Maria Mater Misericordiae (MMM) i ŚDM

Cały lipiec jestem w Krakowie i bardzo się z tego cieszę. Wykładam teologię sakramentalną o małżeństwie młodej grupie kobiet, używając znanego podręcznika wydanego przez Wydawnictwo M, profesora Sarmiento z mojego Uniwersytetu z Nawarry. Cały czas mamy pod ręką nową adhortację papieża Franciszka „Amoris laetitia”. To tekst naprawdę warty spokojnego studiowania.

Aktualny kurs w Krakowie przebiega pod kątem przygotowania się na Światowe Dni Młodzieży. Studentki kursu były już w Muzeum Narodowym na wystawie Maria, Mater Misericordiae. Były zachwycone i pokazały mi ładną broszurę, gdzie przedstawiona jest idea tej wystawy. Jest sześć rodzajów czy grup obrazów Matki Bożej i każda  grupa ma część teologiczną, historyczną i artystyczną. Przeczytałem folder i już nie miałem wątpliwości: muszę odwiedzić tę ekspozycję. Teraz przedstawię moje podsumowanie z aspektu teologicznego z tej broszury.

„Od kilkunastu lat utrwalił się zwyczaj organizowania przy okazji Światowych Dni Młodzieży wystaw sztuki sakralnej. Tematyka tegorocznej ekspozycji, zorganizowanej w Muzeum Narodowym w Krakowie, została określona maryjnym tytułem Mater Misericordiae w związku z Rokiem Miłosierdzia, obchodzonym od 8 września 2015 do 20 listopada 2016 w Kościele katolickim. Można na niej zobaczyć ponad 90 wybitnych dzieł wykonanych od końca XI do XVIII wieku jako artystyczna oprawa kultu Marii Matki Miłosierdzia.

1. Strażniczka skarbca Bożego Miłosierdzia w życiu ziemskim i niebiosach. Podobno św. Bernard z Clairvaux powiedział, że Matka Boska jest Strażniczką Skarbca Bożego Miłosierdzia w życiu ziemskim i w niebiosach. Idea ta powtarzana była przez średniowiecznych i nowożytnych pisarzy. Maria poznała podczas swojego ziemskiego życia różne oblicza ludzkiej niedoli, stąd uważa się, że ze szczególnym zrozumieniem wstawia się w niebiosach za wiernych i prosi o miłosierdzie dla grzeszników.

2. Matka Boska czuła (Eleusa). Matka Boska Eleusa to przedstawienie ukazujące Matkę Boską przytulającą czule małego Jezusa do policzka. Greckie określenie Eleusa znaczy: czuła, tkliwa, miłosierna. Wizerunek Eleusy odwołuje się do ludzkiego aspektu macierzyństwa Marii oraz emocjonalnej więzi między Matką i Synem, w odróżnieniu od równie popularnego w malarstwie ikonowym reprezentacyjnego ujęcia Matki Boskiej Hodegetrii (czyli przewodniczki, wskazującego drogę).

3. Matka Boska w płaszczu opiekuńczym. Przedstawienie Matki Boskiej w płaszczu opiekuńczym, pod którym chronią się wierni, było niezwykle popularne w średniowieczu i epoce nowożytnej. Wydaje się najpełniej wyrażać ideę Mater Misericordiae (Matki Boskiej Miłosierdzia). Źródłem ikonograficznym dla tego ujęcia miały być przede wszystkim wizje mistyków zakonnych. Ukazują Marię osłaniająca swym płaszczem zakonników. Z czasem rozbudowano tę formułę obrazową, dodając przedstawicieli wszystkich grup społecznych (Mater omnium).

4. Matka Boska Orantka. W sztuce wczesnochrześcijańskiej, szczególnie w malarstwie katakumbowym, rozpowszechniło się przedstawienia orantów, czyli postaci modlących się (od łacińskiego orare: prosić, modlić się). Oranci ukazywani byli frontalnie w pozie stojącej z uniesionymi w modlitewnym geście ramionami i rozwartymi dłońmi. Jednymi z najstarszych przedstawień Matki Boskiej były właśnie wizerunki Marii Orantki. Maria wznosi prośby do nieba, wstawiając się u swojego Syna za wiernymi, chcąc ich ochronić przed nieszczęściami ziemskiego życia. W XV wieku zaczęto przedstawiać modlącą się Matkę Boską ze złożonymi rękami.

5. Pieta. Pietas w języku łacińskim oznacza ofiarną miłość. Przedstawia Matkę Boską z ciałem Jezusa na jej kolanach lub łonie. Scena ukazuje moment pożegnania Matki z Synem bezpośrednio przed złożeniem do grobu. Wyraża współcierpienie i współudział Marii w dziele Zbawienia. Artyści często eksponowali rany Chrystusa oraz silny ból Matki po śmierci Syna, jako tej, która współcierpiąc, może najlepiej zrozumieć ludzki ból i cierpienie. Schemat ten przełamał dopiero Michał Anioł Buonarroti w słynnej Piecie watykańskiej. Ukazał Marię jako młodą dziewczynę kontemplującą ciało martwego Chrystusa o mistrzowsko wydobytej anatomii bezwładnego młodzieńczego ciała.

6. Matka Boska karmiąca Dzieciątko. Przedstawienie Matki Boskiej karmiącej Dzieciątko nazywano Maria Lactans. Maria ukazana jest podczas wykonywania typowo ludzkiego, matczynego zajęcia – karmienia piersią niemowlęcia. Podkreślało to dogmat o wcieleniu Chrystusa. Przedstawienie to odczytywano też jako wyraz czułej opieki Matki Boskiej nad wiernymi, których traktuje jako przybrane dzieci”.

Matko Miłosierdzia módl się za nas wszystkich, a szczególnie za młodych uczestników ŚDM!

Ks. Ignacy Soler

Ks. dr Ignacy Soler, urodzony w Alcañiz, w Hiszpanii (1955). Na Uniwersytecie Complutense w Madrycie ukończył studia matematyczne (1977). Stopień naukowy doktora nauk teologicznych uzyskał w 1983 na Uniwersytecie Navarry w Pamplonie. W 1981 został wyświęcony na kapłana prałatury personalnej Opus Dei. Od 1994 mieszka w Polsce.