Większość Kościołów zbojkotowała intronizację nowego zwierzchnika prawosławia

W prawosławnej katedrze św. Aleksandra Newskiego w słowackim Preszowie odbyła się 9 lutego intronizacja, czyli oficjalne objęcie urzędu przez nowego zwierzchnika Kościoła Prawosławnego Ziem Czeskich i Słowacji, metropolitę Rościsława. Uroczystość tę zbojkotowała większość kanonicznych autokefalicznych Kościołów prawosławnych, zwłaszcza greckojęzycznych. Obecni byli jedynie wysłannicy, i to niskiego szczebla, pięciu Kościołów, m.in. z Polski.

Na czele 3-osobowej delegacji Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego stał przewodniczący Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego, metropolita Hilarion i był to najwyższej rangi hierarcha, jaki przybył na ceremonię w Preszowie. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny reprezentował biskup gorlicki Paisjusz, biskup pomocniczy eparchii (diecezji) przemysko-nowosądeckiej. Przybyli też przedstawiciele Kościołów: antiocheńskiego, amerykańskiego (który autokefalię otrzymał w 1970 od Moskwy) i greckiego.

Ponadto w uroczystości wzięli udział przewodniczący Konferencji Biskupów Słowacji, metropolita bratysławski abp Stanislav Zvolenský i biskup generalny Kościoła Ewangelickiego w Słowacji Miloš Klatik. Nie było natomiast nikogo z władz państwowych Czech i Słowacji.

Metropolita Rościsław został wybrany na najwyższy urząd w Kościele Prawosławnym Ziem Czeskich i Słowacji 11 stycznia na XIII Nadzwyczajnym Soborze Lokalnym w Preszowie. Chociaż formalnie zakończyło to wielomiesięczny kryzys w łonie prawosławia na tym terenie, to jednocześnie, zdaniem wielu komentatorów, decyzja ta postawiła prawosławie u naszych południowych sąsiadów na krawędzie rozłamu, ze względu na silne sprzeciwy i opór wobec niego.

Wspomniany kryzys spowodowało wymuszone ustąpienie 12 kwietnia 2013 dotychczasowego zwierzchnika Kościoła, metropolity Krzysztofa. Niespełna 60-letni wówczas hierarcha podał się do dymisji po ujawnieniu kilka tygodni wcześniej przez jedną ze stacji telewizyjnych, że miał on wieloletni romans z żoną jednego z księży oraz kilka kochanek, z którymi mógł mieć nawet 10 dzieci. On sam odrzucił te oskarżenia, choć przyznał, iż rzeczywiście ma dwie córki, ale pochodzą one z jego małżeństwa zawartego jeszcze przed wstąpieniem do klasztoru.

Według otoczenia metropolity kampanię przeciw niemu wywołali ludzie, którzy chcieli kontrolować duże sumy pieniędzy, jakie należały się Kościołowi prawosławnemu w Czechach w ramach rekompensaty za majątek zabrany mu przez władze w okresie komunistycznym. W grę wchodzi suma 1,14 miliarda koron.

Rościsław (w świecie Andrej Gont) urodził się 25 stycznia 1978 w mieście Snin w Słowacji, jest więc obecnie najmłodszym wiekowo zwierzchnikiem kościelnym w świecie prawosławnym. W 2002 ukończył Wydział Teologii Prawosławnej Uniwersytetu Preszowskiego, po czym kształcił się na Uniwersytecie im. Arystotelesa w Salonikach (Grecja). Po powrocie do kraju pełnił posługę duszpasterską w jednej z parafii. 8 października 2012 otrzymał godność ihumena (wyższego przełożonego zakonnego), a 18 listopada tegoż roku wyświęcono go na arcybiskupa preszowskiego. 9 grudnia został wybrany strażnikiem Tronu Metropolitalnego, czyli tymczasowym zwierzchnikiem prawosławia w Czechach i Słowacji. Obecnie zaś objął najwyższy urząd w swym Kościele.

Uchodzi on za przedstawiciela „frakcji promoskiewskiej” i np. w lipcu ub.r. stał na czele delegacji swego Kościoła na obchody 1025. rocznicy Chrztu Rusi w Moskwie, Kijowie i Mińsku. Druga frakcja opowiada się za zbliżeniem z Patriarchatem Konstantynopola, co zresztą de facto już nastąpiło.

Przeciw wybraniu go na głowę Kościoła wystąpiła większość duchowieństwa i wiernych w samym Kościele, wśród nich metropolita Symeon, który kierował nim po ustąpieniu Krzysztofa. On sam uważa się za jedynego kanonicznie wybranego biskupa prawosławnego w Czechach i Słowacji i odrzuca ważność zarówno wyboru, jak i wcześniejszej chirotonii (sakry biskupiej) nowego zwierzchnika. Również Patriarchat Konstantynopola ostro krytykuje Rościsława i zarzuca mu szereg uchybień kanonicznych.

Kościół prawosławny w dawnej Czechosłowacji nawiązuje do tradycji misji św. Braci Cyryla i Metodego na Morawach (IX wiek), choć później w Czechach przez wiele wieków był nieobecny. Organizacyjnie ukształtował się po I wojnie światowej, gdy w 1918 powstała Czechosłowacja. Miał wówczas status autonomiczny, a jego Kościołem macierzystym był Patriarchat Serbski. Po II wojnie światowej, gdy Czechosłowacja znalazła się w strefie wpływów sowieckich, również miejscowe prawosławie przeszło – mimo protestów Kościoła serbskiego – pod jurysdykcję Patriarchatu Moskiewskiego, który w 1951 udzielił mu autokefalii, czyli pełnej niezależności.

Decyzji tej jako politycznej, nie kanonicznej, przez wiele dziesięcioleci nie uznawały patriarchaty i Kościoły greckojęzyczne z Konstantynopolem na czele. Uznanie autokefalii czeskiego i słowackiego prawosławia przez te Kościoły nastąpiło dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych. Ale 27 sierpnia 1998 patriarcha Bartłomiej I oficjalnie udzielił autokefalii tamtejszym prawosławnym, tym razem w zgodzie z kanonami. Potwierdził to jego udział w obchodach 1150. rocznicy obecności Świętych Braci na terenie dzisiejszej Słowacji i konsekracja przezeń 29 maja 2013 katedry prawosławnej w Bratysławie. Obecnie zaś stosunki Konstantynopola z tym Kościołem lokalnym znów stały się napięte.