Białystok: prawosławne obchody Zmartwychwstania

Prawosławne obchody Zmartwychwstania rozpoczęły się tuż przed północą. W katedrze prawosławnej św. Mikołaja w Białymstoku przewodniczył białostocki i gdański arcybiskup Jakub. Podczas uroczystości hierarcha przekazał wiernym Ogień z Bazyliki Grobu Pańskiego.

W tym roku święta Wielkiej Nocy wypadają Cerkwi w tym samym terminie, co w Kościele katolickim.

Uroczystości Wielkanocne rozpoczęły się w Cerkwi już w nocy, w Wielką Sobotę, nabożeństwem zwanym połunoszcznicą. Nabożeństwo to odprawiane było na środku świątyni przed płaszczanicą, czyli Grobem Pańskim. W czasie nocnej modlitwy w cerkwi, ikona z wizerunkiem ciała Chrystusa złożonego do grobu (płaszczenica) zostaje przeniesiona uroczyście ze środka świątyni – gdzie została wystawiona w Wielki Piątek – na ołtarz.

Następnie arcybiskup przekazał Święty Ogień z Bazyliki Grobu Pańskiego z Jerozolimy. Święty Ogień pojawia się, według wiary prawosławnych corocznie w Wielką Sobotę, w kaplicy Grobu Pańskiego, cudownie. Jest to tak zwane zstąpienie Świętego Ognia. Corocznie od II wieku, Patriarcha Jerozolimy i Całej Palestyny, po modlitwie w kaplicy Grobu Pańskiego wychodzi z cudownie zapalonymi świecami. Ogień do Warszawy przewieziono samolotem i rozdano przedstawicielom diecezji.

Właściwe nabożeństwo paschalne rozpoczęło się o północy utrenią (Jutrznią Paschalną) i procesją, w której wierni trzykrotnie obhodzą świątynie. Na jej zakończenie kapłan krzyżem otwiera drzwi cerkwi na znak, że bramy raju otwierają się przed ludźmi. Otwarte w tym czasie królewskie wrota pozostają nie zamknięte przez cały tydzień wielkanocny.

Wewnątrz świątyni rozpoczęła się wówczas wielka ektenia, po której chór wyśpiewał kanon paschalny „Zmartwychwstania dzień”, napisany przez św. Jana z Damaszku. Podczas śpiewu kapłan pozdrowił wiernych wielkanocnym pozdrowieniem: „Chrystus Zmartwychwstał” („Christos woskriesie”), na które wierni odpowiadają „Zaprawdę zmartwychwstał” („Woistinu woskriesie”). Tym pozdrowieniem wierni witają się przez całą Wielkanoc, również na ulicy i w domach.

Wielka Sobota kończy tydzień ścisłego postu, choć w ten dzień post jeszcze obowiązuje. Pierwszym posiłkiem bez postu było wielkanocne śniadanie, w niektórych rodzinach spożywane bardzo wcześnie rano w niedzielę, po przyjściu z nocnych nabożeństw.
Po południu arcybiskup Jakub przewodniczył nabożeństwu pod nazwą wielka wieczernia paschalna. Władyka rozdał wiernym, w szczególności dzieciom, wielkanocne pisanki i cukierki.

Wielkanoc, zwana Paschą Chrystusową to największe święto chrześcijańskie, „Święto świąt i uroczystość nad uroczystościami” – mówi się w teologii prawosławnej. Liturgie są sprawowane w sposób najbardziej uroczysty. Nabożeństwa niedzieli wielkanocnej kończy właśnie wieczernia popołudniowa. W dniu Zmartwychwstania odprawiana jest w cerkwiach Liturgia św. Jana Chryzostoma.
W następującym tygodniu paschalnym codziennie powtarza się w Cerkwi takie same nabożeństwa jak w niedzielę. Świąteczny cykl paschalny trwa od niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego aż do Wniebowstąpienia, obejmując okres 40 dni, jakie Jezus spędził ze swoimi uczniami po Zmartwychwstaniu.

Według szacunków hierarchii polskiej Cerkwi w całym kraju wiernych prawosławnych jest ok. 550 tysięcy skupionych w 250 parafiach rozrzuconych po całej Polsce. Przyjmuje się, że ponad połowa z nich mieszka w województwie podlaskim, przede wszystkim w Białymstoku i powiatach: hajnowskim i bielskim.

Najwięcej prawosławnych w Polsce mieszka w regionie północno-wschodnim. Posługują się oni innym kalendarzem juliańskim, według którego stałe święta przesunięte są o dwa tygodnie w stosunku do kalendarza gregoriańskiego jakiego używa kościół rzymskokatolicki. Raz na kilka lat terminy uroczystości zmienne przypadają u obu wyznań w tym samym okresie.