Konstytucyjna ochrona życia człowieka – także w fazie prenatalnej

Zgodnie z Konstytucją, podstawowym obowiązkiem państwa jest zapewnienie każdemu człowiekowi prawnej ochrony życia. Użyte w Konstytucji pojęcie „człowiek” obejmuje również istotę ludzką w prenatalnej fazie jej rozwoju. Zatem ochrona zapisana w ustawie zasadniczej dotyczy także tego wczesnego okresu życia. Ponadto sam fakt ciężkiego upośledzenia dziecka poczętego lub jego nieuleczalnej choroby, a tym bardziej prawdopodobieństwo tego faktu, nie może być uznany za uzasadniony powód dopuszczalności przerywania ciąży – brzmi stanowisko Prokuratora Generalnego opublikowane 29 maja na stronie Prokuratury Krajowej.

Na oficjalnej stronie Prokuratury Krajowej opublikowano „Stanowisko Prokuratora Generalnego w sprawie niezgodności z Konstytucją przepisów ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży”.

Zostało ono podane do wiadomości – jak czytamy – w związku z wnioskiem grupy posłów o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów ustawy z 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.

Prokurator Generalny złożył w Trybunale Konstytucyjnym swoje stanowisko w tej sprawie. Podkreślił w nim, że „zgodnie z Konstytucją podstawowym obowiązkiem państwa jest zapewnienie każdemu człowiekowi prawnej ochrony życia”.

„Pojęcie „człowiek”, które zostało użyte m.in. w art. 30 i art. 38 Konstytucji, obejmuje również istotę ludzką w prenatalnej fazie jej rozwoju. A zatem ochrona, która została zapisana w ustawie zasadniczej, dotyczy także tego wczesnego okresu życia” – brzmi stanowisko PG.

Karta Praw Dziecka Nieuleczalnie Chorego – pokłosie tragedii Alfiego

„Z tego względu – wyjaśniono w stanowisku – wprowadzenie ograniczeń prawnej ochrony życia dziecka poczętego jest możliwe jedynie w sytuacji absolutnej konieczności. Może to nastąpić w szczególności, gdy jedynie w ten sposób możliwa jest ochrona innego, równie ważnego w konstytucyjnej hierarchii dobra – np. prawa do prawnej ochrony życia innej osoby”.

Pogląd taki jest zgodny z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego oraz opiniami zdecydowanej większości przedstawicieli doktryny prawa – wyjaśnia Prokurator Generalny. Jego zdaniem, tego wymogu nie spełniają przepisy zakwestionowane przez posłów.

Ustawa przez nich zakwestionowana dopuszcza możliwość przerwania ciąży do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej. Według tych przepisów jest to dopuszczalne, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu dziecka.

„Prokurator Generalny jest zdania, że sam fakt ciężkiego upośledzenia dziecka poczętego lub jego nieuleczalnej choroby, a tym bardziej prawdopodobieństwo tego faktu, nie może być uznany za konstytucyjnie uzasadniony powód dopuszczalności przerywania ciąży. Konstytucja kategorycznie zakazuje bowiem różnicowania godności ludzkiej czy wartościowania życia ludzkiego” – stwierdza Prokurator Generalny.

W Trybunale Konstytucyjnym trwa badanie wniosku o stwierdzenie niekonstytucyjności tzw. przesłanki eugenicznej, złożonego przez posła Bartłomieja Wróblewskiego (PiS), a podpisanego przez ponad 100 posłów.

We wniosku poseł pyta o to, czy możliwość przerywania ciąży ze względu na chorobę dziecka – zapisana w ustawie z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży – jest zgodna z kilkoma artykułami Konstytucji RP.

Chodzi o art. 30 (przyrodzona i niezbywalna godność człowieka), art. 32 (równe traktowanie przez władze publiczne) i art. 38 (gwarancje prawnej ochrony życia dla każdego człowieka), a także art. 2, mówiący o tym, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, a w szczególności przyporządkowaną tej zasadzie zasadą określoności przepisów prawa.

Trybunał Konstytucyjny nie jest zobligowany do zajęcia się wnioskiem w konkretnych ramach czasowych. Nie ma przepisów, które by tę kwestię regulowały. Nie mówi o tym ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed TK.