Dziś Niedziela Dobrego Pasterza – 57. Światowy Dzień Modlitw o Powołania

Dziś w Niedzielę Dobrego Pasterza przypada 57. Światowy Dzień Modlitw o Powołania. W Polsce rozpoczyna on Tydzień Modlitw o Powołania do Kapłaństwa i Życia Konsekrowanego, który będzie przebiegał od 3 do 10 maja pod hasłem „Wielka Tajemnica Wiary”. Z tej okazji publikujemy statystyki dotyczące powołań kapłańskich oraz do życia zakonnego, ukazujące aktualne trendy w tej sferze.

Powołania na świecie

Na koniec 2018 roku w Kościele katolickim na całym świecie było 115 tys. 880 seminarzystów, a więc o ok. 2 proc. mniej niż było ich 2013 – 118 tys. 251. Liczby te podaje najnowszy Rocznik Statystyczny Kościoła (Annuarium Statisticum Ecclesiae), którego najnowsze wydanie przedstawiono 25 marca br. w Watykanie. Ukazuje się on zwykle co trzy lata i obejmuje dane na koniec roku poprzedzającego opracowanie nowego wydania, w tym wypadku 2018, w porównaniu z okresem sprzed 5 lat, a więc z roku 2013.

Watykański rocznik potwierdza utrzymującą się od wielu lat niekorzystną tendencję ogólnego spadku powołań kapłańskich i zakonnych, z kilkoma pozytywnymi wyjątkami, dotyczącymi przede wszystkim Afryki i niektórych krajów europejskich (do niedawna była to m.in. Polska) i Ameryki Łacińskiej.

Największy spadek powołań występuje już od lat w Europie: w omawianym okresie (2013-18) wyniósł on 15,6 proc., a następnie w Ameryce (rozpatrywanej całościowo, bez podziału na Południową i Północną) – 9,4. Znaczący wzrost liczby powołań odnotowała w tym czasie Afryka – 15,6 proc., a więc równoważący deficyt na naszym kontynencie, ale i tak nie był on w stanie przeważyć ogólnej tendencji ujemnej, gdy chodzi o wskaźniki powołań.

Powołania kapłańskie w Polsce

W 2019 r. do polskich seminariów wstąpiło 498 kandydatów do kapłaństwa, czyli o 122 mniej niż rok wcześniej. W sumie, na wszystkich latach kształcenia bieżący rok akademicki rozpoczęło 2853 alumnów. Do seminariów diecezjalnych przyjęto 323 mężczyzn. Natomiast do seminariów zakonnych 171 osób, o 34 mniej, niż w roku 2018.

W 2019 r. najwięcej kandydatów zgłosiło się do Wyższego Seminarium Duchownego w diecezji tarnowskiej. Było ich 26. Drugie miejsce zajęła archidiecezja warszawska, gdzie zgłosiło się 15 młodych mężczyzn, trzecie krakowska z 13, a czwarte gdańska z 11 kandydatami. Jeden kandydat zgłosił się natomiast do seminarium w diecezji drohiczyńskiej i archidiecezji warmińskiej, a w archidiecezji gnieźnieńskiej żaden. Po dwóch chętnych było w diecezji gliwickiej, sosnowieckiej, zamojsko-lubaczowskiej oraz zielonogórsko-gorzowskiej.

Wśród diecezjalnych Wyższych Seminariów Duchownych najwyższą liczbę kleryków na wszystkich latach mają seminaria: tarnowskie – 120, warszawskie – 90, krakowskie – 72, katowickie i przemyskie – 67 oraz poznańskie – 65. Natomiast najniższą liczbę kleryków mają seminaria: sosnowieckie – 13, drohiczyńskie – 14, olsztyńskie – 20, zielonogórsko-gorzowskie – 21, legnickie – 23, częstochowskie – 25 i koszalińskie – 27.

Wśród męskich instytutów życia konsekrowanego (zgromadzeń zakonnych) największym zainteresowaniem wśród młodych Polaków cieszyli się u ubiegłym roku jezuici, do których zgłosiło się 15 kandydatów. Na drugim miejscu znaleźli się kapucyni, gdzie było 14 chętnych do postulatu. Do dominikanów zgłosiło się w minionym roku 13 młodych. Z kolei tylko po jednym kandydacie miał Zakon Kanoników Regularnych Laterańskich, Towarzystwo Świętego Pawła (pauliści) i Zakon Karmelitów Bosych.

Spośród seminariów zakonnych największą liczbę kleryków mają na wszystkich latach: franciszkanie konwentualni – 149, salezjanie – 94, dominikanie – 76, paulini – 56, jezuici – 80, misjonarze oblaci – 44.

