98. rocznica powstania Grobu Nieznanego Żołnierza

Z okazji przypadającej 2 listopada 98. rocznicy powstania Grobu Nieznanego Żołnierza pod fragmentem ocalałej po II wojnie światowej kolumnady Pałacu Saskiego na Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego odbył się apel upamiętniający tę rocznicę. W uroczystości wzięli m.in. udział przedstawiciele duszpasterstw wojskowych.

W uroczystości, której gospodarzem był dowódca Garnizonu Warszawa gen. bryg. Tomasz Dominikowski udział wzięli: Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, ambasador Republiki Armenii Alexander Arzoumanian, pełniący obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. broni Piotr Błazeusz, pełniący obowiązki dowódcy generalnego RSZ gen. broni Marek Sokołowski, zastępca dowódcy operacyjnego RSZ gen. dyw. pil. Dariusz Malinowski i płk Krzysztof Stańczyk, pełniący obowiązki dowódcy WOT.

W ceremonii wzięli także udział przedstawiciele duszpasterstw wojskowych: biskup polowy WP Wiesław Lechowicz, abp Jerzy Pańkowski, prawosławny ordynariusz wojskowy i ks. płk Wiesław Żydel z ewangelickiego duszpasterstwa wojskowego. Obecni byli: prezes fundacji Armenian Foundation Marta Axentowicz-Bohosiewicz, dyrektorzy i kierownicy muzeów, przedstawiciele instytucji państwowych, komendanci i kierownicy jednostek wojskowych oraz instytucji podległych DGW.

Zebrani odśpiewali hymn Rzeczpospolitej Polskiej. Po nim nastąpiła uroczysta zmiana posterunku honorowego przed Grobem Nieznanego Żołnierza. Odczytano akt erekcyjny Grobu Nieznanego Żołnierza i oddana została salwa honorowa.

Gen. broni Piotr Błazeusz przypomniał okoliczności budowy Grobu Nieznanego Żołnierza, podkreślił, że grób stanowi on przypomnienie słów przysięgi wojskowej, w której żołnierze obiecują w razie konieczności oddać życie w obronie Ojczyzny. – Wielu naszych poprzedników oddało życie dochowując wierności tej przysiędze – powiedział gen. Błazeusz. Dodał, że od 98 lat Grób Nieznanego Żołnierza jest „panteonem pamięci narodowej i monumentem chwały oręża polskiego”. – Pamiętajmy, tu leży żołnierz Polski poległy za Ojczyznę. Wielu poległych i zamordowanych na sprawę naszej Ojczyzny nadal spoczywa w nieznanych mogiłach. Chwała i cześć ich pamięci – powiedział.

Jan Józef Kasprzyk podkreślił, że uroczystości przed Grobem Nieznanego Żołnierza są wyrazem hołdu wobec naszych przodków, którzy walczyli o wolność. – Oni poświęcili siebie, abyśmy my byli wolni. Oni nie myśleli o sobie, tylko o tych pokoleniach, które przyjdą po nich, a my im dziś dziękujemy. My dziś mówimy: „Pamiętamy o ofierze krwi przelanej za Ojczyznę” – powiedział.

Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych przypomniał, że przed Grobem Nieznanego Żołnierza modlił się 2 czerwca 1979 r. Jan Paweł II podczas swej pierwszej pielgrzymki do Polski. Przywołał słowa jego homilii: „Na ilu to miejscach ziemi ojczystej padał ten żołnierz. Na ilu to miejscach Europy i świata przemawiał swoją śmiercią, że nie może być Europy sprawiedliwej bez Polski niepodległej na jej mapie?”. – Niepodległa Polska to dziedzictwo, które otrzymaliśmy od walczących o wolność i musimy przekazać je następnym pokoleniom.  To jest zobowiązanie w ten Dzień Zaduszny, tu przy Grobie Nieznanego Żołnierza. My tę niepodległą Polskę w przyszłość przeniesiemy i tak jak otrzymaliśmy ją w darze od naszych poprzedników, przekażemy ją pokoleniom następnym, aby wolna, niepodległa Polska trwała wiecznie – powiedział.

Na zakończenie uroczystości na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza złożono wieńce. Odśpiewano „Pierwszą Brygadę”, pieśń reprezentacyjną Wojska Polskiego. Uroczystość zakończyła defilada wojskowej asysty honorowej. Kwiaty złożono także pod tablicą umieszczoną na ścianie budynku Dowództwa Garnizonu Warszawa, która upamiętnia Jadwigę Zarugiewiczową, symboliczną Matkę Nieznanego Żołnierza.

Historia Grobu Nieznanego Żołnierza

Podczas I wojny światowej po raz pierwszy zetknięto się z problemem tysięcy poległych i niezidentyfikowanych żołnierzy. Ich prochy leżały często z dala od Ojczyzny, w pobliżu pól bitewnych. Pamięć o nich postanowiono zachować wystawiając pomniki, które symbolicznie byłyby hołdem wdzięczności dla wszystkich niezidentyfikowanych poległych żołnierzy.

