Co łączy Zakon Paulinów z Aniołami Stróżami?

Obchodzone dziś w Kościele wspomnienie Aniołów Stróżów ma w Zakonie Paulinów rangę święta. Kult Bożych Posłańców stanowi jeden z ważnych elementów duchowości paulińskiej. Jest to wyraz wdzięczności zakonników za opiekę na pustyni nad św. Pawłem Pustelnikiem – Patriarchą Zakonu Paulinów. W Polsce kult Aniołów Stróżów rozpowszechnił się właśnie dzięki paulinom, którzy w XVII w. założyli na Jasnej Górze pierwsze Bractwo Aniołów Stróżów.

Paulini oprócz kultu maryjnego mają za zadanie szczególnie pielęgnować nabożeństwo do św. Aniołów. W tradycji zakonnej dniem szczególnie poświęconym Aniołom Stróżom jest każdy wtorek. Szczególnie uroczyście obchodzone jest także ich święto 2 października.

– W nasze zakonne konstytucje mamy wpisane zadanie, by czcić Aniołów Stróżów – wyjaśnia o. Augustyn Pelanowski. – Ich rola jest nieraz bardzo decydująca w naszym powołaniu, sam zresztą tego doświadczyłem, nie tylko im zależy na nas, ale też na tym byśmy służyli Kościołowi we właściwy sposób, jak najgłębiej, jak najskuteczniej – tłumaczy zakonnik.

– Stróżem jest ktoś, kto mówi albo doprowadza kogoś do prawdy – mówi o anielskim posłannictwie o. Pelanowski – bo prawda jest warunkiem miłości, miłosierdzia Bożego. Bez prawdy miłosierdzie nie może się jakby rozgościć w naszym sercu. Niemożliwe jest, żebyśmy doznali łaski, jeżeli trwamy w zakłamaniu permanentnym i jeszcze świadomym”.

Zadaniem anioła stróża jest – zwraca uwagę paulin – przygotowanie ludzkiej duszy, sumienia, człowieka w ogóle, aby był w dyspozycji przyjęcia miłosierdzia Bożego.

Kult Aniołów Stróżów wyrasta z duchowego dziedzictwa Patriarchy Zakonu – św. Pawła Pustelnika. Św. Hieronim, który opisał żywot Pawła, podaje jak to św. Antoni podążający do Pawłowej groty z płaszczem biskupa Atanazego, ujrzał Pawła, lśniącego śnieżną bielą, jak otoczony rzeszą aniołów, chórem proroków i apostołów, unosił się do nieba. Tak św. Paweł Pustelnik, który spędził życie na pustyni w towarzystwie Aniołów, wśród nich także wstępował do Pana.

W białym kolorze zakonnego paulińskiego stroju widziano nie tylko znak niewinności i pokory, lecz również symbol nieustannej modlitwy uwielbienia na wzór aniołów.

W tradycji zakonu paulinów ujawnia się przekonanie, że ich psalmodia i liturgia Eucharystii jest odbiciem liturgii niebieskiej. Już o. Grzegorz Gyöngyösi (1472-1526) porównywał życie paulinów do życia Aniołów przede wszystkim, dlatego, że chętnie i długo śpiewali – jak Aniołowie chwałę Bogu. Nawet w iluminowanym mszale paulińskim z początku XVI wieku daje się zauważyć postać modlącego się na klęczkach paulina, który znajduje się w wielkiej literze „G” oznaczającej „Gloria”, czyli „Chwała na wysokości Bogu”. Paulini powinni zawsze śpiewać – jak Aniołowie – chwałę Bogu. Zarówno najnowsze, jak i najstarsze modlitewniki i ceremoniały (rytuały) paulińskie przekazują nam w tym zakresie bogatą spuściznę.

Czytaj także: 2 października – wspomnienie Aniołów Stróżów

W Polsce kult Aniołów Stróżów rozpowszechnił się właśnie dzięki paulinom, którzy w XVII w. założyli na Jasnej Górze pierwsze Bractwo Aniołów Stróżów. Powstało na prośbę króla Zygmunta II Wazy przed 1616 r., a erygowane zostało na mocy dekretu Urbana VIII, „In supermo Apostolicae dignitatis” z 1624 r. Bractwo istniało także przy paulińskim kościele św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa na Skałce w Krakowie przez 237 lat, przechodząc różne etapy rozwoju. Swoją działalność prowadziło do 1951 r. Ponownie zostało reaktywowane w 2005 r., gdy na Skałce obchodzono Rok Aniołów.

