Płock: sympozjum i wystawa o płockich „Porta Fidei”

„Porta Fidei. Drzwi Płockie w Nowogrodzie Wielkim na Rusi” – taki tytułu nosiła międzynarodowa sesja naukowa, która z inicjatywy ks. prof. Ryszarda Knapińskiego z KUL odbyła się 11 października w Muzeum Mazowieckim w Płocku. Sesji towarzyszyło otwarcie wystawy w Spichlerzu–Muzeum Mazowieckim, również prezentującej Drzwi Płockie – symbol Roku Wiary w diecezji płockiej.

W międzynarodowej sesji uczestniczyli przedstawiciele nauki z Polski, Niemiec i Rosji – krajów, z którymi wiąże się historia XII-wiecznych Drzwi Płockich, obecnie znajdujących się w Nowogrodzie Wielkim na Rusi. W katedrze płockiej obecnie znajduje się ich kopia z brązu. Płockie „Porta Fidei” są symbolem Roku Wiary w diecezji płockiej.

Podczas sesji bp Piotr Libera przypomniał, że „Porta Fidei”, to także tytuł listu apostolskiego Benedykta XVI z 11 października 2011 r., w którym papież ogłosił Rok Wiary. – W naszej diecezji z satysfakcją zauważyliśmy, że zanim jeszcze pojawił się ten dokument, ks. prof. Ryszard Knapiński, członek płockiego prezbiterium, użył tej nazwy na określenie Drzwi Płockich, które 20 lat wcześniej poddał dogłębnej interpretacji w rozprawie naukowej pt. „Credo Apostolorum w romańskich Drzwiach Płockich”. Dało nam to asumpt do tego, aby właśnie płockie „Porta Fidei” uczynić znakiem rozpoznawczym Roku Wiary w naszej diecezji i zbliżającego się 43. Synodu Diecezjalnego” – mówił w Muzeum Mazowieckim.

Ks. prof. Ryszard Knapiński z KUL, inicjator sesji naukowej, przypomniał że jego „naukowa przygoda z Drzwiami Płockim” rozpoczęła się w czasie, gdy był pracownikiem Muzeum Diecezjalnego w Płocku. Punktem wyjścia w analizie ikonograficznej Drzwi Płockich była kwatera przedstawiająca Kolegium Apostołów, przyporządkowana do sceny „Przekazania władzy kluczy św. Piotrowi”.

„Każdy z apostołów trzyma rozwinięta banderolę, na której powinien znajdować się tekst jednego z dwunastu artykułów wiary. Była to hipoteza wyjściowa. Jej weryfikacja doprowadziła do rekonstrukcji pierwotnego układu kwater. Po przestawieniu ilustrują one prawdy wiary, zawarte w Składzie Apostolskim” – relacjonował historyk sztuki.

Z kolei prof. Jerzy Strzelczyk z UAM w Poznaniu przybliżył historią chrześcijaństwa w XII w. kiedy powstawały Drzwi Płockie, a biskupem płockim był fundator katedry Aleksander z Malonne. Obecni wysłuchali także referatu prof. Borysa Nikołajewicza Kowalewa z Nowogrodu, dotyczącego najnowszych badań nad zabytkiem oraz dr Joanny Olchawy z Berlina o warsztacie w Magdeburgu, w którym wykonano drzwi. Wątek ten kontynuował dr Thomas Dahm z Niemiec, opisując okres powstania Drzwi Płockich za rządów króla Fryderyka I i biskupa Wichmana.

Sesji naukowej towarzyszyło otwarcie wystawy „Porta Fidei i Credo – bramą wiary” w Spichlerzu – Muzeum Mazowieckim. Znalazły się na niej zaopatrzone komentarzami fotogramy poszczególnych kwater Drzwi Płockich, wykonane w Nowogrodzie Wielkim przez ks. prof. R. Knapińskiego, przy wsparciu Marka Chojnackiego.

Drugą część wystawy stanowi około 200 rycin, pokazujących sposób postrzegania artykułów Apostolskiego Wyznania Wiary (Credo Apostolicum) w średniowiecznej i wczesnonowożytnej sztuce europejskiej. Jest na nich m.in. oryginał Drzwi Płockich w soborze św. Zofii w Nowogrodzie Wielkim oraz odtworzony przez ks. prof. Knapińskiego pierwotny układ kwater drzwi, który w pewnym okresie uległ zmianie, w ich wyniku demontowania i powtórnego składania, po wywiezieniu z Płocka. Doboru wszystkich rycin dokonał ks. prof. Knapiński.

Drzwi Płockie są zabytkiem sztuki romańskiej, zostały odlane w brązie w połowie XII w. w Magdeburgu, z przeznaczeniem dla wzniesionej w XII w. katedry płockiej, na zamówienie biskupa płockiego Aleksandra z Malonne, fundatora świątyni. Wykonał je niejaki Riquinus z pomocnikiem Waismuthem. Poszczególne kwatery przedstawiają Credo Apostolskie. Przez 250 lat drzwi zdobiły wejście do katedry, potem znalazły się w soborze św. Zofii w Nowogrodzie Wielkim na Rusi. Istnieje kilka hipotez dotyczących tego, w jaki sposób drzwi znalazły się na Rusi. Jedna z nich mówi, że zostały przekazane jako dar książąt płockich dla księcia Szymona Lingwena, brata króla Władysława Jagiełły. Podczas montowania drzwi w Nowogrodzie, niektóre sceny umieszczono w złej kolejności. W katedrze płockiej znajduje się kopia Drzwi Płockich, uroczyście poświęcona w 1982 r.