Jako pierwsi zdecydowali się na ten krok Francuzi. 2 listopada 1918 r. tamtejszy rząd wniósł do parlamentu projekt sprowadzenia prochów Nieznanego Żołnierza i złożenia ich w Panteonie. Projekt przegłosowano 9 listopada 1920 r., a jego realizację wyznaczono na 11 listopada 1920 r. Ostatecznie Nieznany Żołnierz armii francuskiej spoczął pod Łukiem Triumfalnym. Z ośmiu cmentarzy znajdujących się pobliżu miejsc bitew przywieziono ciała niezidentyfikowanych żołnierzy. Umieszczono je w jednakowych trumnach. W obecności ministra wojny Andre Maginota, August Thien, żołnierz 132. Pułku Piechoty wybrał jedną z trumien i złożył na niej wiązankę kwiatów, wybierając w ten sposób prochy, które złożono następnie pod Łukiem Triumfalnym. Na metalowej płycie, przykrywającej kryptę, widnieje napis „Tu spoczywa żołnierz francuski, który poległ za ojczyznę”.

3 listopada 1920 r. uchwałę o upamiętnieniu brytyjskiego nieznanego żołnierza podjął parlament brytyjski, zalecając sprowadzenie prochów Nieznanego Żołnierza brytyjskiego z Francji i złożenie ich w nawie głównej sławnego Opactwa Westminsterskiego. Trumna została wybrana w podobny sposób, w jaki dokonano tego we Francji. Pogrzeb nieznanego żołnierza odbył się 11 listopada 1920 r. Kolejnych latach podobne pomniki-groby powstały jeszcze w USA (1921) i Belgii (1922).

Idea budowy Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie powstała w 1923 r. Jednak dopiero 24 stycznia 1925 r. ówczesny minister spraw wojskowych gen. dyw. Władysław Sikorski przedstawił Radzie Ministrów wniosek w sprawie ustanowienia i budowy Grobu Nieznanego Żołnierza, proponując jego lokalizację w centralnym punkcie kolumnady Pałacu Saskiego. Wystrój Grobu zaprojektował Stanisław Ostrowski. Pochodząca z rodziny polskich Ormian Jadwiga Zarugiewiczowa, która straciła syna w walkach o znajdujące się na drodze do Lwowa Zadwórze, została symboliczną Matką Nieznanego Żołnierza.

29 października 1925 r. na Cmentarzu Obrońców Lwowa wskazała jedną z trzech trumien zawierających prochy bezimiennych żołnierzy, obrońców stacji w Zadwórzu. Trumnę przetransportowano do Warszawy i po uroczystym pogrzebie w archikatedrze św. Jana Chrzciciela 2 listopada 1925 r. uroczyście złożono w kolumnadzie Pałacu Saskiego.

Obok trumny do niszy wstawiono 14 urn z ziemią z pól bitewnych. Od tamtego czasu Grób Nieznanego Żołnierza stał się panteonem narodowej pamięci, miejscem składania kwiatów podczas uroczystości państwowych i wojskowych oraz oficjalnych wizyt zagranicznych delegacji. Kolumnada Pałacu Saskiego została zniszczona w 1944 r. Zachował się jednak jej fragment z Grobem Nieznanego Żołnierza. Po wojnie komuniści usunęli tablice związane z miejscami bitew z czasów wojny polsko-bolszewickiej.

2 czerwca 1979 r., podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski, przy Grobie Nieznanego Żołnierza modlił się papież Jan Paweł II, który złożył swój podpis w Księdze Pamiątkowej Grobu. W 1988 r. w Wojskowym Instytucie Historycznym opracowano treść nowych 12 tablic upamiętniających całe militarne dzieje Polski, umieszczając na nich nazwy 142 pól bitewnych od Cedyni do Berlina. W 2016 r. została odsłonięta jeszcze jedna tablica zawierająca nazwy miejsc związanych z walkami powojennego podziemia niepodległościowego i obławą augustowską.

Przy Grobie Nieznanego Żołnierza płonie wieczny znicz i służbę pełni warta honorowa z Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego, a w święta państwowe odbywa się jej uroczysta zmiana z udziałem najwyższych władz.

Podobnie jak dawniej, tak i dziś na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza kwiaty składają odwiedzający nasz kraj najwyższej wysokiej rangi osobistości – koronowane głowy, przedstawiciele świata polityki, sił zbrojnych, delegacje krajowych i zagranicznych władz państwowych oraz różnego rodzaju organizacji, a także ambasadorzy obejmujący misję dyplomatyczną w naszym kraju. 26 października kwiaty na Grobie Nieznanego Żołnierza złożył abp Antonio Filipazzi, nuncjusz apostolski w Polsce, rozpoczynający misję dyplomatyczną w naszym kraju.