Białystok: otwarcie nowego gmachu Archiwum i Muzeum Archidiecezji Białostockiej

Abp Edward Ozorowski otworzył i poświęcił nowy budynek Archiwum i Muzeum Archidiecezji Białostockiej. Obiekt został wybudowany w ciągu trzech lat przy dofinansowaniu ze środków dotacji rozwojowej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2007-2013. Uroczystości, która wpisuje się obchody 20-lecia archidiecezji i metropolii białostockiej, towarzyszyła prezentacja multimedialna obiektu oraz zwiedzanie okolicznościowych wystaw.

W otwarciu wzięli udział bp senior łomżyński Stanisław Stefanek, ordynariusz prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej abp Jakub, przedstawiciele władz wojewódzkich, miejskich i samorządowych.

Podczas otwarcia abp Ozorowski przypomniał, że Białystok swoją powojenną historię zaczął tworzyć od nowa. Metropolita stwierdził, że powstanie archidiecezjalnego archiwum i muzeum jest dużym krokiem naprzód w nadrabianiu wieloletnich zaniedbań w strzeżeniu historycznego dziedzictwa. „Narody, które tracą pamięć, tracą życie. Dlatego pamięć jest nam potrzebna, bo wyznacza kierunek przyszłości” – podkreślał.

Abp Ozorowski wyraził radość z powstania tego obiektu, otwartego "dla wszystkich, zarówno dla wierzących jak dla niewierzących, którzy mogą z niego korzystać i w ten sposób się ubogacać”.

Po okolicznościowych przemówieniach arcybiskup poświęcił krzyże, które powieszone zostaną na ścianach pomieszczeń budynku. Wraz z marszałkiem województwa podlaskiego Jarosławem Dworzańskim i wiceprezydentem Białegostoku Adamem Polińskim przecięli wstęgę otwierającą wystawy inaugurujące działalność nowej placówki.

Pierwsza z wystawa poświęcona została abp. Romualdowi Jałbrzykowskiemu, metropolicie wileńskiemu w latach 1926-1955 i czasom, w których żył. Abp Jałbrzykowski, zmuszony przez władze sowieckie do opuszczenia Wilna, w 1945 r. przeniósł swoją siedzibę do Białegostoku. Wystawa pokazuje pamiątki, szaty, naczynia, księgi liturgiczne, insygnia biskupie oraz dzieła sztuki, a także przedmioty codziennego użytku, które zabrał ze sobą abp Jałbrzykowski w poczuciu tymczasowości powojennej sytuacji. Druga wystawa dotyczy kultu eucharystii na terenie dawnej archidiecezji wileńskiej. Pokazane na niej zostały m.in. monstrancje, chorągwie, feretrony, tarcze.

Archiwum Archidiecezjalne składa się z dwóch niezależnych działów: Działu Historycznego i Działu Metrycznego. W archiwum zgromadzone są przede wszystkim księgi metryczne z najstarszych parafii Białostocczyzny. Są to najstarsze oryginały sprzed XX w. Są też kopie odpisów ksiąg metrycznych sięgające 1865 r. do dnia dzisiejszego z wszystkich parafii archidiecezji (chrzty, śluby, pogrzeby), nawet niektóre z Grodna i z dekanatu Łunna z okresu międzywojennego.

Do działu metrycznego nanoszone są na bieżąco wszelkie ważne adnotacje. „Trafiają tu również innego rodzaju dokumenty z parafii czy dekanatu, korespondencje, inwentarze, zapisy wizytacji, protokoły przedślubne, zdjęcia, w zależności od tego, jak się zachowały w parafii” – wyjaśnia ks. dr Adam Szot, kustosz Archiwum.

„Archiwum posiada także fragmenty archiwaliów parafii z dawnej archidiecezji wileńskiej (obecnie leżące na terenach Litwy czy Białorusi), wspomnienia i pamiętniki księży diecezji wileńskiej, zbiór kartograficzny i fotograficzny, a także przedmioty różnego pochodzenia” – dodaje ks. Szot.

W ostatnich latach Archiwum było licznie odwiedzane. „Kilka lat temu było wiele osób przyjeżdżających z Grodna i z terenu Białorusi szukających swoich polskich korzeni. Teraz są to głównie genealodzy szukający przodków, petenci w sprawach sądowych, a także studenci i profesorzy z różnych stron świata. Mogą tu odnaleźć dokumenty, których oryginały zaginęły w parafiach” – podkreśla kustosz.

W budynku archiwum mieści się również część muzealna. „W muzeum zgromadzone zostały zbiory pochodzące z dawnej archidiecezji wileńskiej, która pozostała w granicach RP, a później PRL. Były one przechowywane w budynku Kurii, w rezydencji arcybiskupów, w seminarium duchownym, w parafiach. Proboszczowie czuwali nad ich konserwacją na miarę posiadanej świadomości wartości tych przedmiotów. Nie było jednak ani możliwości magazynowania, ani konserwacji i ekspozycji zgromadzonych eksponatów. Przedmioty te są teraz odpowiednio zabezpieczone, ale konieczna jest ich renowacja” – mówi dyrektor placówki, ks. dr Tadeusz Kasabuła.

Odpowiedzialny za budowę budynku ks. prał. Bogusław Zieziula wyjaśnia, że budowa „muzeum i archiwum, w formie wpisanego w zabudowę i architekturę ulicy Warszawskiej nowoczesnego i funkcjonalnego budynku, przyczyniła się do przeciwdziałania utracie zbiorów w wyniku klęsk żywiołowych, kradzieży, aktów wandalizmu i naturalnego procesu starzenia. Zapewnione także zostały odpowiednie warunki do przechowywania zasobów, jak też ich utrwalania w formie elektronicznej”.

Ks. Zbigniew Gwiazdowski, kustosz muzeum zapowiedział, że placówka, wyposażona w najnowocześniejsze urządzenia do archiwizacji elektronicznej, będzie dostępna dla naukowców – zwłaszcza historyków – i osób poszukujących swoich korzeni. Każdy, kto potrzebuje może prosić o udostępnienie informacji archiwalnych. Ze względów formalnych konieczne jest pisemne uzasadnienie takiej prośby.

Archiwum otwarte jest w godz. 9.00-12.30, a jego czytelnia w godz. 14.30-18.00.