Jak świat przygotowuje się do synodu biskupów o młodzieży?

Spotkania liderów parafialnych w Abu Zabi, międzyreligijny zlot młodzieży w Burkina Faso, 20 tys. amerykańskich nastolatków modlących się i debatujących wspólnie z biskupami – to tylko niektóre spośród licznych inicjatyw podejmowanych w Kościele przed przyszłorocznym Synodem Biskupów nt. „Młodzież, wiara i rozeznawanie powołania”.

Odkąd papież Franciszek ogłosił, że tematem przyszłorocznego XV Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów będą „Młodzi, wiara i rozeznawanie powołania”, Kościół na całym świecie podejmuje kolejne inicjatywy, promujące to spotkanie. Wspólnym mianownikiem podejmowanych działań jest odpowiedź na papieskie wezwanie, by głos młodych – także tych, którzy uważają się za niewierzących – został wysłuchany i zrozumiany. Wspólnoty Kościoła prześcigają się w kreatywnym podejściu do sprawy, tym bardziej, że młodzież, to w tym przypadku zarówno nasto- jak i trzydziestolatkowie ze wszystkich stron świata.

Papież rozmawia z młodymi

Papież Franciszek, który zachęca biskupów, by starali się być blisko młodych i rozmawiać z nimi, sam daje tego przykład. Oprócz listów i przesłań adresowanych do młodzieży z różnych okazji (dość wymienić kolejne orędzia na ŚDM, list do młodych poprzedzający synod i przemówienia wygłaszane podczas spotkań z młodzieżą w ramach kolejnych wizyt apostolskich), Ojciec Święty zwraca się do młodzieży z konkretnych krajów. W sierpniu zwrócił się do młodych Argentyńczyków, przebywających w więzieniu, zachęcając ich do wzbudzenia nadziei, która może sprawić, że odbywana przez nich kara będzie owocna. W październiku przygotował ośmiominutowe przesłane do młodych Kanadyjczyków, w którym zachęcał ich do otwarcia się na Chrystusa i przekonywał, że Kościół potrzebuje dziś odważnej młodzieży. Na początku grudnia zwrócił się do młodych Australijczyków świętujących rozpoczęcie Roku Młodzieży w lokalnym Kościele, życząc im większego zanurzenia w codziennej modlitwie, lekturze Pisma Świętego i Eucharystii. Przed kilkoma dniami wziął udział w video-konferencji z udziałem studentów katolickiego Uniwersytetu Sophia w Tokio, odpowiadając na 8 przygotowanych przez nich pytań.

Papieskie przesłania są odpowiedzią na starania lokalnego Kościoła, który pyta, co papież ma do powiedzenia konkretnym młodym ludziom. Są też inspiracją i zaproszeniem do tego, by po wskazówki Ojca Świętego – także te codzienne, pochodzące z porannych homilii – sięgać regularnie, a nie tylko przy okazji najważniejszych wydarzeń w Kościele.

Papież zachęca młodych nie tylko do słuchania, ale też do odważnego zabierania głosu w ważnych dla nich kwestiach. Przypomina o tym ankieta presynodalna, otwarta do końca bieżącego roku, która ma pomóc biskupom i papieżowi jeszcze lepiej zrozumieć punkt widzenia młodzieży. Z kolei Ojciec Święty chce w marcu przyszłego roku spotkać się w Rzymie z młodymi delegatami z całego świata, a latem z włoską młodzieżą, która ze wszystkich stron kraju będzie pielgrzymować do Rzymu przed rozpoczęciem obrad biskupów.

Skala makro: Rok Młodzieży

W wielu krajach papieskie wezwanie, by zatroszczyć się o młodzież, która jest teraźniejszością i przyszłością Kościoła, jest realizowane w „skali makro” – za sprawą konferencji episkopatów, które rozpoczęty w grudniu rok liturgiczny zadedykowały ludziom młodym.

