Światowy Dzień Chorego

Od 1993 Kościół katolicki na całym świecie obchodzi 11 lutego – w święto Matki Bożej z Lourdes – Światowy Dzień Chorego.

Dzień był oryginalną, niezwykle cenną inicjatywą Jana Pawła II, a zarazem konkretną jego odpowiedzią na zgłaszane od wielu lat z różnych stron świata prośby i postulaty, aby przynajmniej jeden dzień w roku poświęcić w sposób szczególny tym, którzy fizycznie i duchowo nie mogą w pełni korzystać z uroków życia oraz oczekują naszej pomocy i wsparcia. W liście do ówczesnego przewodniczącego Papieskiej Rady Duszpasterstwa Pracowników Służby Zdrowia kard. Fiorenzo Angeliniego z 13 maja 1992 r. Ojciec Święty ustanowił taki Dzień i wyznaczył jego datę na 11 lutego.

Maryjny wymiar Dnia

11 lutego Kościół przypomina pierwsze ukazanie się Maryi św. Bernardecie Soubirous w Lourdes (1858). Tak więc duchowym natchnieniem chorych i ich opiekunów w tym dniu jest Matka Najświętsza.

Cele Dnia

Jan Paweł II, ogłaszając Dzień, podkreślił w liście do kard. Angeliniego, że celem tej inicjatywy jest pobudzenie wrażliwości wiernych i całego Kościoła „i w konsekwencji wielu instytucji katolickich, działających na rzecz służby zdrowia oraz społeczności świeckiej, na konieczność zapewnienia jak najlepszej opieki chorym; pomagania chorym w dostrzeżeniu wartości cierpienia na płaszczyźnie ludzkiej, a przede wszystkim na płaszczyźnie nadprzyrodzonej; włączenia w duszpasterstwo służby zdrowia diecezji, wspólnot chrześcijańskich, rodzin zakonnych; popierania coraz bardziej owocnej służby wolontariatu; przypominania o potrzebie duchowej i moralnej formacji pracowników służby zdrowia; ukazywania znaczenia opieki duchowej nad chorymi ze strony kapłanów diecezjalnych i zakonnych, jak również tych wszystkich, którzy żyją i pracują obok cierpiących”.

Papieskie spotkania z chorymi

Światowy Dzień Chorego nie jest jedynym przejawem zainteresowań Papieży osobami cierpiącymi i ich problemami, a także opiekującymi się nimi. Nie sięgając zbyt daleko w przeszłość przypomnijmy najważniejsze dokonania Jana Pawła II. Z wielkiej liczby jego działań na tym polu trzeba wspomnieć najpierw o jego regularnych spotkaniach z chorymi w czasie niemal każdej z licznych jego podróży apostolskich, przy tym często były to albo specjalne punkty programu (np. spotkania z chorymi w świątyniach lub szpitalach), albo odbywały się one w ramach innych punktów, np. w czasie Mszy św. chorzy często zajmowali oddzielny sektor w pobliżu ołtarza.

Należy też pamiętać, że Papież sam gościł wielokrotnie w szpitalu (niemal zawsze w rzymskiej klinice im. A. Gemellego) jako pacjent: po raz pierwszy trafił tam po zamachu na Placu św. Piotra 13 maja 1981 r., spędzając w klinice najpierw 3, a nieco później dwa tygodnie. Kolejne pobyty Jana Pawła II w rzymskiej placówce miały miejsce w latach 1992-2005 – łącznie było ich dziesięć.

Ponadto Ojciec Święty ponad 20 razy odwiedzał różne obiekty służby zdrowia Wiecznego Miasta: szpitale, kliniki, instytuty badawcze itp. a także chorych dostojników watykańskich i Kościoła powszechnego, np. kardynałów José Marię Bueno y Monreale (1982), Johna Knoxa (1983), Ugo Polettiego (1985), Carlo Confalonieriego (1986), Władysława Rubina (kilkakrotnie w jego domu), jak również prezydenta Włoch Sandro Pertiniego (1987). Nawiasem mówiąc, odwiedziny kliniki im. Gemellego były pierwszym w ogóle wyjściem nowo wybranego Papieża jeszcze przed oficjalnym objęciem przezeń urzędu – było to 18 października 1978: Jan Paweł II nawiedził wówczas ciężko chorego swego przyjaciela, abp (obecnie kardynała) Andrzeja Marię Deskura.

Inne inicjatywy papieskie

11 lutego 1984 r. Jan Paweł II ogłosił list apostolski „Salvifici doloris” – o chrześcijańskim sensie cierpienia a równo w rok później (motu prorpio „Dolentium hominum” z 11 lutego 1985) powołał do życia Papieską Komisję Duszpasterstwa Służby Zdrowia (która w 1988 r., w ramach ogólnej reformy Kurii Rzymskiej, przekształciła się w istniejącą do dziś Papieską Radę Duszpasterstwa Pracowników Służby Zdrowia). I wreszcie od 1993 r. w tym samym dniu – święta Matki Bożej z Lourdes – obchodzimy Światowy Dzień Chorego.