Od kilkunastu lat liczna powołań kapłańskich w Polsce wykazuje powolną tendencję spadkową. W 2004, seminaria diecezjalne i zakonne liczyły łącznie 7465 alumnów. W 2008 r. w diecezjalnych i zakonnych seminariach duchownych kształciło się 5583 kandydatów do kapłaństwa. w 2012 r. – 4262 na wszystkich rocznikach, w tym na I roku 828. W 2015 r. do seminariów duchownych zgłosiło się 725 nowych kandydatów. W 2018 r. na I roku formację kapłańską rozpoczęło 620 alumnów diecezjalnych i zakonnych, a łącznie studiowało ich wtedy 3015. W 2019 r. do polskich seminariów wstąpiło 498 kandydatów do kapłaństwa, czyli o 122 mniej niż rok wcześniej. W sumie, na wszystkich latach kształcenia bieżący rok akademicki rozpoczęło 2853 alumnów – informowała KAI Konferencja Rektorów Wyższych Seminariów Duchownych Diecezjalnych i Zakonnych w Polsce.

Niezależnie od spadku ilości kandydatów do kapłaństwa w naszym kraju, Polacy wciąż stanowią znaczącą część wśród nowo wyświęconych europejskich kapłanów. Co czwarty nowo wyświęcony ksiądz katolicki w Europie to Polak – podaje Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego. W ciągu ostatnich kilku lat w Polsce święcenia przyjmowało średnio 350 osób rocznie. Stanowi to 26 procent wszystkich neoprezbiterów w Europie – w 2017 roku było ich w sumie 1272.

Zgromadzenia żeńskie

W Polsce jest 17 tys. 189 sióstr zakonnych w zgromadzeniach czynnych. A dokładnie 16 tys. 297 sióstr po ślubach wieczystych, 573 po ślubach czasowych, 170 nowicjuszek i 149 postulantek. Ponadto 1290 sióstr to mniszki żyjące w zgromadzeniach kontemplacyjnych. Mieszkają w 2 tys.113 domach i należą do 106 zgromadzeń. Ok. 2 tys. polskich sióstr (dokładnie 1952) pracuje za granicą, najczęściej na terenach misyjnych (dane z końca 2019 r.).

Mniejszą grupą zakonnic są mniszki żyjące w zakonach kontemplacyjnych. Jest ich w Polsce 1290. Jest to 1123 mniszek po ślubach wieczystych, 61 po ślubach czasowych, 29 nowicjuszek i 14 postulantek. Żyją one w 83 klasztorach, których przełożone zrzeszone są w Konferencji Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych w Polsce. Wszystkie te klasztory reprezentują 13 rodzin zakonnych, z których zdecydowanie najliczniejszą są karmelitanki bose. Ok 60 sióstr mieszka w klasztorach, które nie należą do konferencji (dane z końca 2019 r.).

Po 1989 r. zakony żeńskie podjęły ogromny wysiłek odtwarzania odebranych im dzieł. W większości to się udało. Siostry prowadzą m.in. ponad 400 przedszkoli, ponad 100 szkół – podstawowych, ponadpodstawowych i specjalnych, ponad 60 internatów, burs i akademików, 75 świetlic, ok. 65 ośrodków wychowawczych, 65 domów dziecka, domy pomocy społecznej – dla dzieci (54) i dla dorosłych (62), 23 domy opieki, 14 placówek zapewniających całodobową opiekę niepełnosprawnym, 8 domów dla matek z małymi dziećmi, 2 przytuliska dla bezdomnych i ponad 80 stołówek dla biednych. Do dzieł prowadzonych przez zakony żeńskie w Polsce należy również m.in. ponad 30 zakładów opiekuńczo – leczniczych, 17 gabinetów lekarskich, 8 zakładów rehabilitacyjnych, 2 hospicja i 31 okien życia.

Siostry z kilkunastu zgromadzeń angażują się również w pomoc ofiarom przemocy, zniewolenia, prostytucji czy handlu ludźmi. Od kilku lat we współpracy z międzynarodową siecią przeciwdziałania handlowi ludźmi i prostytucji, działa przy Konferencji Zgromadzeń Żeńskich sekcja Bakhita, w której zaangażowane jest kilkadziesiąt sióstr.

Wymienić należy również 7 wydawnictw, 71 domów rekolekcyjnych, 15 centrów animacji misyjnej i 57 domów wypoczynkowych dla świeckich – prowadzonych przez siostry zakonne.

