Kościół stracił więcej niż odzyskał

Ponad 65 tysięcy hektarów nieruchomości oraz rekompensatę i odszkodowania w wysokości przeszło 140 milionów złotych przekazała kościelnym osobom prawnym w ciągu 21 lat działalności Komisja Majątkowa.

Do Komisji Majątkowej wpłynęły 3063 wnioski o wszczęcie tzw. postępowania regulacyjnego. „Zespoły orzekające Komisji zatwierdziły 1486 ugód przywracających lub przekazujących własność kościelnym osobom prawnym a więc blisko połowę” – poinformował Józef Różański, współprzewodniczący Komisji Majątkowej ze strony rządowej.

Dodał, że wydano też 990 orzeczeń przywracających lub przekazujących własność, natomiast 660 postępowań zakończono odrzuceniem lub oddaleniem wniosków, bądź też umorzeniem postępowania. Natomiast w 136 postępowaniach nie uzgodniono orzeczenia.

Jak poinformował Różański, Komisja Majątkowa przekazała kościelnym osobom prawnym nieruchomości o łącznym obszarze dokładnie 65 tys. 537,9704 hektarów oraz rekompensatę i odszkodowania w wysokości 143 milionów 534 tys. 231,41 zł.

Pozostało do rozpatrzenia jeszcze 216 wniosków, w których nie zakończono postępowania regulacyjnego przed Komisją. Ich wnioskodawcy będą mogli dochodzić swoich roszczeń przed sądami powszechnymi.

Jak powiedział współprzewodniczący Komisji ze strony kościelnej, mec. Krzysztof Wąsowski są to wnioski budzące najwięcej kontrowersji, gdyż dotyczą największych roszczeń jak np. sprawa filipinów w Gostyniu, gdzie chodzi o zwrot 2,2 tys. hektarów czy księży misjonarzy z parafii Świętego Krzyża w Warszawie. Ich roszczenie to ok. 3 ha gruntu, w tym kawałek, na którym mieści się obecnie siedziba Ministerstwa Finansów i Uniwersytet Warszawski.

Wąsowski wyjaśnił, że sprawy te zostały przekazane do sądów, przez to że – jak się wyraził – „Komisja Majątkowa była bardzo oszczędna w przyznawaniu odszkodowań”.

W opinii obu współprzewodniczących Komisji Majątkowej, obecnie nikt nie jest w stanie policzyć wartości całości roszczeń Kościoła i wartości odzyskanych nieruchomości, gdyż podmioty kościelne uzyskiwały ich zwrot, lub nieruchomość zamienną lub wypłacano odszkodowanie za nieruchomości utracone w różnym okresie i na bazie różnych podstaw prawnych.

Wąsowski wyjaśnił, że operaty szacunkowe (na podstawie których określa się wartość roszczeń) są liczone dla różnych potrzeb według różnych metod, inaczej bowiem liczy się wartość nieruchomości pod kątem sprzedaży a inaczej gdy chodzi o odszkodowanie. „Wartość tej samej nieruchomości liczonej według różnych metod może się różnić nawet dziesięciokrotnie” – zauważył Wąsowski.

Jego zdaniem, podanie w sposób odpowiedzialny kwoty wartości zwróconych Kościołowi ziem czy tych, o których zwrot Kościół występował jest niesłychanie trudne, a praktycznie wręcz niemożliwe. Opinię tę potwierdził również współprzewodniczący Komisji ze strony rządowej. „Ta kwota pojawiła się w ubiegłym roku w mediach, przeprosiliśmy za wprowadzenie w błąd, gdyż podliczono wówczas odszkodowania i rekompensaty nie uwzględniając denominacji złotego, jaka miała miejsce w 1995 r.” – dodał Różański.

Mec. Wąsowski powiedział, że strona kościelna nie jest zadowolona z efektów prac Komisji Majątkowej, gdyż nie zaspokoiła tych roszczeń Kościoła, które Kościół w rzeczywistości utracił.  „Kościół stracił dużo więcej” – podkreślił.

Jego zdaniem, Komisja Majątkowa była „niedoskonałym instrumentem naprawienia krzywd” i dlatego stanowisko strony kościelnej jest dość krytyczne. „Nie jesteśmy zadowoleni z działalności i z wyników Komisji Majątkowej” – zaznaczył jej współprzewodniczący ze strony kościelnej.

Jednocześnie dodał, że praca w trzech zespołach orzekających Komisji Majątkowej przebiegała harmonijnie. „Nie pamiętam rozstrzygnięć Komisji, która by przyznawała jakąkolwiek nieruchomość, a która by nie była głosowana jednogłośnie. W samej Komisji nie było żadnych starć, jednomyślność udało się utrzymać do końca, natomiast tam gdzie strony nie zgadzały się, tam po prostu nie było uzgodnień stanowisk i sprawy wędrowały do sądu” – mówił mec. Wąsowski.

Wyjaśnił też, że członkowie Komisji Majątkowej mają status zbliżony bardziej do sędziów arbitrażowych niż do urzędników państwowych, dlatego nie ma prawnej możliwości, by ich pociągać do odpowiedzialności cywilnej lub karnej. Tłumaczył, że odpowiedzialność za ewentualne ich błędy wziął na siebie ustawodawca i Skarb Państwa, a adresatem ewentualnych roszczeń ze strony samorządów będzie Skarb Państwa.

Wąsowski wyraził też nadzieję, że „obraz Komisji Majątkowej będzie dużo bardziej pozytywny niż jest teraz, gdy dziennikarze i opinia publiczna będą miały pełny dostęp do akt, na których pracowała Komisja Majątkowa.

Komisja Majątkowa została powołana ustawą z maja 1989 r. o stosunkach państwa do Kościoła katolickiego w RP. Działała w latach 1989-2011. Raport z jej działalności wkrótce znajdzie się na stronie internetowej BIP MSWiA, w zakładce: Komisja Majątkowa

Komisja Majątkowa zakończyła prace 28 lutego, natomiast nadal pracują 4 komisje regulacyjne dotyczące innych Kościołów chrześcijańskich. Nie zapadły jeszcze konkretne rozstrzygnięcia dotyczące dalszego ich losu.