Oświęcim: promocja książki abp. Muszyńskiego o początkach dialogu katolicko-żydowskiego w Polsce w latach 1986–1994

Prawdziwym promotorem dialogu katolicko-żydowskiego w Polsce był arcybiskup Krakowa kard. Karol Wojtyła – podkreślił abp Henryk Muszyński, który uczestniczył 14 stycznia w Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu w promocji książki swego autorstwa pt. „Początek wspólnej drogi. Dialog katolicko-żydowski w Polsce w latach 1986–1994”. W spotkaniu w przededniu Ogólnopolskiego Dnia Judaizmu udział wzięli m.in. metropolita krakowski kard. Stanisław Dziwisz, przewodniczący Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem bp Mieczysław Cisło, emerytowany biskup bielsko-żywiecki Tadeusz Rakoczy i ks. dr Manfred Deselaers z Centrum Dialogu i Modlitwy.

Autor wydanej przez wydawnictwo „Bernardinum” pozycji podkreślił, że książka stanowi pokłosie dialogu, który w latach 1986-1994 Komisja Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem podjęła ze środowiskami żydowskimi. Jednocześnie zastrzegł, że nie czuje się promotorem tego dialogu. „Jeżeli ktoś jest promotorem tego dialogu, to jest nim jest kard. Karol Wojtyła na ziemi krakowskiej, a potem jego następca kard. Franciszek Macharski. Ja byłem sierotą w tym temacie, nie znałem Żydów” – przyznał podczas promocji książki, opisując sytuację kiedy podejmował dialog ze środowiskami Żydów.

Zauważył jednocześnie, że spotkanie, w przededniu Dnia Judaizmu, ma dla niego symboliczny wymiar, gdyż odbywa się ono w Roku Jana Pawła II, w Roku Życia Konsekrowanego. „Dla mnie to są znaki. W moim przekonaniu tak Pan Bóg pisze swoją historię, tak Pan Bóg pisze swoje dzieje” – dodał były prymas Polski, który dużą część swoich wspomnień poświęcił postaci Jana Pawła II. Jak zauważył arcybiskup senior archidiecezji gnieźnieńskiej, papież Polak przynaglał do dialogu z judaizmem, także przez gesty i słowa.

Swoje rozważania hierarcha poświęcił też sprawie napięć katolicko-żydowskich, związanych z powstaniem klasztoru karmelitanek w Oświęcimiu nieopodal terenu obozu. Przy tej okazji duchowny podziękował siostrom i wyraził wobec nich szacunek i podziw. Przyznał, że dziś spotkał się z karmelitankami i odprawił Mszę w przylegającym do Centrum klasztorze.

Hierarcha przewodniczył w latach 1986-1994 Podkomisji, a następnie Komisji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem. Był wówczas biskupem pomocniczym diecezji chełmińskiej.

„Odniesienie do tamtych wydarzeń z perspektywy ponad 30 lat ma swoje wady, ale i pewien ważny walor. Trudniej jest co prawda przywoływać szczegóły wydarzeń, ale równocześnie upływ czasu daje możliwość spojrzenia na przeszłość z dystansu, bez emocji, pozwala docenić to, co było i jak było” – napisał w wstępie do swej książki abp Muszyński. Przywołał w niej wydarzenia z tamtych lat – kolejne pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w roku 1987 i 1991, rozmowy i deklaracje genewskie w roku 1986 i 1987, kontrowersje wokół klasztoru sióstr karmelitanek w Oświęcimiu, budowę Centrum Dialogu i Modlitwy, oraz inne.

Podczas promocji książki szczególne świadectwo poświęcone odniesieniom Jana Pawła II do Żydów i judaizmu złożył kard. Stanisław Dziwisz. Metropolita krakowski przypomniał bliskie więzy łączące papieża z Żydami, które zaowocowały rozwojem i umocnieniem zaangażowania Kościoła katolickiego w dialog międzyreligijny. Zwracał uwagę na pionierskie podejście papieża Polaka w tej sprawie, oraz w jak niekonwencjonalny sposób przełamywał stereotypy i uprzedzenia. Życzył też uczestnikom spotkania, by książka, która przypomina pierwsze lata dialogu chrześcijańsko-żydowskiego, zaowocowała nowymi inicjatywami na tym polu.

