968; „Jezus”, Warszawa 1966).

Po Soborze Watykańskim II Guitton opublikował „Kościół i świeccy” oraz „Rozmowy z Pawłem VI”, którego przyjacielem był przez ponad trzydzieści lat. W roku 1977 był pośrednikiem między władzą kościelną a katolikami tradycjonalistami, którzy okupowali kościół Saint-Nicolas du Chardonnet.

Pisarz opublikował następnie „Le temps d’une vie” (Historia jednego życia, 1980), „Un sičcle, une vie” (Jeden wiek, jedno życie, 1988), „Dieu et la science” (Bóg i nauka, 1991 – wraz z braćmi Bogdanowami), „Les pouvoirs mystérieux de la foi” (Tajemnicze moce wiary, 1993), „Le siècle qui s’annonce” (Zapowiadający się wiek, 1997), „Une Recherche de Dieu” (Poszukiwanie Boga, 1997), „Ultima verba” (Ostatnie słowa”, 1998).

Jean Guitton był również płodnym malarzem. Wielokroć wystawiał swoje dzieła. Był twórcą fresków i obrazów o jaskrawych kolorach w Kaplicy Premonstratensów w Rzymie.

W swoim „Testamencie filozoficznym” tak napisał o swoim odejściu: „Okazałem się stulatkiem, bo mało mi brakuje. Nie cierpię i nie trwożę się wcale, i myślę, że się wypalam. Ale także czekam”.

Jego orędzie optymizmu na trzecie tysiąclecie głosiło: „Podstawa istoty ludzkiej nigdy się nie zmieni. Ewolucji natomiast podlega sens życia moralnego. Życie moralne dziecka roku 2000 będzie wyższe, głębsze i pełniejsze czci aniżeli życie dziecka, którym byłem ja. Cała ludzkość czyni postęp z punktu widzenia moralnego” – napisał Guitton w „Le siècle qui s’annonce”.

Zmarł 21 marca 1999 r. w Paryżu w wieku 98 lat.