Rok Kapłański – kolejny „specjalny” rok kościelny

Rok Kapłański, który Benedykt XVI otworzy 19 czerwca w całym Kościele katolickim, jest drugą podobną inicjatywą, po Roku św. Pawła, ogłoszoną przez tego papieża, a kolejną w dziejach Kościoła.

Przypomnijmy pokrótce samą istotę i dzieje tego rodzaju „lat” w kalendarzu kościelnym – zarówno zwyczajnych (lub większych), odbywających się co 25 lat, jak i nadzwyczajnych (mniejszych), ogłaszanych z okazji jakichś szczególnych wydarzeń czy rocznic.

Idea tego rodzaju lat sięga czasów Starego Testamentu i wiąże się z pojęciami roku szabatowego i roku jubileuszowego. Zgodnie z 25. rozdziałem Księgi Kapłańskiej rok szabatowy następował po sześciu latach „zwykłych” i – podobnie jak szabat, który był siódmym dniem tygodnia i czasem wypoczynku – oznaczał okres wolny od pracy na polu czy w winnicy. „To będzie rok szabatowy dla ziemi” – pouczał Bóg Izraelitów (Kpł 25,3). Ów „szabat ziemi będzie wam służył za pokarm: tobie, słudze twemu, służącej twojej, najemnikowi twemu i osiadłemu u ciebie, tym, którzy mieszkają u ciebie. Wszystko, co wyrośnie na polu i w winnicy, będzie służyć za pokarm także bydlętom twoim i innym zwierzętom, które są w twojej ziemi” (25,6-7).

W tym czasie Żydzi nie tylko winni byli się powstrzymać od codziennych obowiązków (poza tymi najbardziej niezbędnymi do życia), ale także mieli szereg obowiązków natury moralnej. Każdy winien był powrócić do swej własności, jeśli ktoś popadł w niewolę z powodu zadłużenia u bogatych sąsiadów, miał znów stać się wolny, właściciele mieli odzyskać swą dawną własność, np. przedmioty zastawione w wyniku długów, a wymiana towarowa i pieniężna między ludźmi odbywała się bez chęci zysku, a tym bardziej skrzywdzenia drugiej strony.

Po upływie cyklu siedmiu lat szabatowych, czyli po 49 latach – nadchodził rok jubileuszowy. Księga Kapłańska tak przedstawiała to wydarzenie: „Dziesiątego dnia siódmego miesiąca zatrąbisz w róg. W Dniu Przebłagania zatrąbisz w róg w całej waszej ziemi. Będziecie święcić pięćdziesiąty rok, oznajmicie wyzwolenie w kraju dla wszystkich jego mieszkańców. To będzie dla was jubileusz – każdy z was powróci do swej własności i każdy powróci do swego rodu” (Kpł 25,9-10). Właśnie od hebrajskiej nazwy rogu baraniego – jobel pochodzi nazwa tego święta.

Starotestamentowa idea jubileuszu przez wiele stuleci występowała tylko wśród Żydów, podczas gdy chrześcijanie, którzy od końca VII w. liczyli lata od narodzenia Pana Jezusa, długo nie przywiązywali większego znaczenia do „okrągłych” rocznic. Dopiero 22 lutego 1300 Bonifacy VIII (1294-1303) wydał bullę „Antiquorum habet fida relatio”, zapowiadający pierwszy jubileusz „Roku Setnego” w chrześcijaństwie. Jego celem było uzyskanie pełnego odpuszczenia wszystkich grzechów i zaspokojenie powszechnego (nie tylko zresztą wówczas) pragnienia pokoju. Ten pierwszy w Kościele Rok Święty nosił wtedy nazwę Odpustu Setnego (Indulgentia Centesima), czyli z okazji stulecia.

Papież postanowił, że odtąd takie jubileusze będą się odbywać co sto lat. Ale następni biskupi Rzymu i wierni nie chcieli czekać tyle czasu i kolejny rok święty (choć jeszcze nie pod tą nazwą) ogłosił w 1350 w Rzymie papież „awinioński” Klemens VI (1342-52). Odtąd jubileusze miały się odbywać co pół wieku, ale w 1475 Paweł II (1464-71) zarządził, że będą one ogłaszane co 25 lat.