Trudno przecenić zaangażowanie zakonów żeńskich w duszpasterstwo, choćby ze względu na fakt, że 2012 sióstr pracuje jako katechetki. Oprócz tego w bezpośrednie nauczanie i wychowawstwo zaangażowanych jest niemal 2 tys. zakonnic. Zajmują się one ponadto duszpasterstwem szeregu grup społecznych. Dla przykładu można wymienić 738 scholi i chórów, 299 kół misyjnych, 409 wspólnot dzieci Maryi, 268 kół różańcowych, czy 201 kół biblijnych. Około 100 sióstr jest zaangażowana w duszpasterstwo więźniów. Warto podkreślić, że siostry prowadzą aż 1 tys. 115 grup związanych z charyzmatami ich zgromadzeń.

Zakonnice zajmują się również ewangelizacją przez media. 50 z nich pracuje w radiu, telewizji lub zaangażowanych jest w działalność internetową. Prowadzą m.in. 536 stron internetowych, 411 profili na Facebooku i 35 blogów.

Siostry wykonują najróżniejsze zawody. Pracują m.in. jako lekarki (34), pielęgniarki (1162), organistki (477), dyrektorki (695), kucharki (365), zakrystianki (1245). 35 sióstr pracuje naukowo.

Problemem są nowe powołania w zgromadzeniach żeńskich. Jak podkreśla matka Jolanta Olech po „boomie powołaniowym” z końca lat 70-tych XX w. w zasadzie obserwuje się spadek, przy czym od ok. 15 lat spadek ten nosi już znamiona kryzysu. Dla przykładu w 2000 r. do zakonów zgłosiło się 566 postulantek, w 2009 – 251, w 2017 – 177. Niekorzystną dynamikę pokazuje też inna statystyka. Jeszcze w 2000 r. na 428 zmarłych sióstr przypadało 541 rozpoczynających nowicjat. Już od 2007 r. liczba zmarłych znacznie przekracza jednak liczbę nowicjuszek. Obecnie nowicjuszek w żeńskich czynnych zgromadzeniach zakonnych w Polsce jest 170 a postulantek 149.

Oprócz tego w zakonach kontemplacyjnych jest 29 nowicjuszek i 14 postulantek. W zakonach kontemplacyjnych też niestety powołania spadają. O ile np. w 2015 r. w 83 klasztorach kontemplacyjnych było 41 nowicjuszek, to obecnie jest ich 29. A liczba postulantek w tym czasie spadła z 34 do 14.

Zgromadzenia męskie

Według danych z końca 2018 r. Polska ma 11 tys. 613 zakonników. W kraju przebywa 8 tys. 497, za granicą pracuje 3 tys. 116. Choć wśród instytutów męskich również wyodrębnić można te oddane dziełom apostolskim i te nastawione tylko na kontemplację – jak np. kameduli – wszystkie one zrzeszone są w jednej Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce. Reprezentuje ona 59 zgromadzeń, z których najliczniejsi są franciszkanie (1273), salezjanie (1043), franciszkanie konwentualni (931) i pallotyni (627). Dla porównania – jezuitów jest 603, redemptorystów – 444, dominikanów – 291, karmelitów – 72 a benedyktynów – 67.

Męskie instytuty życia konsekrowanego prowadzą708 parafii, 159 sanktuariów i 479 innych kościołów i kaplic z dostępem dla wiernych. Zakonnicy są biskupami (37), proboszczami, wikariuszami, egzorcystami, formatorami i kapelanami sióstr zakonnych, duszpasterzami akademickimi, duszpasterzami ruchów i stowarzyszeń religijnych oraz duszpasterzami szeregu specjalnych grup wiernych. Spowiadają.

1107 zakonników katechizuje w szkołach obejmując nauczaniem ponad 300 tys. dzieci i młodzieży – od przedszkolaków po studentów. Zakony prowadzą też własne placówki edukacyjne – to m.in. 18 przedszkoli, 26 szkół podstawowych, 41 liceów, 11 szkół wyższych i 93 oratoria dla dzieci i młodzieży. Nie bez znaczenia jest też ich praca na rzecz młodych w okresie wakacji i ferii. To w ciągu roku niemal 1500 turnusów wyjazdowych obejmujących prawie 30 tys. dzieci i ponad 100 tys. młodzieży.

Instytuty męskie prowadzą również działalność charytatywną. Wśród dzieł własnych wymienić można m.in. 6 szpitali, 12 hospicjów, 8 przychodni i ośrodków zdrowia, 24 domy opieki, 14 młodzieżowych ośrodków wychowawczych czy 13 ośrodków terapii dla osób uzależnionych. Szereg ośrodków charytatywnych zlokalizowanych jest przy parafiach i wspólnotach zakonnych, jak np. 91 ośrodków opieki Caritas, 76 poradni psychologiczno – pedagogicznych, 126 świetlic dla dzieci, 49 kuchni dla ubogich, 38 ośrodków pomocy rodzinie czy 30 warsztatów terapii zajęciowej dla niepełnosprawnych.

