Warszawa: konferencja naukowa o życiu i twórczości Rosy Bailly

W Centrum Konferencyjnym Ordynariatu Polowego odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Żyłam z Wami, cierpiałam i płakałam z Wami” poświęcona Rosie Bailly (1890-1976), francuskiej poetce, propagatorce kultury i literatury polskiej we Francji, opiekunce polskich żołnierzy w czasie II wojny światowej.

Konferencja, której organizatorami byli Ordynariat Polowy, Muzeum Ordynariatu Polowego – oddział Muzeum Historycznego Miasta Stołecznego Warszawy, Konfraternia św. Jakuba Apostoła Starszego przy katedrze polowej oraz Fundacja Pamięci Rosy Bailly w Warszawie, upamiętniła 40. rocznicę śmierci Rosy Bailly oraz 100-lecie rozpoczęcia jej działalności na rzecz Polski.

Prezydenta RP, który objął patronatem konferencję, reprezentował Kazimierz Kuberski, z biura ds. kontaktów z Polonią Kancelarii Prezydenta RP. Patronat nad sesją objęli także m. in. Antoni Macierewicz, minister obrony narodowej, Pierre Buhler, ambasador Republiki Francuskiej w Polsce, Łukasz Kamiński, prezes IPN, senator Anna Maria Anders oraz bp Józef Guzdek, biskup polowy Wojska Polskiego, który wystosował list do uczestników konferencji.

– Dzisiejsza konferencja jest ważnym krokiem w dziele przywracania pamięci i oddania należnego hołdu wdzięczności Rosy Bailly – napisał bp Guzdek. Ordynariusz wojskowy wyraził wdzięczność prelegentom biorącym udział w sesji. – Niech to spotkanie poszerzy naszą wiedzę o losach rodaków, których wydarzenia wojenne zmusiły do szukania schronienia i pomocy we Francji. Niech będzie także kolejnym impulsem do budowania dobrych relacji polsko-francuskich – podkreślił.

Konferencja składała się z dwóch części, podczas których zaprezentowano referaty na temat życia i działalności Rosy Bailly, jej twórczości, prowadzonej przez nią pomocy charytatywnej i społecznej, a także zbiorom przekazanym przez nią do placówek muzealnych. W sumie podczas konferencji zaprezentowanych zostało kilkanaście referatów dotyczących jej życia, twórczości oraz recepcji jej twórczości.

Jak podkreśliła prof. Małgorzata Nossowska, z Uniwersytetu Marii Skłodowskiej Curie w Lublinie, życie Rosy Bailly przebiegało pod dwoma hasłami: „Polska i poezja”. – Te dwa obszary wydają się w największym stopniu definiować jej osobę i działalność. Warto podkreślić, że polskimi sprawami związana była przez 60 lat – powiedziała.

Konferencja nie dotyczyła wyłącznie postaci Rosy Bailly, ale przedstawiła także tło historyczne i realia stosunków polsko-francuskich w XX wieku. Jacek Macyszyn, dyrektor Muzeum Ordynariatu Polowego przedstawił sytuację polskich żołnierzy, którzy trafili do Francji po klęsce wrześniowej 1939 r. i francuskiej w 1940 r. To właśnie do nich kierowana była pomoc charytatywna Rosy Bailly.

Rosa Dufour Bailly urodziła się 14 marca 1890 we francuskim Saint-Florent-sur-Cher. Od 1916 r. była nieformalnym ambasadorem Polski i spraw naszej ojczyzny we Francji. Jako nauczycielka literatury francuskiej w żeńskim gimnazjum w Cahors zainicjowała akcję „Grosik Polski” (sou polonais), celem której była zbiórka datków dla polskich sierot. W 1919 założyła towarzystwo Les Amis de la Pologne (Przyjaciele Polskie), którego została sekretarzem generalnym. W okresie plebiscytów w 1921 agitowała za przyłączeniem Górnego Śląska do Polski. W okresie międzywojennym stowarzyszenie zorganizowało w 246 miastach Francji ok. 1400 manifestacji propagujących polskie sprawy. W tym okresie stowarzyszenie wydało 56 broszur i książek w nakładzie ok. 400 tys. egzemplarzy na temat Polski.