Przebieg dotychczasowych Dni

Dotychczasowe Dni miały różny przebieg, ale zawsze włączał się w nie duchowo Ojciec Święty, chociaż formalnie przewodniczył im każdorazowo szef wspomnianej Papieskiej Rady Pracowników Służby Zdrowia, którym od początku jej istnienia do końca października 1995 r. był kard. F. Angelini, a od 20 sierpnia 1996 urząd ten sprawuje Meksykanin kard. Javier Lozano Barragán. Zawsze też Papież przygotowuje (z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym) okolicznościowe orędzie, będące swego rodzaju programem duszpasterskim Kościoła w tej dziedzinie na dany rok.

Po raz pierwszy Dzień obchodzono w 1993 r. w całym Kościele, zwykle w katedrach jako głównych kościołach poszczególnych diecezji. Na szczeblu centralnym odbyło się to jednocześnie w dwóch miejscach: w Lourdes, gdzie uroczystościom przewodniczył kard. Angelini jako osobisty wysłannik Papieża i w bazylice św. Piotra, gdzie Mszy św. przewodniczył ówczesny wikariusz papieski dla diecezji rzymskiej kard. Camillo Ruini. Na zakończenie liturgii na wewnętrznej loggii świątyni ukazał się Jan Paweł II, który kilkanaście godzin wcześniej, w nocy z 10 na 11 lutego powrócił z podróży do Afryki i serdecznie pozdrowił uczestników uroczystości.

W następnych latach obchody centralne odbywały się kolejno: na Jasnej Górze (1994), w Jamusukro (Wybrzeże Kości Słoniowej – Afryka; 1995), Guadalupe (Meksyk – Ameryka Łacińska; 1996), Fátimie (Portugalia; 1997), Loreto (Włochy; 1998), Harissie (Liban; 1999), w Rzymie (2000; był to jednocześnie Jubileusz Chorych i Pracowników Służby Zdrowia), Sydney (Australia; 2001), Vailankamy (Indie; 2002), w Waszyngtonie (2003), po raz drugi w Lourdes (2004), w stolicy Kamerunu Jaunde (2005), w Adelaide (Australia; 2006), Seulu (2007) i w ub.r. ponownie w Lourdes. Od ubiegłego roku nie ma obchodów centralnych w jakims maryjnym sanktuarium i każda diecezja celebruje ten Dzień we własnym zakresie.

Kościół a chorzy i służba zdrowia

Kościół katolicki jest wielkim promotorem opieki zdrowotnej. Według niepełnych danych sprzed kilku lat prowadził prawie 90 tys. różnego rodzaju jednostek leczniczych i placówek służby zdrowia. Były wśród nich np. ok. 6 tys. szpitali, prawie 15,6 tys. ambulatoriów i przychodni, ponad 700 leprosoriów, przeszło 12 tys. domów opieki dla starców, przewlekle chorych, inwalidów i niepełnosprawnych oraz ponad 50 tys. innych placówek (kliniki specjalistyczne, ośrodki rehabilitacyjne, poradnie rodzinne itp.). Nie są to bynajmniej liczby kompletne, gdyż Papieska Rada Duszpasterstwa Służby Zdrowia, przedstawiając te dane, zastrzegła się, że nie wszystkie episkopaty krajowe nadesłały odpowiednie sprawozdania na ten temat.

Ponadto trzeba pamiętać, że w takiej czy innej formie Kościół jest obecny w dalszych prawie 7,2 tys. szpitali i blisko 14,6 tys. innych struktur opieki zdrowotnej (głównie chodzi tu o placówki państwowe bądź prywatne, ale nie kościelne, w których pracują np. siostry zakonne lub bonifratrzy). Trzeba wreszcie pamiętać o ok. 1,1 tys. męskich i żeńskich zakonach i zgromadzeniach zakonnych, zajmujących się głównie lub wyłącznie chorymi i lecznictwem.

Tradycja kościelnej troski i opieki nad chorymi i cierpiącymi sięga zresztą pierwszych wieków chrześcijaństwa. Przez całe stulecia Kościół (lub później Kościoły) był w praktyce jedyną instytucją publiczną działającą w lecznictwie i opiece nad chorymi i zdecydowaną większość lekarzy i – mówiąc dzisiejszym językiem – średniego personelu medycznego stanowili ludzie w sutannach i habitach bądź świeccy związani ściśle z Kościołem.

W wielu krajach w ramach miejscowych episkopatów istnieją formalne struktury (komisje, rady lub inne) duszpasterstwa chorych i służby zdrowia. W Polsce tradycje takich form organizacyjnych sięgają pierwszej połowy XX wieku, a w formie zorganizowanej duszpasterstwo chorych powstało w 1930 r. we Lwowie. Dziś w naszym kraju struktury te stanowią bardzo rozbudowaną gałąź apostolatu, obejmując zarówno ogólne duszpasterstwo służby zdrowia (oddzielnie lekarzy i średniego personelu medycznego), jak i duszpasterstwa środowiskowe, np. niewidomych, głuchych, niepełnosprawnych ruchowo i umysłowo itp. Aktywnie pomoc osobom chorym i niepełnosprawnym niosą także struktury CARITAS.