Podstawowe wiadomości na temat prawosławia

Prawosławie, ortodoksja (gr. orthodoxía ‘prawidłowy kult’, ‘prawidłowa wiara’), chrześcijaństwo wschodnie charakteryzujące się ciągłością tradycji od czasów apostolskich. Początki Kościoła prawosławnego sięgają czasów apostolskich i pierwszych gmin chrześcijańskich. Po prawie trzech wiekach prześladowań, w roku 313 na mocy edyktu podpisanego przez cesarzy Konstantyna i Licyniusza chrześcijaństwo zostało religią, która mogła być legalnie wyznawana.

Od tego momentu rozpoczyna się dynamiczny rozwój Kościoła i związane z tym systematyczne określanie nauczania i zasad jego organizacji. Powszechny Kościół prawosławny uznaje postanowienia siedmiu soborów powszechnych, które wypowiadały się w sprawach wiary i które formułowały dogmaty prawd wiary chrześcijańskiej:

– Sobór Nicejski I – 325 r.
– Sobór Konstantynopolitański I – 381 r.
– Sobór Efeski – 431 r.
– Sobór Chalcedoński – 451 r.
– Sobór Konstantynopolitański II – 553 r.
– Sobór Konstantynopolitański III – 680 r.
– Sobór Nicejski II – 787 r.

W pierwszym tysiącleciu chrześcijaństwa ukształtował się system pięciu patriarchatów: Rzymu, Konstantynopola, Aleksandrii, Antiochii oraz Jerozolimy. W roku 1054, ze względów dogmatycznych, nastąpił rozłam (schizma) miedzy patriarchatami konstantynopolitańskim, aleksandryjskim, antiocheńskim i jerozolimskim a patriarchatem rzymskim. Od tego momentu możemy mówić o zupełnie odrębnych Kościołach: prawosławnym i rzymskokatolickim, które rozwinęły odmienne systemy organizacji kościelnej.

Organizacja Kościoła:

Autokefalia. Istotną i charakterystyczną cechą ustroju Kościoła prawosławnego jest autokefalia (gr. autós „sam”, kephale „głowa”). Autokefalia (samodzielność) to pełna niezależność Kościoła lokalnego, jako jednostki odrębnej, która wchodzi w skład całego Kościoła powszechnego, spojonego wspólną wiarą. Kościół prawosławny składa się z Kościołów krajowych rozproszonych po całym świecie. Różnią się one obrzędami kościelnymi oraz lokalnymi zwyczajami. Niezależność każdego Kościoła autokefalicznego wyraża się w niezależności hierarchii, prawodawstwa i sądownictwa danego Kościoła krajowego od innych samorządnych Kościołów.

Ważną cechą Kościoła prawosławnego jest fakt, iż wszyscy biskupi są wobec siebie równi; metropolita czy patriarcha – to tylko primus inter pares – tj. pierwszy wśród równych.

Kościoły autokefaliczne zachowują jedność z pozostałymi Kościołami lokalnymi, dzięki temu, że mają wspólne Wyznanie Wiary, opracowane przez sobory powszechne (uznane zarówno na Wschodzie jak i na Zachodzie – siedem soborów powszechnych i zachowują sukcesję apostolską hierarchii, pozostają w związku dogmatycznym i kanonicznym.

Kościoły lokalne, chcąc zachować jedność i kanoniczność nie mogą:
– samowolnie wprowadzać innowacji do Tradycji, zwyczajów i zasad kanonicznych Kościoła powszechnego,
– wprowadzać nowych dogmatów,
– ingerować w sprawy wewnętrzne innych Kościołów,
– pogardzać prawami i zwyczajami innych Kościołów.

Kościoły autonomiczne. Należy jeszcze odróżniać autokefalię Kościoła od autonomii. Kościół autonomiczny musi uzyskać zgodę na swą działalność od Kościoła macierzystego oraz nie może wykraczać w swym ustawodawstwie, sądownictwie i administracji poza nadane mu przez Kościół macierzysty prawa. Ograniczenia mogą dotyczyć np. konieczności zatwierdzenia wyborów personalnych dokonywanych w Kościele autonomicznym przez hierarchię Kościoła macierzystego.

Liczba kościołów w świecie. Obecnie w prawosławiu istnieje 15 Kościołów autokefalicznych oraz 4 Kościoły autonomiczne:

Prawosławne Kościoły autokefaliczne:

– Patriarchat Konstantynopolitański
– Patriarchat Aleksandryjski
– Patriarchat Antiocheński
– Patriarchat Jerozolimski
– Patriarchat Rosyjski
– Patriarchat Gruziński
– Patriarchat Serbski
– Patriarchat Rumuński
– Patriarchat Bułgarski
– Autokefaliczny Kościół na Cyprze
– Autokefaliczny Kościół w Grecji
– Autokefaliczny Kościół w Polsce – Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
– Autokefaliczny Kościół w Albanii
– Autokefaliczny Kościół w Czechach i na Słowacji
– Autokefaliczny Kościół w Ameryce Północnej i Kanadzie

Prawosławne Kościoły autonomiczne:

– Autonomiczny Kościół św. Góry Synaj
– Autonomiczny Kościół Finlandii
– Autonomiczny Kościół Japonii
– Autonomiczny Kościół Estonii