Świętowanie różnorodności w dzień turystyki

Różnorodność biologiczna – czyli wielkie bogactwo stworzonych przez Boga organizmów, które żyją na Ziemi – jest w niebezpieczeństwie. Według najnowszych studiów 22% ssaków, 31% płazów, 13,6% ptaków i 27% raf koralowych na świecie jest zagrożonych lub skazanych na wymarcie – przypomina Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżujących w przesłaniu na tegoroczny 30. Światowy Dzień Turystyki, obchodzony 27 września. Jego temat to „Turystyka i różnorodność biologiczna”. Nawiązuje on do obchodzonego obecnie z inicjatywy ONZ Międzynarodowego Roku Różnorodności Biologicznej.

Watykańska dykasteria zwraca uwagę, że wśród licznych innych dziedzin ludzkiej działalności wpływ na wspomniane zmiany wywiera też turystyka, która jest zjawiskiem stale i to w szybkim tempie wzrastającym. Przesłanie przytacza dane Światowej Organizacji Turystyki, według których na całym świecie samych tylko turystów zagranicznych było przed 15 laty ponad pół miliarda, a w r. 2000 – prawie 700 mln. Przewiduje się, że w obecnym roku ich liczba przekroczy 1 mld, a za 10 lat – półtora miliarda. O wiele więcej jest jeszcze turystów krajowych.

„Wszystko to wskazuje na mocny wzrost tego sektora gospodarczego, który z kolei ma wpływ na zachowanie i trwałe użycie różnorodności gatunków oraz kryje w sobie niebezpieczeństwo poważnego zniszczenia środowiska – czytamy w orędziu – przede wszystkim, gdy chodzi o rozrzutne korzystanie ze skąpych zasobów (np. wody pitnej i ziemi) i ogromne zanieczyszczenie środowiska, które mocno przekracza to, co może dany region znieść.
Sytuacja się zaostrza poprzez fakt, że coraz większym powodzeniem cieszą się cele turystyczne w dziewiczej naturze z powodu jej piękna. To mocno wpływa na ludzi tych regionów, ich gospodarkę, dziedzictwo kulturowe i środowisko. Wpływa zarówno negatywne jak i w pozytywny sposób.
W tym objawia się paradoks turystyki. Z jednej strony powstaje i wzrasta turystyka z powodu atrakcyjności naturalnych krajobrazów i miejsc kultury, z drugiej zaś może ona być szkodliwa i niszcząca, a wtedy unika się tych celów podróży, gdyż straciły one swój pierwotny urok. Z tych wszystkich powodów musimy stwierdzić, że turystyka nie może zwolnić się od odpowiedzialności za różnorodność biologiczną, co więcej musi aktywnie do niej się przyczyniać. Rozwój tego sektora gospodarki musi koniecznie być przeniknięty zasadą trwałości i respektu przed odmiennością biologiczną.”

Papieska Rada wskazuje na odpowiedzialność organizatorów turystyki za obronę różnorodności biologicznej. Turystów przyciąga piękno stworzenia, zatem powinni je respektować. Jak pisał Benedykt XVI w przesłaniu na tegoroczny Światowy Dzień Pokoju, ludzie „znajdują uspokojenie i pokój, czują się odnowieni i umocnieni, gdy są w bliskim kontakcie z pięknem i harmonią przyrody. Istnieje zatem swego rodzaju wzajemność: gdy opiekujemy się światem stworzonym, stwierdzamy, że Bóg, poprzez stworzenie, bierze nas w opiekę”. Watykańska dykasteria podkreśla konieczność respektowania w turystyce środowiska naturalnego, a także ludzkiego rozwoju.