Tak jest np. w Meksyku, a meksykańscy hierarchowie przypominają, że celem ogłoszonego tam Roku Młodzieży ma być możliwie najlepsze przygotowanie do przyszłorocznego synodu biskupów i przeżywanie najbliższych miesięcy w jedności z Kościołem powszechnym. Obchody zostały zainaugurowane 22 października w narodowym sanktuarium – bazylice Matki Bożej z Guadalupe, gdzie Mszy św. przewodniczył nuncjusz apostolski w Meksyku abp Franco Coppola, wraz z którym modlili się młodzi ze wszystkich meksykańskich diecezji. Inauguracji towarzyszyła instalacja w meksykańskiej bazylice relikwii czternastoletniego świętego José Sanchez del Río, ogłoszonego patronem młodzieży archidiecezji Meksyku i modlitwa za wstawiennictwem patrona młodych Meksykanów św. Filipa od Jezusa. Meksykańscy biskupi opublikowali też specjalny list, w którym zachęcają do większej wrażliwości na potrzeby młodzieży i zaufanie młodym, od których zależy kierunek zmian oraz przyszłość meksykańskiego Kościoła i całego społeczeństwa. Zaledwie kilka tygodni wcześniej, w tej samej świątyni młodzi z całego kraju zebrali się wokół symboli ŚDM, które tam rozpoczęły swoją pielgrzymkę po regionie Ameryki Środkowej i Karaibów. Jak podkreślają biskupi, rok młodzieży jest zwieńczeniem dziesięcioletniej refleksji na temat młodzieży, rozpoczętej w 2007 r., kiedy Rada Biskupów Ameryki Łacińskiej (CELAM) zainaugurowała proces odnowy duszpasterstwa młodzieży w Ameryce Łacińskiej.

Rok Młodych ogłoszono także w Australii, a poprzedził go Katolicki Festiwal Młodzieży, który w dn. 7-9 grudnia zgromadził w Sydney ok. 20 tys. osób w wieku 18-30 lat. Australijscy biskupi wyjaśniają, że celem roku młodzieży jest przypomnienie społeczeństwu, jak ważną rolę odgrywa w nim grupa ludzi młodych. Z kolei do uczestników spotkania skierował swoje słowo sam papież Franciszek, który w specjalnym liście wyraził nadzieję, że przyczyni się ono do „zwiększenia w młodych pragnienia zaangażowania w codzienną modlitwę, czytanie Pisma Świętego i pełne uczestniczenie w Ofierze eucharystycznej”. Same obchody roku młodzieży, zainspirowane Światowymi Dniami Młodzieży w Krakowie i synodem biskupów, są też formą podsumowania dziesięcioletnich działań, jakie podjęto od zakończenia Światowych Dni Młodzieży w Sydney w 2008 r.

Wraz z I Niedzielą Adwentu Rok Młodzieży rozpoczął się także w katolickiej diecezji Hongkongu, której zwierzchnik bp Michael Yeung Ming-cheung wyjaśnia, że jest to owoc wielu spotkań i rozmów z młodymi ludźmi, które kontynuował od momentu, kiedy objął diecezję Hongkongu 1 sierpnia br. W liście przygotowanym na Adwent 2017 r. biskup Hongkongu przypomniał papieskie wezwanie z Krakowa, by młodzi zeszli z kanapy i zostawili swój ślad w świecie. Podziękował też młodzieży za liczne inspiracje, które od niej otrzymał i zachęcił, by odważnie i kreatywnie odpowiadała na wezwania Kościoła i solidarnie, poprzez wspólną modlitwę i działanie, przyczyniała się do budowania lepszego świata na chwałę Bożą.

Z kolei na Filipinach Rok Młodzieży będzie obchodzony w 2019 r.

Międzypokoleniowe spotkania młodych

Uzupełnieniem tych obchodów są spotkania młodych, które w kontekście przygotowań do synodu biskupów nabierają nowego kontekstu. Stają się okazją do międzypokoleniowego dialogu młodzieży z duszpasterzami i biskupami, którzy wracają do własnych doświadczeń bycia młodymi ludźmi.

I tak w listopadzie blisko 20 tys. nastolatków w wieku 13-18 lat spotkało się w amerykańskim mieście Indianapolis na zlocie zatytułowanym „Wezwani”, podczas którego towarzyszyło im ok. 60 hierarchów i ponad 120 kapłanów. „W nawiązaniu do tego hasła, szukaliśmy wspólnie odpowiedzi na pytanie: do czego wzywa cię Pan Bóg? Staraliśmy się je uszczegółowić: mówiliśmy o wezwaniu po imieniu, wezwaniu, by iść naprzód, wezwaniu do słuchania i do służby. Zaproszenie, by młodzi zmierzyli się z tymi zagadnieniami, było formą przygotowania ich do głównego tematu synodu” – wyjaśnia w rozmowie z KAI Paul Jarzembowski, odpowiedzialny za duszpasterstwo młodzieży w episkopacie Stanów Zjednoczonych.

