Czy lekarz może odmówić pacjentowi pomocy? – debata

Czy lekarz może odmówić pacjentowi pomocy? – dylematom etycznym w praktyce lekarskiej poświęcono seminarium, jakie zorganizowano 24 kwietnia w Warszawie w ramach 36. Zjazdu Towarzystwa Internistów Polskich. Pięciuset lekarzy wysłuchało debaty filozofów, prawników i medyków.

Uczestnicy dyskusji byli zgodni, że na pytanie sformułowane w tytule seminarium odpowiedź może być tylko jedna: lekarz nie może odmówić pomocy choremu. Natomiast odpowiedź na pytanie, „czy lekarz może nie wykonać jakiejś procedury medycznej” nie jest już tak jednoznaczna. W takiej sytuacji – jak stwierdził Konstanty Radziwiłł, prezes Naczelnej Rady Lekarskiej – odmowa musi być uzasadniona i może mieć miejsce jedynie w dwóch sytuacjach etycznych: sprzeciwu sumienia lub w sytuacji, gdy pacjent z jakichś powodów nie akceptuje proponowanej przez lekarza metody leczenia.

Radziwiłł w swoim wystąpieniu zwrócił też uwagę, iż polskie prawo z pewnymi wyjątkami zakazuje odmówienia udzielenia pomocy pacjentowi. Natomiast Kodeks Etyki Lekarskiej dopuszcza wyjątkowe sytuacje, w których lekarz może nie podjąć się udzielenia pomocy zobowiązując się do zapewnienia jej przez innego lekarza.

„Powołaniem lekarza – w moim najgłębszym przekonaniu – jest otaczanie opieką potrzebujących pomocy. Jestem szczęśliwy, że w moim życiu lekarskim, a ciągle jestem praktykującym lekarzem, nie doszło do takiej sytuacji, w której musiałbym odmówić pomocy” – zaznaczył prezes Naczelnej Rady Lekarskiej.

Bioetyk z Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie ks. prof. Tadeusz Biesaga przypomniał, że od początków istnienia medycyny i rozwoju etosu lekarskiego leczenie pacjentów było i jest podstawowym obowiązkiem lekarza. „Nie jest przywilejem, którego podjęcie zależałoby od jego widzimisię lub było efektem jego altruizmu, wspaniałomyślności czy wielkoduszności. Obowiązek leczenia jest niezależny od subiektywnych postaw lekarza czy pacjenta, ale jest konstytuowany przez cel medycyny” – podkreślał etyk z PAT.

W swoim wystąpieniu ks. prof. Biesaga zwrócił uwagę na prymat dobra pacjenta przed dobrami o charakterze społecznym, naukowym czy ekonomicznym. Według niego, w przypadku konfliktu obowiązków medycznych i pozamedycznych pierwszeństwo winny mieć medyczne. Filozof podkreślił, że zdrowie pacjenta, a nie zarabianie pieniędzy czy nawet rozwój badań naukowych jest celem wewnętrznym praktyki medycznej.

Wybitny prawnik prof. Marek Safjan przypomniał, iż lekarz jest zawodem zaufania publicznego. Brak zaufania, nieufność pacjenta wobec stosowanych przez niego procedur medycznych upoważnia do tego, by lekarz mógł odmówić leczenia. – Nie istnieje bowiem prawny obowiązek dbania o własne zdrowie, stąd tak ważna jest zgoda pacjenta na leczenie – podkreślał prof. Safjan. Zwracając uwagę na zasadę autonomii pacjenta przypomniał, że lekarz nie może działać wbrew zgodzie pacjenta.