95 rocznica odsłonięcia Grobu Nieznanego Żołnierza

Z okazji przypadającej 2 listopada 95. rocznicy oficjalnego odsłonięcia Grobu Nieznanego Żołnierza pod fragmentem ocalałej po II wojnie światowej kolumnady Pałacu Saskiego na Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego odbyła się ceremonia złożenia wieńców. Kwiaty złożyli gen. dyw. Roberta Głąba, dowódcy Garnizonu Warszawa i Jana Józefa Kasprzyka, szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.
2 czerwca 1979 r., podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski, przy Grobie Nieznanego Żołnierza modlił się papież Jan Paweł II.

Jak powiedział minister Kasprzyk „sytuacja epidemiczna w kraju nie zwalnia nas z obowiązku pamięci o tych wszystkich, którzy zginęli po to, abyśmy byli wolni”. Dodał, że Grób Nieznanego Żołnierza stanowi jeden z najważniejszych punktów „wskazujących przywiązanie Polaków do wolności”. – To jedno z takich miejsc, które stanowi nasz kod kulturowy – podkreślił.

Po ceremonii złożenia wieńców, trębacz Orkiestry Reprezentacyjnej Wojska Polskiego odegrał utwór „Śpij kolego”. Kwiaty złożono również przy tablicy umieszczonej na ścianie gmachu Dowództwa Garnizonu Warszawa, upamiętniającej Jadwigę Zarugiewiczową, symboliczną matkę nieznanego żołnierza.

Po zakończeniu uroczystości zaprezentowana została strategiczna gra planszowa „Zadwórze 1920”, wydana dzięki współpracy Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz Armenian Foundation z okazji setnej rocznicy bitwy pod Zadwórzem, w której zginął najstarszy syn Jadwigi Zarugiewiczowej, Konstanty.

Minister Jan Józef Kasprzyk zapowiedział , że w najbliższych dniach w mediach społecznościowych Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych odbywać się będą konkursy, w których nagrodami będą gry. Planszówka trafi też do szkół oraz instytucji kulturalnych i edukacyjnych w całym kraju.

***

Podczas I wojny światowej po raz pierwszy zetknięto się z problemem tysięcy poległych i niezidentyfikowanych żołnierzy. Ich prochy leżały często z dala od Ojczyzny, w pobliżu miejsc bitewnych. Pamięć o nich postanowiono zachować wystawiając pomniki, które symbolicznie byłyby hołdem wdzięczności dla wszystkich niezidentyfikowanych poległych żołnierzy.

Jako pierwsi zdecydowali się na ten krok Francuzi. 2 listopada 1918 r. tamtejszy rząd wniósł do parlamentu projekt sprowadzenia prochów Nieznanego Żołnierza i złożenia ich w Panteonie. Projekt przegłosowano 9 listopada 1920 r., a jego realizację wyznaczono na 11 listopada 1920 r. Ostatecznie Nieznany Żołnierz armii francuskiej spoczął pod Łukiem Triumfalnym.

Z ośmiu cmentarzy znajdujących się pobliżu miejsc bitew przywieziono ciała niezidentyfikowanych żołnierzy. Umieszczono je w jednakowych trumnach. W obecności ministra wojny Andre Maginota (na jego cześć powstał późniejszy system obronny bunkrów francuskich), August Thien, żołnierz 132. Pułku Piechoty wybrał jedną z trumien i złożył na niej wiązankę kwiatów, wybierając w ten sposób prochy, które złożono następnie pod Łukiem Triumfalnym. Na metalowej płycie, przykrywającej kryptę, widnieje napis „Tu spoczywa żołnierz francuski, który poległ za ojczyznę”.

3 listopada 1920 r. uchwałę o upamiętnieniu brytyjskiego nieznanego żołnierza podjął parlament brytyjski, zalecając sprowadzenie prochów Nieznanego Żołnierza brytyjskiego z Francji i złożenie ich w nawie głównej sławnego Opactwa Westminsterskiego. Trumna została wybrana w podobny sposób, w jaki dokonano tego we Francji. Pogrzeb nieznanego żołnierza odbył się 11 listopada 1920 r. Kolejnych latach podobne pomniki-groby powstały jeszcze w USA (1921) i Belgii (1922).

Idea budowy w Warszawie Grobu Nieznanego Żołnierza powstała w 1923 r. 24 stycznia 1925 r. ówczesny minister spraw wojskowych gen. dyw. Władysław Sikorski przedstawił Radzie Ministrów wniosek w sprawie ustanowienia i budowy Grobu Nieznanego Żołnierza, proponując jego lokalizację w centralnym punkcie kolumnady Pałacu Saskiego. Wystrój Grobu zaprojektował Stanisław Ostrowski. Pochodząca z rodziny polskich Ormian Jadwiga Zarugiewiczowa została symboliczną Matką Nieznanego Żołnierza, która straciła syna w walkach o Zadwórze, znajdujące się na drodze do Lwowa.

29 października 1925 r. na Cmentarzu Obrońców Lwowa wskazała jedną z trzech trumien zawierających prochy bezimiennych żołnierzy, obrońców stacji w Zadwórzu, którą przetransportowano do Warszawy i uroczyście złożono w kolumnadzie Pałacu Saskiego, po uroczystym pogrzebie w archikatedrze św. Jana Chrzciciela 2 listopada 1925 r.

Obok trumny do niszy wstawiono 14 urn z ziemią z pól bitewnych. Od tamtego czasu Grób Nieznanego Żołnierza stał się panteonem narodowej pamięci, miejscem składania kwiatów podczas uroczystości państwowych i wojskowych oraz oficjalnych wizyt zagraniczny delegacji wysokiego szczebla. Kolumnada Pałacu Saskiego została zniszczona w 1944 r. Zachował się jednak jej fragment z Grobem Nieznanego Żołnierza. Po wojnie komuniści usunęli tablice związane z miejscami bitew z czasów wojny polsko-bolszewickiej.

2 czerwca 1979 r., podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski, przy Grobie Nieznanego Żołnierza modlił się papież Jan Paweł II, który złożył swój podpis w Księdze Pamiątkowej Grobu. W 1988 r. w Wojskowym Instytucie Historycznym opracowano treść nowych 12 tablic upamiętniających całe militarne dzieje Polski, umieszczając na nich nazwy 142 pól bitewnych od Cedyni do Berlina. W 2016 r. została odsłonięta jeszcze jedna tablica zawierająca nazwy miejsc związanych z walkami powojennego podziemia niepodległościowego i obławą augustowską.

Przy Grobie Nieznanego Żołnierza płonie wieczny znicz i służbę pełni warta honorowa z Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego, a w święta państwowe odbywa się jej uroczysta zmiana z udziałem najwyższych władz państwa.

Podobnie jak dawniej, tak i dziś na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza kwiaty składają odwiedzający nasz kraj najwyższej wysokiej rangi osobistości – koronowane głowy, przedstawiciele świata polityki, sił zbrojnych, delegacje krajowych i zagranicznych władz państwowych oraz różnego rodzaju organizacji, a także ambasadorzy obejmujący misję dyplomatyczną w naszym kraju.