Do Bractwa wstępowali przedstawiciele wszystkich stanów, od panujących do prostych ludzi. Mamy cenną księgę autografów, do której osobiście wpisywali się członkowie Bractwa. W latach 1628-1640 odnotowano ponad 200 tys. członków – opowiada o. Stanisław Rudziński. Historyk sztuki wśród ludzi kultury wymienia wpisy m.in. Zygmunta Krasińskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Jana Matejki, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa czy Stanisława Reymonta.

Do roku 1640 r – przypomniał o. Rudziński – paulini erygowali Bractwa Aniołów Stróżów w 122 polskich miejscowościach, a przede wszystkim we wszystkich paulińskich klasztorach. Zakładano je także na terenach objętych wojną. Bractwa zakładano także przy klasztorach paulińskich za granicą: szczególnie na Węgrzech, w Chorwacji, Czechach, Austrii, Szwajcarii, w południowych Niemczech. Niestety w wyniku kasaty Zakonu w monarchii austro-węgierskiej bractwa zaczęły tam zanikać, ostateczne zahamowanie rozwoju nastąpiło na przełomie XIX/XX w.

Bractwo to dawne jak i współczesne ma szerzyć nabożeństwo do Aniołów Stróżów, wyrażać szacunek dla ich obecności, zaufanie i wdzięczność za ich opiekę. Ponadto członkowie bractwa powinni nawiedzać chorych i chronić innych przed zagrożeniem grzechu. Do specjalnych zadań członków Bractwa należała pomoc biedniejszym pielgrzymom i udzielanie im noclegów. Uczestnicy gromadzący się na swoje nabożeństwa odmawiają litanię do Aniołów Stróżów, koronkę, godzinki, nowennę i śpiewają pieśni.

Paulini pisali także dzieła o Aniołach Stróżach. Do bardziej autorów „anielskiego piśmiennictwa” w dawnych wiekach należą: o. Kacper Biedrzychowski, który w 1620 r. wydał w Krakowie opracowanie „Officia Anglorum erga homines” (Obowiązki Aniołów wobec ludzi), o. Andrzej Gołdonowski, autor dzieł „Bractwo św. Anioła Stróża. Powinności artykuły, ustawy porządki, odpusty” (Kraków 1641 i „Bractwo żołnierskie św. Michała Archanioła Marcina z Bydgoszczy” oraz o. Ambroży Nieszporkiewicz, autor „Dziennika anielskiego” (modlitewnika) wydanego w Krakowie w 1670 r.

Na Jasnej Górze w każdy piątek na wieczornej Mszy św. w Kaplicy Matki Bożej o 19.30 spotkają się przedstawiciele Armii św. Michała. Tę modlitewną grupę zainicjował w 2010 r. o. Roman Majewski, ówczesny przeor Jasnej Góry. Jej głównym celem jest duchowe wsparcie Sanktuarium i posługujących tutaj zakonników poprzez dar Eucharystii, codzienną modlitwę do św. Michała Archanioła, podejmowane posty.

O wielkiej czci, jakiej doznawał i doznaje Książę Wojska Niebieskiego na Jasnej Górze świadczą jego posągi i przedstawienia ikonograficzne powstające od czasów dawnych po najnowsze.

Nad tzw. Bramą Lubomirskich widzimy Go z mieczem, walczącego ze smokiem, a w Bramie Jana Pawła II jest jego mozaika z tekstem modlitwy za jego wstawiennictwem. Michał Archanioł jest także nad głównym wejściem do bazyliki i w Wieczerniku, przy ołtarzu Matki Bożej Kodeńskiej.

Jasna Góra w swoim wystroju jest niezwykle bogata w przedstawienia anielskie. Także w samym Obrazie jasnogórskim odnajdujemy anielskie przedstawienia zwraca uwagę o. Stanisław Rudziński. – Na samym Wizerunku Jasnogórskim , w tle, na srebrnych rytowanych blachach fundacji Władysława Jagiełły, widzimy w scenie zwiastowania Michała Archanioła – wskazuje historyk sztuki.

Na Jasnej Górze znajduje się też specjalna Kaplica Aniołów Stróżów, nazywana także kaplicą Najświętszego Serca Pana lub też kaplicą Jabłonowskich. Należy ona do zespołu kaplic bocznych, przylegających do południowej nawy bocznej Bazyliki Jasnogórskiej.