Mniej liczne, ale równie istotne spotkania odbywają się także w tych częściach świata, gdzie katolicy stanowią mniejszość.

„Przygotowania do synodu rozpoczęliśmy wieczorem kulturalnym z udziałem biskupów, księży i ponad tysiąca młodych katolików, protestantów, muzułmanów i wyznawców tradycyjnych wierzeń. Chcieliśmy w tym gronie podkreślić powszechny charakter synodu. Podczas wakacji organizowaliśmy też dla młodzieży rekolekcje na temat synodu, a zwłaszcza rozeznawania powołania – mówi KAI krajowy duszpasterz młodzieży w Burkina Faso ks. Valéry Sakougri.

Z kolei w Abu Zabi spotkali się w listopadzie przedstawiciele wszystkich parafii Wikariatu Apostolskiego Arabii Południowej (tj. Jemenu, Omanu i Zjednoczonych Emiratów Arabskich), by rozmawiać o sytuacji młodzieży w tej części świata.

Z inspiracji przyszłorocznym synodem biskupów, organizowane są także diecezjalne synody poświęcone młodzieży i rozeznawaniu powołania. We wrześniu tego roku takie zgromadzenie odbyło się m.in. w archidiecezji Akra w Ghanie, po raz pierwszy w historii kraju i było związane także ze 125-leciem obecności Kościoła na tych terenach. Oprócz 70 młodych ludzi w synodzie wzięli udział także duchowni i przedstawiciele życia publicznego, m.in. premier Joseph Osei-Owusu, który zwracał uwagę, że młodzi chrześcijanie od wczesnych lat poddawani są licznym próbom ze strony społeczeństwa i mediów, które promują wartości w większości sprzeczne z chrześcijaństwem.

Ankiety – wnioski ważne, choć niewygodne

Oprócz dostępnych do końca roku ankiet online, dedykowanych młodzieży, sekretariat synodu biskupów przygotował także kwestionariusze, które zostały rozesłane do poszczególnych episkopatów wraz z dokumentem przygotowawczym do synodu. Pytania adresowane były głównie do młodych ludzi i towarzyszących im animatorów i duszpasterzy, a Watykan prosił, by udzielenie odpowiedzi poprzedzić licznymi konsultacjami w gronie ludzi młodych, duszpasterzy i biskupów, wykraczającymi poza utarte schematy duszpasterskie i angażujące tych młodych i tych hierarchów, którzy być może dotąd nie brali udziału w podobnej debacie.

Dziś kolejne episkopaty, publikujące wyniki tych kwerend, podkreślają, że zbieranie odpowiedzi istotnie stało się pretekstem do pogłębionego dialogu z młodymi – także tymi, którzy na co dzień nie identyfikują się ze wspólnotą Kościoła. Do tej pory wyniki ankiet zaprezentowano, m.in. we Francji, Holandii, Niemczech, Anglii i Walii, Hiszpanii, Ziemi Świętej i Stanach Zjednoczonych. O tym, jak wielką rolę biskupi przywiązują do tych badań, świadczy fakt, że niejednokrotnie wnioski te były przedstawiane podczas konferencji prasowych kończących zebrania plenarne episkopatów.

Wśród uwag i postulatów młodych ludzi z różnych stron świata powracają podobne wnioski. Pierwszym jest potrzeba większej troski dotyczącej rozeznawania powołania – zarówno młodzież, jak i animatorzy wielokrotnie stwierdzali, że temat ten nie tylko nie jest – w wystarczającym stopniu – przedmiotem rozmów i wspólnych modlitw – ale też często pozostaje zaniedbany, a dla młodych ludzi jest wstydliwy i trudny do poruszenia. „Należy wykonać wielką pracę na rzecz promowania powołania do życia zakonnego i szerzej: do świętości” – mówił przewodniczący amerykańskiego episkopatu kard. Daniel DiNardo, prezentując rezultaty ankiet przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych.