„Kontakt z naturą jest ważny i dlatego turystyka musi się troszczyć o to, by szanować piękno stworzenia i je respektować, gdyż bardzo wielu ludzi znajduje odpoczynek i spokój oraz czuje się odnowionymi i umocnionymi, gdy mają ścisły kontakt z pięknem i harmonią natury – czytamy dalej w orędziu – Stąd powstaje pewnego rodzaju wymiana: gdy troszczymy się o naturę, to doświadczamy, że Bóg poprzez naturę również o nas się troszczy. Istnieje aspekt, który takie zatroskanie czyni dziś jeszcze bardziej konieczne. W poszukiwaniu Boga człowiek odkrywa drogi, aby dotrzeć do poznania Boga, które za punkt wyjścia ma stworzenie. Natura i różnorodność biologiczna opowiadają nam o Bogu Stwórcy, który jest obecny w swoim stworzeniu, „bo z wielkości i piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich Sprawcę” (Mdr 13, 5), gdyż „stworzył je Twórca piękności” (Mdr 13, 3). Stąd świat w swojej różnorodności jawi się jako miejsce, „w którym objawia się Jego stwórcza moc Opatrzności i zbawienia”. W ten sposób turystyka, przybliżając nas do stworzenia w jego różnorodności i pełni, może także promować i umacniać doświadczenie religijne.”

Przesłanie Papieskiej Rady na Światowy Dzień Turystyki zawiera też apel do władz publicznych, by prawodawstwo wyraźnie chroniło i umacniało różnorodność biologiczną. Orędzie podpisali przewodniczący Papieskiej Rady ds. Migrantów i Podróżujących, abp Antonio Maria Vegli oraz jej sekretarz, abp Agostino Marchetto.
Kończy się takimi słowy: „Branża turystyczna ze swojej strony jest zobowiązana do takiego organizowania, rozwijania i prowadzenia swoich przedsiębiorstw, aby redukowały do minimum negatywne skutki, a pozytywnie działały na rzecz zachowania wrażliwych ekosystemów oraz natury w ogólności, były dla nich z pożytkiem oraz mieszkańcom i rodzimym społecznościom. Sensowne byłoby wczesne prowadzenie badań na temat trwałości każdej propozycji turystycznej, które dałyby informacje o rzeczywistych pozytywnych skutkach jak i możliwym ryzyku, gdyż celem tego sektora gospodarczego nie może być jak największa korzyść za wszelką cenę.
Turyści w końcu powinni być świadomi tego, że ich obecność w określonym miejscu nie zawsze jest dobra. W tym sensie powinni być oni poinformowani o konkretnych korzyściach, które ze sobą niesie zachowanie różnorodności biologicznej oraz pouczeni o metodach trwałej turystyki. Turyści powinni pytać czy propozycje podróży rzeczywiście przyczyniają się do rozwoju miejsca, do którego zdążają. W żadnym wypadku nie powinno się przysporzyć szkody ani ziemi ani historycznemu i kulturalnemu dziedzictwu docelowego miejsca podróży, aby odpowiedzieć na zachcianki i życzenia turystów. Szczególne zadanie duszpasterstwa turystów polegałoby na tym, by turystów nauczyć kontemplacyjnego oglądania, które pozwoli im rozpoznać Boże znaki w ogromnej różnorodności gatunków.
W ten sposób turystyka w harmonii ze stworzeniem może w sercu turysty wzbudzić hymn pochwalny psalmisty: „O Panie, nasz Boże, jak przedziwne Twe imię po wszystkiej ziemi!” (Ps 8, 2).”

O. Stanisław Jaromi OFM Conv.

absolwent teologii i ochrony środowiska, doktor filozofii, od lat zaangażowany w chrześcijańską edukację ekologiczną, wieloletni delegat franciszkanów ds. sprawiedliwości, pokoju i ochrony stworzenia, przewodniczący Ruchu Ekologicznego św. Franciszka z Asyżu - REFA i szef portalu www.swietostworzenia.pl. Interesuje się sprawami dialogu pomiędzy nauką i wiarą, kulturą i duchowością, chrześcijańską wizją świata i różnymi nurtami ekofilozofii. Pracował duszpastersko w Czechach oraz w międzynarodowych centrach franciszkanów w Asyżu, Rzymie i Krakowie; obecnie mieszka w Radomsku.