Siedlce: historyczna prapremiera organów Wagnera w domu biskupim

16 grudnia w domu biskupim w Siedlcach zaprezentowano, odkryte przed kilkoma laty na terenie diecezji siedleckiej, jedyne na świecie zachowane barokowe organy z systemem podwójnej transmisji, zbudowane przez słynnego Joachima Wagnera.

Instrument odkryto na strychu kościoła w parafii Pruszyn koło Siedlec. Organy poddano koniecznej konserwacji i renowacji. Niezwykłe i przejmujące do głębi barokowe brzmienie organów po raz pierwszy rozległo się w domu biskupim przy ul. Cmentarnej w czwartek, 16 grudnia w obecności biskupa siedleckiego Zbigniewa Kiernikowskiego i 30 zaproszonych osób. Świadkami pierwszego koncertu wykonanego przez Małgorzatę Trzaskalik-Wyrwę byli m.in. Wojciech Kudelski – Prezydent Miasta Siedlce, Leszek Gadomski – Rektor Collegium Mazovia, Zbigniew Maj – naczelnik Wydziału ds. Konserwatorskich w Departamencie Ochrony Zabytków w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Stanisław Fiodorczuk – kierownik siedleckiej Delegatury Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie i in.

– Kościół w różny sposób był i jest mecenasem oraz promotorem sztuki – mówił w słowie pasterskim bp Kiernikowski. – Kościół docenia artystów, pomaga im rozwijać talenty i właściwie je ukierunkować. Dobrze pojęta sztuka wyraża ludzkiego ducha i pozwala odkryć piękno, którego źródłem jest Pan Bóg. Tam, gdzie człowiek otwiera się na sztukę, wchodzi w kontakt z nieograniczonym Bogiem. Pragniemy, by ten instrument służył naszej lokalnej społeczności, by ludzie mogli wypełnić swoje serca pięknem sztuki. Prawdziwa sztuka budzi zachwyt, zbliża ludzi i otwiera ich na piękno. Artyści są trudnymi i oryginalnymi ludźmi, ale potrzebnymi społeczności – mówił.

Historię odkrycia organów Wagnera w malowniczy sposób opowiedział ks. Michał Roman Szulik. – Najpierw znalazłem porozrzucane części instrumentu. Po dokładnym obejrzeniu zrozumiałem, że nie mógł on powstać w dziewiętnastowiecznej Polsce. Świadczyły o tym misternie wykonane detale, które wskazywały raczej na barok. Pod warstwami starej farby udało się odczytać napis „Joachim Wagner 1744-1745”. Odnaleziony instrument Wagnera obejrzała także grupa organologów – wagnerystów z Niemiec. Stwierdzili jednogłośnie, że jest to jedyny na świecie instrument Wagnera z jego oryginalnym wynalazkiem, czyli systemem podwójnej transmisji – mówił przewodniczący Diecezjalnej Komisji ds. Muzyki Kościelnej.

Następnie Małgorzata Trzaskalik-Wyrwa przy pomocy prezentacji multimedialnej przedstawiła życiorys i oryginalny styl Wagnera. – Wagner miał swój oryginalny styl budowania instrumentów. Ten styl chcieliśmy dokładnie zachować rekonstruując brzmienie naszych organów. Wiele instrumentów Wagnera zostało przebudowanych. Udało nam się jednak zebrać potrzebne informacje i jesteśmy przekonani, że te organy są bliskie warsztatowi Wagnera – mówiła.

Kulminacyjnym punktem prapremiery organów był koncert w wykonaniu Małgorzaty Trzaskalik-Wyrwy, która wykonała utwory autorów włoskich, francuskich i niemieckich z okresu baroku.

W najbliższej przyszłości planowane jest zamontowanie brakującego manuału pedałowego, a także nagranie płyty promującej organy.

Od 21 marca 1744 do 18 listopada 1745 instrument został wybudowany przez warsztat Joachima Wagnera dla nieznanego zleceniodawcy. W latach od ok. 1790 do 1808 ks. Karol Jestershein i Klemens Maria Hoffbauer sprowadzili organy do warszawskiego kościoła św. Benona. W 1808 roku organy zostały zakupione dla pozostającego jeszcze w budowie kościoła w Pruszynie przez Helenę Chrapowicką. Na chórze kościoła w Pruszynie instrument znajdował się w latach od 1824 do 1968. Po demontażu, do roku 2002, części organów składowane były na strychu nad zakrystią kościoła w Pruszynie. Od listopada 2002 organy są własnością Kurii Diecezjalnej w Siedlcach, która w latach 2003-2004 zleciła przeprowadzenie badań i dokumentacji instrumentu. W latach od 2008 do 2010 zostały wykonane kompleksowe prace konserwatorskie i organmistrzowskie.