Ełk: seminarium naukowe o przepowiadaniu wczoraj i dziś

Przepowiadanie od starożytności do współczesności było tematem Sympozjum Naukowego, które miało miejsce 30 stycznia w Wyższym Seminarium Duchownym w Ełku. Spotkanie rozpoczęło się Eucharystią pod przewodnictwem biskupa ełckiego Jerzego Mazura.

Mgr Joanna Kiereś–Łach przedstawiając temat: "Dwie retoryki. Sofiści a Arystoteles" wprowadziła w historię obu szkół, oraz retoryki. Mówiąc o Arystotelesie stwierdziła, że jego szkoła pojmowała retorykę jako filozofię zorientowaną na prawdę, a perswazja jest czymś różnym od manipulacji, gdyż punktem odniesienia tej pierwszej jest udowodnienie – czyli uwierzytelnienie, że coś ma, miało, lub będzie miało miejsce.

Ks. mgr Marcin Sieńkowski podjął temat "Cel przepowiadania według św. Tomasza z Akwinu". Doktorant Wydziału Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego swój wykład oparł na dziele Akwinaty Summa contra gentiles. W dziele tym św. Tomasz podaje argumenty do dyskusji z niewierzącymi oraz innowiercami. Dla św. Tomasza przepowiadanie jest równoznaczne z nauczaniem. Ważny jest kontekst, w jakim podejmuje się nauczanie –jest to ostateczny cel człowieka. Nauczycielem jest przede wszystkim Bóg – bo On jest prawdą i Jego słowa są prawdziwe. Nauczycielem może być też człowiek, o ile jest otwarty na prawdę i zdobywanie wiedzy. Według autora Summy contra gentiles są dwa sposoby na zdobywanie wiedzy: odkrywanie i nauczanie. Powstaje pytanie: czy nauczanie jest życiem kontemplacyjnym, czy czynnym? Jest życiem kontemplacyjnym o tyle o ile jest przekazywaniem wiedzy, czynnym – gdyż nauczanie to jest duchowa jałmużna, uczynek miłosierdzia. Mędrzec winien się odznaczać znajomością przyczyn ostatecznych. Celem nauczania w kontekście ostatecznego celu, jakim jest poznawanie Boga jest podprowadzenie do wiary oraz umocnienie w wierze. Nauczanie wynika z własnego doświadczenia poznawania Boga – czym się wzbogacę, to mogę innym przekazać – mówił ks. Sieńkowski.

Ks. dr Jerzy Sikora mówił o Janie Pawle II, kard. Stefanie Wyszyńskim i ks. Józefem Tischnerem – trzy sposoby głoszenia Słowa Bożego. To, co różniło te trzy style głoszenia Ewangelii, to osobowość kaznodziei. U kaznodziei potrzebna jest autokreacja, która różni się od celebryckości. Celebryta to ktoś, kto jest znany, dlatego że jest znany – powiedział prelegent. Cechą charakterystyczną omawianych postaci było to, że wiedzieli czym jest słowo, jaką ma moc oraz znali jego słabość. Według redaktora naczelnego Martyrii nauczanie Jana Pawła II było nacechowane głębią, ekspresją, dynamiką obrazowania oraz rapsodycznością. Prymas Tysiąclecia mówił paternalistycznie, styl jego przemówień był dydaktyczny, profetyczny, miał duży zmysł obserwacyjny. Homilie ks. Tischnera były poszerzane o takie formy, które pasują do kazania – np. kazanie góralskie, gawęda. Przepowiadanie jego cechowały częste przejaskrawienia oraz ciekawe koncepty – powiedział wykładowca.

Dr Maria Joanna Gądek mówiła o oczekiwaniach audytorium wobec przepowiadających i przepowiadania. Prelegentka zwróciła uwagę na konieczność stosowania retorycznych metod w pozyskiwaniu audytorium. Mówimy ze względu na słuchacza. Mówca nigdy nie jest mówcą wyłącznie dla samego siebie. Audytorium, podobnie jak każdy człowiek myśli, czuje, chce. Wykład zawierał bardzo praktyczne wskazania dotyczące artykulacji, frazy, intonacji. Konkluzją referatu było stwierdzenie, że trzeba mówić nie tylko pięknie, ale też z sensem.

Na temat perswazji językowych w przepowiadaniu mówił ks. dr Jerzy Smoleń. Zaczął od mocnego stwierdzenia, że jeżeli perswazja jest podstawowym elementem przygotowania kazania, to mówię nie. Przepowiadanie nie jest tylko sztuką pięknego mówienia. (…) Kaznodzieja powinien mieć to coś, co sprawia, że chce się go słuchać. To coś zdobywa się na kolanach. Ks. Smoleń mówił też o języku niewerbalnym kaznodziei: ważne są jego gesty, postawa, wygląd zewnętrzny, ubiór – jest to znak szacunku dla audytorium.

Spotkanie zakończyła dyskusja, oraz słowa pozdrowienie ks. bp Romualda Kamińskiego.
Mgr Joanna Kiereś-Łach jest doktorantką w Katedrze Filozofii Kultury KUL. Przygotowuje rozprawę doktorską nt. koncepcji nowej retoryki w ujęciu Chaima Perelmana.
Ks. mgr Marcin Sieńkowski jest doktorantem na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, zajmuje się problematyką metafizyczną, teologią naturalną i relacją wiara – rozum, przygotowuje rozprawę doktorską na temat wiary w różnych koncepcjach racjonalności.

Ks. Jerzy Sikora jest doktorem nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa i redaktorem naczelnym miesięcznika Martyria, poetą, krytykiem literackim, eseistą, a ks. dr Jerzy Smoleń jest psychologiem, adiunktem w Katedrze Semiotyki i Retoryki Dziennikarskiej KUL. Dr Maria Joanna Gondek pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej KUL, Katedrze Semiotyki i Retoryki Dziennikarskiej.