Respondenci postulowali też większą dbałość o liturgię i głoszenie Ewangelii – aby były one z jednej strony bardziej przystępne i zrozumiałe, z drugiej zaś skoncentrowane na Bogu. „Młodzi nie przychodzą do Kościoła po coś, co mogą łatwo otrzymać gdzieś indziej, ale poszukują niezwykle autentycznego, wręcz radykalnego doświadczenia religijnego” – czytamy w omówieniu holenderskich ankiet.

W wynikach ankiet powraca też wniosek, że księża nie mają dostatecznie dużo czasu na bycie z młodzieżą – zwłaszcza jeśli chodzi o indywidualne spotkania, które wymagają dyspozycyjności i zaangażowania. Docenieni zostali natomiast świeccy liderzy, m.in. za niezastąpioną rolę w docieraniu do rówieśników oddalonych od Kościoła.

Ankietowani podkreślali też kluczową rolę dużych spotkań, jak ŚDM czy Europejskie Spotkania Młodych dla ożywiania wiary młodych ludzi. Zaznaczali jednak, że mają one zachęcać do regularnej formacji i włączania się w życie Kościoła, a nie być celem samym w sobie.

Wielokrotnie podkreślany był też fakt, że ewangelizacji i duszpasterstwa młodych nie można prowadzić w oderwaniu od wyzwań, z jakimi na co dzień zmagają się młodzi ludzie. Są to m.in. niestabilność finansowa i brak perspektyw na przyszłość, szum informacyjny i coraz szybsze tempo życia. Powracało też przekonanie, że nie można troszczyć się o młodzież, nie otaczając troską rodzin, w których młodzi wzrastają i do których wielu z nich jest powołanych.

Młodzi apelowali też o to, by Kościół był „mniej zbiurokratyzowany, a bardziej miłosierny i bliski ubogim” – jak podsumował bp William Shomali, wikariusz patriarchalny dla Jordanii.

Skala mikro: lokalne nawrócenia duszpasterskie i zejścia z kanapy

Na całym świecie przygotowania do synodu biskupów inspirują do poszukiwania kontaktu z tymi młodymi ludźmi, którzy nie identyfikują się ze wspólnotą Kościoła i aktywizowaniu tych, którzy mogliby podzielić się swoim doświadczeniem duszpasterskim. Liczne inicjatywy można by podzielić na te, których celem jest zintensyfikowanie kontaktów między biskupami a młodzieżą, zmotywowanie księży do poszukiwania nowych dróg współpracy z młodymi ludźmi i zachęcenie tych ostatnich do odważnego i szczerego dialogu z Kościołem.

Wraz z początkiem Adwentu, młodzież zrzeszona w Międzynarodowym Forum Akcji Katolickiej rozpoczęła projekt „Zaproś twego biskupa!”, którego celem jest animowanie spotkań młodzieży z biskupami. Pomysłodawcy zachęcają, by młodzi w pewnym sensie przejęli inicjatywę i zapraszali biskupów do swoich parafii, na wspólne posiłki, wydarzenia kulturalne, sportowe, a także do miejsc spotkań młodzieży poza parafiami.

Z inicjatywą wychodzą też hierarchowie: belgijscy biskupi przygotowali własną ankietę presynodalną, aby jak najlepiej zrozumieć młodzież w swoim kraju i w jej imieniu wypowiadać się podczas październikowego synodu. W kwestionariuszu pytają młodych ludzi, m.in. o bliższe i dalsze plany życiowe, inspiracje, jakie czerpią z Ewangelii, oczekiwania względem wspólnoty Kościoła i doświadczenia spotkania z nią, a także niezawarte w kwestionariuszu tematy, o których chcieliby powiedzieć biskupom.

Natomiast hierarchowie związani z afrykańskimi Caritas, którzy we wrześniu obradowali w Dakarze, zadeklarowali, że dołożą starań, by jak najlepiej przygotować się do synodu i w nim uczestniczyć. „Młodzi są dobrem naszego Kościoła i narodów i zrobimy wszystko, co możliwe, by w Kościele czuli się jak w domu” – deklarowali.

Okolicznościowy list z okazji rozpoczęcia przygotowań do synodu biskupów wydał salezjański generał ks. Ángel Fernández Artime SDB, który podkreśla, że dokument przygotowawczy jest „kompasem pracy duszpasterskiej” i zachęca, by salezjańskie doświadczenie i charyzmat stały się ważnym wkładem w przygotowania przyszłorocznego zgromadzenia biskupów. Podobne przesłanie wystosowali też inni przełożeni generalni m.in. br. Michael Perry OFM – przełożony zakonu franciszkanów i generał dominikanów o. Bruno Cadoré OP.

