Wszyscy jesteśmy zobowiązani, żeby służyć prawdzie

„Wszyscy jesteśmy zobowiązani, żeby służyć prawdzie – w tym zawiera się szansa dla uniwersytetu i międzynarodowej konferencji «Jeden świat – wiele kultur»” – powiedział o. prof. Maximilian Heim, kanclerz Wydziału Teologicznego w Heiligenkreuz w Austrii. Cysters, który 30 czerwca został odznaczony prestiżową „Nagrodą Ratzingera”, wygłosił w Bydgoszczy wykład inauguracyjny „Miejsce teologii wśród nauk uniwersyteckich” w czasie konferencji „Jeden świat – wiele kultur. Dialog kultur, cywilizacji, religii w dobie globalizacji”.

Spotkanie organizowane jest przez Kujawsko-Pomorską Szkołę Wyższą w Bydgoszczy i Fundację Watykańską Joseph Ratzinger – Benedykt XVI, która przyznała po raz pierwszy wspomnianą wcześniej nagrodę. Najmłodszy w gronie docenionych, 50-letni niemiecki cysters, o. Maximilian Heim, od lutego opat w Heiligenkreuz w Austrii, jest również teologiem dogmatykiem, znawcą dorobku Józefa Ratzingera.

Na wstępie o. Maksymilian Heim odwołał się do zaskoczenia, a nawet zdziwienia, że „mnich” podejmuje się rozważań nad miejscem teologii wśród nauk uniwersyteckich. Prelegent odwołał się jednocześnie do swoich wielkich poprzedników, którzy zajmowali głos w dyskursie teologicznym – benedyktyna Jeana Mabillona oraz dominikanina Jeana Leclercqa.

Tematem swojego wykładu ojciec Heim była refleksja nad tym, czym jest uniwersytet ze swoimi wydziałami, jaki cel mu przyświeca i jakie może być jego zadanie. Główne założenia oparł na przemówieniach papieża Benedykta XVI, które Ojciec Święty wygłaszał na uniwersytetach lub przed publicznością akademicką.

Odwołując się do roku 1959, kiedy to młody prof. Józef Ratzinger wygłaszał swój wykład inauguracyjny, ojciec Heim zauważył, że struktura uniwersytetu w Bonn była wówczas bardzo przejrzysta – „dochodziło do bezpośrednich relacji wśród uczących, jak i pomiędzy profesorami a studentami”. – Obecność katedry teologicznej napawała w tamtym czasie dumą. Uniwersytet tworzył „całość”, uniwersum, w którym wszystkie dyscypliny stanowiły jego część, aby wspólnie służyć rozumowi. Wydział teologii miał właśnie dlatego swoje miejsce na uniwersytecie, że w tej dyscyplinie wiara i rozum pozostają we wzajemnej relacji. Dzięki rozumowi można stawiać pytania. A człowiek nie ustaje w dążeniu do poznania – mówił. Gość z Austrii podkreślił, że uniwersytet jest miejscem, w którym „poszukuje się wewnętrznej spójności kosmosu, uniwersum za pomocą rozumu”. – Stąd wynika bezpośrednio miejsce wydziału teologii na uniwersytecie. Bo to przecież teologia pyta o rozumność wiary także wtedy, gdy nie wszyscy tę wiarę podzielają – dodał.

Podczas wykładu ojciec Heim wskazał, że zbliżenie, jakie dokonało się między biblijną wiarą a greckimi pytaniami filozoficznymi (jak zresztą podkreśla to sam Benedykt XVI) – „miało decydujące znaczenie z punktu widzenia nie tylko historii religii, ale także dziejów powszechnych, było wydarzeniem, które zobowiązuje nas także i dzisiaj”. – Wszystkie próby dehellenizacji wiary chrześcijańskiej zubażają w związku z tym jej depozyt, a także zawężają pojęcie rozumu, pozbawiając je metafizycznej głębi – dodał. Prelegent odwołał się do „trzech fal w programie dehellenizacji” – działalności teologów reformacyjnych, Adolfa von Harnacka oraz pozytywistów.

Ojciec Heim skupił się także na wzajemnych relacjach filozofii i teologii, odwołując się do myśli papieża Benedykta XVI (z niewygłoszonej mowy na Uniwersytecie La Sapienza w Rzymie), w której Ojciec Święty dowodzi, że „teologia i filozofia tworzą jedyną w swym rodzaju parę bliźniąt, w której żadne nie może być całkowicie odrębne od drugiego, a każde musi jednak zajmować się własnym zadaniem i zachować własną tożsamość”. – Wiara nie zagraża filozofii, lecz jej broni, również dlatego, że jej potrzebuje. (…) Z kolei celem filozofii powinno być rozumne poszukiwanie prawdy. W tym objawia się jej prawdziwa wielkość. (…) Prawdziwa filozofia nie zamyka się na to, co ma jej do zaoferowania religia, a przez to nie da się jej oddzielić od teologii – dowodził ojciec Heim.

Wykładowca przywołał m.in. słowa Jana Pawła II, który nauczał, że „wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy”. – Błogosławiony papież wiedział, że systemy totalitarne, które ignorują tę obiektywną prawdę człowieka, nie mogą się utrzymać. Dzięki swojej głębokiej wierze i filozoficznemu spojrzeniu na świat, Jan Paweł II w znacznym stopniu przyczynił się do tego, że dyktatura materializmu komunistycznego upadła – mówił.