Oprócz tych jubileuszy, zwanych zwyczajnymi lub większymi, papieże zwoływali co pewien czas jubileusze nadzwyczajne bądź mniejsze z okazji jakichś ważnych wydarzeń. Po raz pierwszy uczynił to Marcin V (1417-31), ogłaszając w 1423 Rok Święty Odkupienia dla uczczenia prawie 14 wieków od ukrzyżowania i zmartwychwstania Zbawiciela. Ale ten jubileusz słabo się zapisał w dziejach Kościoła, toteż gdy niemal pięćset lat później Pius XI (1922-39) ogłosił w 1933 Jubileusz Odkupienia, uznano to za pierwsze takie wydarzenie.

Od tamtego pierwszego „Odpustu Setnego” w 1300 do Wielkiego Jubileuszu Roku Świętego 2000, ogłoszonego i prowadzonego przez Jana Pawła II, odbyło się w Kościele 26 jubileuszy zwyczajnych lub większych. W 1800 do zorganizowania ich nie doszło, gdyż zarówno Pius VI (1775-99), jak i jego następca Pius VII (1800-23) byli więzieni przez Napoleona Bonapartego i nie mogli wydać dokumentów ogłaszających to wydarzenie. Podobnie było w 1850, gdy Pius IX (1846-78) musiał uciekać z Rzymu przed rewolucją w 1848 i mógł tam powrócić dopiero dzięki wojskom francuskim w kwietniu 1850. Ale mimo wszystko udzielił wiernym przybyłym do Wiecznego Miasta odpustu zupełnego.

Jubileuszy nadzwyczajnych odbyło się dotychczas prawie sto. Jeśli pominąć wspomniany Rok Odkupienia w 1423, to za pierwsze tego rodzaju wydarzenie należy uznać inicjatywę Piusa IV (1559-65), który w 1560 wezwał wszystkich wiernych do modlitw o powodzenie Soboru Trydenckiego (1545-63). W 6 lat później jego następca św. Pius V (1566-72) zaapelował o modlitwy w intencji jedności i obrony chrześcijaństwa przed muzułmańską Turcją. Swego rodzaju rekordzistą był pod tym względem Urban VIII (1623-44), który zwołał 9 różnych jubileuszy.

W XX wieku na uwagę zasługują inicjatywy: wspomnianego Piusa XI, który ogłosił Rok Święty Odkupienia (1933), Piusa XII (1939-58), który zwołał pierwszy w historii Kościoła Rok Święty Maryjny (8 XII 1953-1 XI 1954) oraz Jana Pawła II (1978-2005): drugi w dziejach Rok Święty Odkupienia (25 III 1983-22 IV 1984), Rok Maryjny (7 VI 1984-15 VIII 1985), Rok Różańca (16 X 2002-31 X 2003) i Rok Eucharystii (17 X 2004-23 X 2005 – zakończenie już po śmierci Ojca Świętego).

Przedłużeniem tych działań są ogłoszone przez Benedykta XVI Rok św. Pawła (28 VI 2008-29 VI 2009) i obecny Rok Kapłański, który potrwa od 19 czerwca br. do 19 czerwca przyszłego roku.

Należy też wspomnieć o latach świętych lub jubileuszowych, obchodzonych w różnych miejscach świętych na ogół co kilka lat, gdy zostaną spełnione pewne warunki. Na przykład najstarsze w Europie sanktuarium i miejsce pielgrzymkowe (poza Rzymem) w Santiago de Compostela obchodzi swój Rok Święty Kompostelański wtedy, gdy liturgiczne wspomnienie jego patrona – św. Jakuba Apostoła 25 lipca wypada w niedzielę. A sanktuarium św. Jana Chrzciciela w Lyonie ma swój jubileusz wtedy, gdy dzień św. Jerzego (23 kwietnia), patrona rycerzy i miasta, wypada w Wielki Piątek, zaś Boże Ciało pokrywa się z dniem św. Jana (24 czerwca).