Wybuch II wojny światowej zmienił działania kulturalno-informacyjne stowarzyszenia i Rosy Bailly, na pomoc humanitarną udzielaną polskim żołnierzom oraz cywilnym uchodźcom: kobietom i dzieciom, żyjącym w dramatycznych warunkach w schroniskach i obozach. Internowanym w strefie Vichy, wysyłała paczki, szukała dla nich pracy, aby mogli legalnie opuścić obozy, lobbowała wśród Francuzów, by pomagali polskim jeńcom.

Jako osoba głęboko wierząca Rosa w swych „Listach do Polaków” wielokrotnie wskazywała wiarę w Boga, jako niewyczerpane źródło siły. W jednym z nich zwróciła się do Polaków z prośbą o budowę kapliczek obozowych, które miały pomóc odnaleźć żołnierzom sens życia w Bogu i być stacjami „Kalwarii Narodu Polskiego”. Jednocześnie miały stanowić symbol chrześcijańskiego przebaczenia Francuzom, których zaniedbania i zaniechania, w opinii Rosy, doprowadziły do wybuchu wojny. Do dziś na ziemi francuskiej stoją dwie takie kalwaryjskie stacje. Pierwsza to kapliczka lotników w Septfonds, przed którą co roku 8 maja gromadzą się Francuzi oraz Polacy mieszkający we Francji oraz druga, w Idron, gdzie, co roku, w maju modlą się polscy żołnierze uczestniczący w Międzynarodowej Pielgrzymce Żołnierzy do Lourdes.

Po wojnie, ze względu na sytuację geopolityczną, Rosa Bailly nie mogła już w pełni realizować swojej polonofilskiej misji. Starała się jednak nadal działać na rzecz Polski. Jako sprzeciw wobec odebrania Polsce Lwowa wydała książkę „Lwów se libère”. (W Polsce wydana w 2011 r. pt. „Miasto walczy o wolność. Obrona Lwowa w latach 1918-1919”). W latach 60. Rosa odwiedzała Polskę. Przekazała kilkaset eksponatów do Muzeum Narodowego w Warszawie, biblioteki w Kurniku i Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy.

Rosa Bailly była autorką książek o Polsce, m.in. Au coeur de la Pologne (1937) oraz zbiorków poezji Portes du Paradis (1957). Przekładała również na język francuski polską poezję (m.in. Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Juliana Tuwima). Została uhonorowana licznymi polskimi odznaczeniami, m.in. w roku 1969 otrzymała nagrodę polskiego Pen Clubu. Zmarła w podpirenejskim Pau 14 czerwca 1976. W dniu pogrzebu jej trumna była przykryta biało-czerwoną flagą.

Rosa Bailly była damą Orderu Odrodzenia Polski (w 1921 r. krzyż kawalerski, w 1927 r. krzyż oficerski, w 1936 r. krzyż komandorski). Jej imieniem nazwano uliczkę na warszawskim Bemowie, przedszkole oraz jeden ze skwerów w Krakowie.

W 2013 r. grób Rosy Bailly w Pau miał zostać zlikwidowany z powodu nieopłacania kwatery. Cały majątek przekazany przez nią został przekazany najpierw klasztorowi w Pau, a po jego likwidacji miejscowemu muzeum, który także zostało zamknięte. Dzięki Polakom mieszkającym we Francji miejsce spoczynku Rosy Bailly zostało uratowane.

Przed rokiem na jej grobie, z inicjatywy Zygmunta Szczepaniaka, Polaka, żołnierza gen. Władysława Andersa, mieszkającego niedaleko Pau oraz wiernych Ordynariatu Polowego, pojawiła się nowa, dwujęzyczna tablica przywieziona tam przez polskich pielgrzymów.

Podczas sesji zapowiedziano, że 11 kwietnia o godz. 18.00 w katedrze polowej Wojska Polskiego odprawiona zostanie Msza św. w intencji Rosy Bailly, podczas której poświęcony zostanie krzyż na jej grób w Pau.