Zabytkowe cerkwie w Hańczowej i Pielgrzymce już w internecie

Od 28 października zabytkowe cerkwie prawosławne w Hańczowej i Pielgrzymce możemy oglądać w internecie. Zakończył się kolejny etap projektu digitalizacji zasobów dziedzictwa kulturowego Rzeczpospolitej.

Program Digitalizacji Zbiorów Kultury Polskiej realizowany jest od wielu lat przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy współpracy z Polskim Bractwem Kawalerów Gutenberga.

Projekt „Dziedzictwo kulturowe. Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego” ma na celu pokazanie stanu obecnego zabytków i polega na stworzeniu pełnej dokumentacji fotograficznej wnętrza i wyposażenia zabytkowych obiektów z dokładnością odtworzeniową. Po wykonaniu tysięcy zdjęć wysokiej jakości i zebraniu pełnej dokumentacji takie właśnie idealne kopie dwóch świątyni prawosławnych – cerkwi pod wezwaniem Opieki Matki Bożej w Hańczowej oraz cerkwi św. Michała Archanioła w Pielgrzymce – możemy już oglądać na stronach www.

Zakończony właśnie projekt jest jednocześnie materiałem wstępnym do rozpoczęcia konserwacji obu obiektów. Zapisane w technice cyfrowej obrazy pozwalają na absolutnie wierne odtworzenie oryginału i mogą w przyszłości posłużyć do rekonstrukcji, w razie gdyby któryś z zabytków uległ zniszczeniu.

– Jest to szczególnie ważne w przypadku obiektów drewnianych, takich jak cerkiew Opieki Matki Bożej w Hańczowej czy cerkiew w Pielgrzymce – powiedział ks. dziekan Roman Dubec, proboszcz parafii prawosławnej św. Trójcy w Gorlicach podczas dzisiejszej konferencji prasowej w Centrum Kultury Prawosławnej im. Św. Cyryla i Metodego w Warszawie. – Ważnym punktem tego projektu jest także kwestia promocji naszej świątyni, czyli stworzenia wirtualnych wycieczek i możliwości oglądania wnętrza świątyni z każdego miejsca na świecie. Teraz osoby znajdujące się setki kilometrów stąd będą mogli poznać historię naszej cerkwi.

Ks. Dubec zauważył, że ta forma promocji może pomóc zebrać fundusze konieczne do odrestaurowania cerkwi. Jak przyznał duchowny cerkiew, choć jest obiektem żywym, w którym wciąż odbywają się nabożeństwa i którą odwiedzają turyści, nieustannie zmaga się z brakiem środków potrzebnych na renowację.

– W tej chwili kończymy konserwację zachodniej strony ikonostasu, na przyszły rok planowane są kolejne remonty. Tymczasem parafia liczy zaledwie 34 osoby, w większości są to Łemkowie, którzy pomimo ogromnego zaangażowania i ofiarności nie są w stanie zebrać potrzebnej kwoty – powiedział ks. Dubec.

Tymczasem Paweł Myszka, kierownik projektu digitalizacji zauważył, że polskie cerkwie są zjawiskiem unikalnym w skali światowej i pomimo to niestety popadają w coraz większą ruin.

– Dlatego właśnie Polskie Bractwo Kawalerów Gutenberga zaczęło się specjalizować w digitalizacjach polskich cerkwi. Wybieramy cerkwie z różnych obszarów, były już Bieszczady, była Łemkowyna. Chcemy w ten sposób pokazać różnorodność naszej kultury, która jest traktowana niemal jako obcojęzyczna, choć przecież jest u nas obecna od stuleci. Musimy pamiętać, że większość tych miejsc, gdzie dziś są cerkwie, były kiedyś w granicach Rzeczpospolitej – zaznaczył. – Przez umieszczenie ich bogactwa na stronach internetowych opatrzonych komentarzem i historią stają się niezwykle cennym materiałem dla wszystkich, którzy są ta tematyką zainteresowani wszędzie na świecie.

Cerkiew Opieki Matki bożej w Hańczowej to drewniana świątynia łemkowska położona na małopolskim Szlaku Achitektury Drewnianej. Trudno jednoznacznie określić datę jej powstania. Schematyzmy greckokatolickie z 1898 i 1936 r. za datę budowy uznają rok 1871. Jednak większość źródeł podaje informacje, że w tym roku został przeprowadzony gruntowny remont świątyni a sama cerkiew powstała w pierwszej połowie XIX wieku. Cerkiew została wybudowana jako świątynia greckokatolicka. Od 1947 do 1956 r. użytkowana była przez rzymskich katolików, jednak w tym okresie, mimo użytkowania, ulegała powolnej dewastacji aż w 1956 roku wydano decyzję o jej rozbiórce. Ikonostas wywieziono do Łańcuta, do składnicy ikon. Na szczęście w tym samym roku rozpoczęły się pierwsze powroty do Hańczowej Łemków, którzy opuścili te ziemie w 1947 r. w ramach „Akcji Wisła”. Cerkiew uratowano, wymuszono cofnięcie decyzji o rozbiórce i w latach 1957-1960 odbudowano. W 1958 r. erygowano parafię prawosławną. W czasie remontu prowadzonego z początkiem lat 60. odkryto pod podłogą kamienny fundament poprzedniej cerkwi pochodzącej z XVI bądź XVII wieku. Piękny ikonostas malowany pod koniec XIX wieku przez braci Antoniego, Michała i Zygmunta Bogdańskich odrestaurowano w latach 1976-1982 w Ministerstwie Kultury i Sztuki, a następnie zwrócono go cerkwi w Hańczowej.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Pielgrzymce wzniesiono prawdopodobnie pod koniec XVIII wieku. Świątynia służyła grekokatolikom aż do czasu wysiedleń w ramach Akcji Wisła w 1947 r. Przez następne 13 lat obiekt pozostawał nieużytkowany. W 1960, w związku z utworzeniem parafii prawosławnej w Pielgrzymce, świątynię przekazano w użytkowanie Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu. W swoich dziejach cerkiew przechodziła wiele gruntownych remontów (1870-1872, 1923, lata 60. XX w.). Na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 o uregulowaniu stanu prawnego niektórych nieruchomości pozostających we władaniu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego świątynia stała się wyłączną własnością Kościoła Prawosławnego.