Wystawa poświęcona amerykańskim lotnikom z Liberatora

W Muzeum Miejskim w Starym Zamku w Żywcu otwarto 27 września wystawę poświęconą tragedii amerykańskiej załogi Liberatora sprzed 66 lat. Organizatorzy ekspozycji przypominają, że dopiero od kilkunastu lat przywracana jest pamięć o młodych lotnikach ze wszystkich zakątków USA – żołnierzach, którzy na czterosilnikowych bombowcach B-17 i B-24 pojawiali się w 1944 r. nad Poznaniem, Policami, Kędzierzynem-Koźle, Oświęcimiem i innymi miejscowościami, niszcząc obiekty przemysłowe III Rzeszy.

Wystawa żywiecka poświęcona jest załodze samolotu „Dinah Might” z 460 Grupy Bombowej 15 Armii Powietrznej USA, która została zmuszona do awaryjnego lądowania w Jeleśni na Żywiecczyźnie 13 września 1944 r.

Tomasz Terteka z żywieckiego magistratu wyjaśnia, że ekspozycja odwołuje się do wspomnień żyjących świadków. Przywołane zostały także relacje mieszkańców Jeleśni, świadków wojennego wydarzenia oraz refleksje licealistki – młodej badaczki historii bliskiej regionu.

66 lat temu maszynę z dziesięcioosobową załogą pod dowództwem ppor. Johna Wegenera zestrzelili niemieccy żołnierze. Awaryjnego lądowania nie przeżyło dwóch młodych członków załogi.

Celem nalotu Liberatora były rafineria paliw syntetycznych w zakładach IG Farben Industrie AG Auschwitz w Oświęcimiu-Dworach. Samolot zabrał 8 bomb i 8 ton paliwa. Załoga leciała w z oddalonego od Polski o około 1200 km włoskiego lotniska Spinazzol koło Bari. Jeszcze przed zrzuceniem bomb samolot został trafiony.

Członków załogi Liberatora, którzy przeżyli lądowanie, schwytali Niemcy i osadzili w kilku obozach jenieckich. Po latach wszyscy wrócili do USA. Do dziś w USA trzech członków tamtej załogi. Fragmenty maszyny można nadal znaleźć w wielu domach w okolicach Jeleśni. Ciekawostką jest to, że dzwon z kaplicy w Przyborowie Jabłonowie wykonany został z części niezdetonowanej bomby lotniczej, zrzuconej awaryjnie przez samolot.

Liberatory B-24 produkowano m.in. w Fort Worth w Teksasie. W latach 1939-1945 skonstruowanych zostało prawie 20 tys. tych maszyn. Jedyną na świecie replikę tego samolotu w skali 1:1 można oglądać w Muzeum Powstania Warszawskiego.

Na wystawie żywieckiej, którą uroczyście otworzył amerykański konsul generalny w Krakowie, można zobaczyć fragment oryginalne podwozia bombowca B-24 i inne części z tej maszyny, autentyczne dokumenty dotyczące załogi, zdjęcia lotnicze Oświęcimia z odprawy przed nalotem, fotografie lotników i inne niecodzienne eksponaty. Lotnictwo USA wykonało podczas II wojny światowej ponad 30 misji do Polski. Prawie 400 amerykańskich maszyn zostało tu zestrzelonych bądź lądowało awaryjnie po sowieckiej stronie frontu.