276 zakonników to wykładowcy wyższych uczelni, nie licząc seminariów duchownych. Wykładowcy seminaryjni to 496 osób. W 2016 r. zakonnicy opublikowali 246 książek naukowych. Prowadzili 42 wydawnictwa, 26 czasopism naukowych i 105 religijnych, 7 rozgłośni radiowych, 3 stacje TV, 11 telewizji internetowych, 590 oficjalnych portali i stron www oraz 118 blogów. Ważne jest również ich zaangażowanie w działalność społeczno-kulturalną: kierowanie muzeami, grupami teatralnymi, biurami pielgrzymkowymi, klubami sportowymi, orkiestrami, chórami i scholami, organizacja konkursów, festiwali, prowadzenie kursów językowych itp.

W ostatnich dwóch dekadach – na skutek zmniejszającej się ilości powołań – odnotowano wyraźny trend starzenia się zakonników. Zaobserwowano przede wszystkim znaczący spadek liczby zakonników najmłodszych (do 30. roku życia). Po drugie, do 2005 r. wzrosła liczba zakonników w przedziale 31-40 lat, ale po tym roku procent osób w tym przedziale wiekowym zaczął spadać, aż do stanu zbliżonego do wcześniejszego. Po trzecie, odsetek zakonników w wieku średnim (41-50 lat) wzrósł prawie trzykrotnie, a zakonników starszych (pow. 50, roku życia) – aż o ok. 80%.

Instytuty świeckie

W Polsce działa także instytutów świeckich, w większości żeńskich. Działa tylko jeden instytut męski – Instytut Świecki Chrystusa Króla. W Instytucie Świętej Rodziny działają natomiast dwa autonomiczne kręgi – mężczyzn i kobiet. W sumie w Instytutach Świeckich żyje w Polsce 1250 osób, z tego ok. 100 w formacji początkowej, tzn. przed złożeniem ślubów wieczystych. Śluby, podobnie jak w zakonach, składa się trzy: czystości, ubóstwa i posłuszeństwa. Świeccy konsekrowani nie rezygnują z majątku na rzecz wspólnoty, starają się jednak zarządzać dobrami materialnymi nie jak właściciele ale jak szafarze. Większe wydatki konsultują z przełożonymi, wspierają potrzebujących.

modlitwa

Franciszek apeluje o modlitwę różańcową w intencji wszystkich ofiar pandemii

Inne formy życia konsekrowanego

Rozwijają się również indywidualne Formy Życia Konsekrowanego. Dziewice konsekrowane, pustelnicy i wdowy – formy te, istniejące w starożytności, od czasów Soboru Watykańskiego II zaczynają się odradzać i cieszą się rosnącą popularnością. W Polsce żyje obecnie 309 dziewic konsekrowanych, niemal 300 wdów konsekrowanych i 1 pustelnik. Są to osoby działające bez struktur, bezpośrednio podlegające biskupowi diecezjalnemu, który odpowiedzialny jest za ich formację i funkcjonowanie. Charakterystyczne jest, że z każdym rokiem ilość dziewic oraz wdów konsekrowanych w Polsce wzrasta.

***
Światowy Dzień Modlitw o Powołania po raz pierwszy był obchodzony 12 kwietnia 1964 r. z inicjatywy papieża Pawła VI. W 2019 r. odbywa się po raz 56., tym razem pod hasłem „Odwaga podjęcia ryzyka ze względu na obietnicę Boga”, które jest tytułem papieskiego orędzia na ten dzień. Światowy Dzień Modlitw o Powołania rozpoczyna Tydzień Modlitw o Powołania. W polskich diecezjach i parafiach organizowane są w tym czasie spotkania modlitewne w intencji powołań do kapłaństwa i życia konsekrowanego, a także dyskusje i konferencje poświęcone tematowi powołania.

Na 57. Tydzień Modlitw o Powołania Krajowa Rada Duszpasterstwa Powołań (KRDP) wydała specjalne materiały duszpasterskie. Krajowa Rada Duszpasterstwa Powołań (KRDP) jest organem przy Konferencji Episkopatu Polski i działa na jej zlecenie. Powołuje ją delegat KEP do spraw powołań, który jest jednocześnie przewodniczącym Rady. Podstawowym celem KRDP jest inspiracja działalności duszpasterskiej na rzecz powołań kapłańskich, zakonnych, misyjnych oraz powołań do świeckich instytutów życia konsekrowanego, a także koordynacja działań powołaniowych i promowanie współpracy na polu powołaniowym między duchowieństwem diecezjalnym i osobami konsekrowanymi.