Z kolei księża diecezjalni biorą udział w specjalnych seminariach, które pomagają w zorientowaniu pracy duszpasterskiej na przygotowania do synodu biskupów. Takie spotkania odbyły się, m.in. w hiszpańskiej archidiecezji Sewilli. Z duszpasterzami z różnych części świata spotyka się też sekretarz generalny synodu biskupów kard. Lorenzo Baldisseri, który odwiedził już, m.in. Tajwan i ekumeniczną wioskę Taizé, a przede wszystkim uczestniczy w presynodalnych spotkaniach organizowanych w Rzymie.

Nie brak też konferencji naukowo-duszpasterskich. Jedna z nich, współorganizowana przez episkopat Stanów Zjednoczonych, odbędzie się w dn. 6-8 marca na Uniwersytecie Notre-Dame w stanie Indiana wokół tematu: „Jak tworzyć kulturę, w której młodym ludziom łatwiej być katolikami?”.

Aby zaktywizować młodzież i duszpasterzy, wiele diecezji przygotowało swoje strony internetowe poświęcone przygotowaniom do synodu biskupów (m.in. francuskie diecezje Lyonu, Angers i Tuluzy).

W sanktuarium w Lourdes przez cały rok trwa projekt „Expérience synode” – zachęcający młodych ludzi do krótkich spotkań w grupach dyskusyjnych i dzielenia się swoimi spostrzeżeniami, które, zebrane w specjalnej księdze, zostaną przekazane sekretariatowi synodu biskupów i papieżowi Franciszkowi.

Z kolei młodzi Włosi latem przyszłego roku wezmą udział w narodowej pielgrzymce do Rzymu poprzedzającej synod biskupów, która zostanie zainaugurowana modlitwą przy odsłoniętym Całunie Turyńskim.

Nietypową formę zaangażowania w presynodalną debatę zaproponowali miejscowej młodzieży jezuici z Republiki Południowej Afryki. Zachęcają, by młodzi nagrali smartfonem krótki filmik z odpowiedzią na jedno z czterech pytań: jaką rolę odgrywa Kościół katolicki w twoim życiu? Do czego Kościół potrzebuje młodych ludzi? Co chciałbyś, aby Kościół zrobił dla ciebie? Co chciałbyś powiedzieć papieżowi i biskupom o młodych ludziach we współczesnym Kościele? Zebrane odpowiedzi zostaną skompilowane i przekazane do Watykanu.

Nie brak też inicjatyw modlitewnych. Jedną z nich jest pijarski portal prayforsynod.org, który pomaga w organizowaniu nieustającej sztafety modlitewnej w intencji tego wydarzenia, lokalizowanej także za pomocą hashtaga #prayforsynod.

W modlitwę i dyskusję przed synodem biskupów włączyli się też młodzi Pakistańczycy, związani ze wspólnotą Jesus Youth Pakistan. Na zaproszenie bp. Samsona Shukardina, odpowiedzialnego w episkopacie Pakistanu za duszpasterstwo młodzieży, młodzi z archidiecezji Karachi zebrali się w listopadzie, by podsumować ostatnie 5 lat pracy duszpasterskiej i zainaugurować wspólną modlitwę o dobre przygotowania do światowego spotkania biskupów.

„W związku z synodem, naszym głównym zaangażowaniem będzie modlitwa. Chcemy doświadczyć łaski Bożej i przyjąć ją poprzez refleksję, milczenie, adorację, spowiedź i modlitwę. To paliwo, które daje nam siłę do życia i świadczenia o Słowie Bożym w pakistańskim społeczeństwie, w rodzinach, pracy i szkołach” – mówił Ayyaz Gulzar, jeden ze świeckich liderów.

XV Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów nt. „Młodzież, wiara i rozeznawanie powołania” odbędzie się w Rzymie w dniach 3-28 października 2018 r. z udziałem biskupów z całego świata. Ankietę presynodalną, która nie jest już dostępna w polskiej wersji językowej, można do końca roku wypełnić w językach: niemieckim, angielskim, hiszpańskim, włoskim, francuskim i portugalskim tutaj.