Za publikację dziękował szczególnie bp Mieczysław Cisło, przewodniczący Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem. Zauważył, że książka dobrze dokumentuje to, co się działo, a jest często nieobecne w powszechnej świadomości społeczeństwa. Wyraził nadzieję, że publikacja będzie przedmiotem namysłu wśród studentów teologii.

Hierarcha podkreślił, że abp Muszyński – nestor dialogu chrześcijańsko-żydowskiego w Polsce – położył solidne podwaliny pod instytucję tego dialogu. Opisał przy okazji zakres prac, w jakie zaangażowany jest pracujący obecnie pod jego zwierzchnictwem Komitet. Zaznaczył, że coraz większego znaczenia nabierają organizowane od 1997 roku Dni Judaizmu.

O założeniach i koncepcji Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu mówił ks. Manfred Deselaers, niemiecki ksiądz związany z ta instytucją od około 20 lat. Zaznaczył, że powstanie placówki było bezprecedensowym przedsięwzięciem. „Jestem przekonany, że fundamentem tego centrum jest działanie Ducha Świętego. Bez wielkiej wiary nic nie mogłoby tu powstać ani udać” – podkreślił.

Głos zabrał także biskup senior Tadeusz Rakoczy. Duchowny, który jako ordynariusz bielsko-żywiecki był świadkiem napięć związanych z relacjami katolicko-żydowskimi na ziemi oświęcimskiej, gratulował publikacji i zachęcał do kontynuowania i pogłębiania drogi dialogu.

Prezes Wydawnictwa „Bernardinum” ks. dr Wojciech Węckowski zauważył, że wydana monografia, zawierającą także teksty abp. Stanisława Gądeckiego i bp. Mieczysława Cisły, jest bardzo cenna, gdyż jest bezpośrednią relacją pierwszego przewodniczącego Komisji ds. Dialogu z Judaizmem. Zaznaczył, że pozycja jest ważna także, dlatego, że mówi o potrzebie poszanowania własnych tożsamości, „ale i świadomości jedynych w swoim rodzaju więzów religijnych, wypływających z wiary w jedynego Boga zakorzenionych we wspólnej tradycji biblijnej”.

Podczas prezentacji książki gości przywitał – ks. Jan Nowak, dyrektor Fundacji Centrum, a spotkanie poprowadził ks. dr hab. Józef Kloch, rzecznik Episkopatu Polski.

Abp senior Henryk Muszyński, urodził się 20 marca 1933 roku w Kościerzynie na Kaszubach. Po zdaniu matury wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. Święcenia kapłańskie przyjął 28 kwietnia 1957 roku w katedrze w Pelplinie z rąk bp. Kazimierza Kowalskiego.

W 1960 roku został skierowany na studia specjalistyczne, które odbył kolejno w Lublinie, Rzymie,
Jerozolimie i Heidelbergu. Po ukończeniu studiów wrócił do rodzinnej diecezji chełmińskiej i rozpoczął pracę w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie. Wykładał także na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, był kierownikiem tamtejszej Katedry Starego Testamentu oraz p.o. kierownika Katedry Archeologii Starożytnego Bliskiego Wschodu. W 1985 roku Jan Paweł II mianował go biskupem pomocniczym diecezji chełmińskiej. Dwa lata później został mianowany ordynariuszem diecezji włocławskiej, a w 1992 roku arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim.

Abp Henryk Muszyński jest cenionym biblistą i laureatem wielu cennych nagród i wyróżnień. Jest zasłużony dla dialogu polsko-żydowskiego i polsko-niemieckiego. Ma w swoim dorobku ponad 300 publikacji. Pełnił także wiele ważnych funkcji w Kościele powszechnym. Był m.in. wiceprzewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski, członkiem Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan oraz członkiem watykańskiej Kongregacji Nauki Wiary, w której pracował z kard. Josephem Ratzingerem, późniejszym papieżem Benedyktem XVI.