Kościół Świętego Krzyża – bazyliką mniejszą

Zabytkowy i jeden z najważniejszych dla historii Kościoła w Polsce kościół Świętego Krzyża w Warszawie – znany z transmisji radiowych – został podniesiony do godności bazyliki mniejszej.

Będzie to trzecia bazylika mniejsza w Warszawie i okolicach – po archikatedrze św. Jana (od 1961), bazylice Najświętszego Serca Jezusowego (salezjanów) w diecezji warszawsko-praskiej (od 1923) i sanktuarium Niepokalanego Poczęcia Matki Bożej w Niepokalanowie.
Dokument Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, przyznający tę godność stołecznemu kościołowi, nosi datę 21 stycznia br., natomiast oficjalne ogłoszenie tej decyzji nastąpi w ciągu najbliższych kilku tygodni – powiedział proboszcz ks. Mieczysław Kozłowski CM.
Starania o nadanie świątyni tytułu bazyliki mniejszej parafia podjęła w ubiegłym roku, w związku z obchodzonym wówczas jubileuszem 350-lecia obecności w Polsce księży misjonarzy św. Wincentego a Paulo, którzy od początku związani są z tym miejscem. Prymas Polski kard. Józef Glemp wysłał w tej sprawie list do Watykanu 9 maja 2001 r.
Kościół Świętego Krzyża jest jedną z najbardziej znanych i najważniejszych dla historii Kościoła w Polsce świątyń w Warszawie. Od początku jest związany z najważniejszymi wydarzeniami w dziejach miasta i kraju. Odwiedzali to miejsce liczni najwyżsi dostojnicy państwowi i kościelni, m.in. królowie Jan III Sobieski i Stanisław August Poniatowski, kardynałowie i biskupi a 13 czerwca 1987 r. tu właśnie Jan Paweł II spotkał się z intelektualistami i środowiskami twórczymi. 8 maja 1791 r. odprawiono tu Mszę św. dziękczynną za uchwalenie Konstytucji 3 Maja, a dokładnie w pierwszą rocznicę ogłoszenia tego dokumentu odbyła się w kościele wielka uroczystość z udziałem duchowieństwa, władz politycznych i dyplomatów.
W tymże kościele w czasie Wielkiego Postu 1707 r. odśpiewano po raz pierwszy Gorzkie Żale (autorstwa misjonarza ks. Wawrzyńca Benika), które bardzo szybko zdobyły wielki rozgłos i popularność w całej Polsce, a nawet poza jej granicami.
Wielokrotnie gościł tu Prymas Tysiąclecia kard. Stefan Wyszyński (m.in. głosił słynne kazania na ważne tematy społeczne przez trzy niedziele styczniowe 1975, zebrane później w tzw. „Kazania świętokrzyskie”).
Stąd wreszcie od 21 września 1980 nadawana jest na falach radiowych w każdą niedzielę i ważniejsze święto kościelne Msza św. Każdorazowo przewodniczącym Kościelnej Redakcji Transmisji Mszy św. przez Polskie Radio jest proboszcz parafii świętokrzyskiej, obecnie jest nim wspomniany ks. M. Kozłowski CM.
Kościół jest od początku związany z obecnością księży misjonarzy św. Wincentego a Paulo na ziemiach polskich. Był pierwszą placówką misjonarzy, których na prośbę królowej Marii Ludwiki Gonzagi wysłał do naszego kraju osobiście ich założyciel św. Winecnty a Paulo w listopadzie 1651 r. Oficjalnie objęli oni kościół Świętego Krzyża 1 grudnia 1653 r. Konsekracja nowej świątyni, której spadkobiercą jest obecny kościół, odbyła się 14 października 1696 r.
Gdy w ramach represji carskich za Powstanie Styczniowe 1863 r. władze rosyjskie rozwiązały w następnym roku wiele zgromadzeń zakonnych, w tym także misjonarzy, kościół przejęli księża diecezjalni; misjonarze wrócili do swej dawnej świątyni w 1924 r. Pierwszym proboszczem świętokrzyskim był w latach 1653-58 Francuz ks. Karol Ozenne. Obecny proboszcz, ks. Mieczysław Kozłowski, sprawujący swój urząd od 1993 r. (wcześniej, przez 6 lat był tu duszpasterzem akademickim), jest 36. z kolei.
Tytuł bazyliki mniejszej nadaje Stolica Apostolska świątyniom wyróżniającym się zarówno swą historią (jako obiekty zabytkowe), jak i przede wszystkim znaczeniem w Kościele lokalnym. Nazwa „mniejsza” bierze się stąd, że „większe” są bazyliki patriarchalne w Rzymie i bazylika św. Franciszka i Matki Bożej od Aniołów w Asyżu, podlegające bezpośrednio Papieżowi.
Po raz pierwszy tytuł bazyliki mniejszej nadał Pius VI w 1783 r. kościołowi św. Mikołaja w Tolentino (Włochy). W Polsce pierwszym tego rodzaju obiektem jest katedra wawelska (od końca XVIII w.). W Warszawie tytuł taki ma, oprócz katedry św. Jana i obecnie kościoła Świętego Krzyża, także bazylika Najświętszego Serca Jezusowego (salezjanów) w diecezji warszawsko-praskiej (od 1923). Obecnie na ziemiach polskich tytuł ten ma ponad 40 świątyń.