Lublin: obchody 25-lecia lubelskiej parafii greckokatolickiej

Już w środę 6 czerwca w cerkwi Narodzenia Najświętszej Marii Panny odbędzie się pod przewodnictwem arcybiskupa większego (patriarchy) kijowsko-halickiego Światosława Szewczuka i zwierzchnik Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego uroczysta liturgia z okazji obchodów srebrnego jubileuszu istnienia parafii greckokatolickiej w Lublinie. Weźmie w niej udział abp Stanisław Budzik, metropolita lubelski. Proboszczem parafii jest ks. dr Stefan Batruch.

W wielokulturowym Lublinie parafia greckokatolicka została erygowana 1 stycznia 1993 r., jednak historia tej wspólnoty sięga czasów o wiele wcześniejszych.

Kościół greckokatolicki na Lubelszczyźnie działał prężnie od początku XIX wieku. Jednak w 1875 r. ze względu na położenie tych terenów w obszarze Królestwa Polskiego podległego Rosji został zlikwidowany przez Świątobliwy Synod Rządzący i włączony do Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Okres ten jest czasem prześladowań, ponieważ chęć trwania w wierze katolickiej uznawana była za przestępstwo. Znanym przykładem tych wydarzeń są męczennicy z Pratulina, którzy woleli trwać konsekwentnie w jedności aż do męczeńskiej śmierci, niż wybrać współpracę z zaborcą.

Z powodu przemian politycznych możliwość ponownego zaistnienia Kościoła greckokatolickiego pojawiła się dopiero w latach 90. XX wieku. Grekokatolicy na Lubelszczyźnie przetrwali tak długi okres mimo marginalizacji i szykan.

Utworzona w 1993 roku parafia nie posiadała własnej świątyni, ani środków finansowych. Na początku liturgia odprawiana była w kościele pw. św. Jozafata przy ul. Zielonej.

Po pewnym czasie zrodził się pomysł przeniesienia którejś z dawnych cerkwi greckokatolickich z terenu Lubelszczyzny do Lublina. Spotkał się on z zainteresowaniem ze strony dyrektora Muzeum Wsi Lubelskiej Mieczysława Kurzątkowskiego. Zdecydowano się na cerkiew w Tarnoszynie, która została zbudowana w 1752 r. w Uhrynowie w powiecie sokalskim, a w tamtym czasie pełniła funkcję magazynu i popadała w powolną ruinę.

Na początku 1994 roku ówczesny zarządca budynku, proboszcz tarnoszyńskiej parafii rzymskokatolickiej pw. św. Stanisława Biskupa ks. Mariusz Leszczyński za zgodą biskupa zamojsko-lubaczowskiego Jana Śrutwy przekazał cerkiew lubelskiej parafii greckokatolickiej.

W 1997 r. budynek został przeniesiony na teren Muzeum Wsi Lubelskiej. Przez kolejny rok trwały prace wokół jego terenu oraz renowacja wnętrza, której podjęli się konserwatorzy z Lublina i Lwowa.

Podczas dorocznego odpustu 21 listopada 1999 r. metropolita przemysko-warszawski Jan Martyniak odprawił pierwsze nabożeństwo w cerkwi. Liturgia na stałe przeniosła się do tego budynku od Wielkiego Piątku (28 kwietnia) 2000 roku.

Wnętrze cerkwi służy również jako miejsce wydarzeń kulturalnych, występów zespołów wokalnych oraz wystaw ikon. Od 2011 roku prezentowane są dzieła sztuki sakralnej uczestników Międzynarodowych Warsztatów Ikonopisarskich.

W 2002 roku parafia przejęła na własność najstarszą cerkiew w regionie pw. Objawienia Pańskiego w Korczminie z 1658 r., która jest w tej chwili świątynią filialną. W 2004 roku w Korczminie po raz pierwszy zorganizowano „Dni Dobrosąsiedtwa”, które stały się wydarzeniem cyklicznym. 28 sierpnia między polskim Korczminem a ukraińską Stajówką tworzone jest tymczasowe przejście graniczne a ikona Matki Boskiej Korczmińskiej jest uroczyście przenoszona przez granicę. W wydarzeniu uczestniczą dawni i obecni mieszkańcy z terenów przygranicznych oraz lokalne władze. W 2011 roku podczas II Lubelskiej Gali Turystyki „Dni Dobrosąsiedztwa” uzyskały tytuł „Perełki Lubelszczyzny” i zostały uznane za Najlepszy Produkt Turystyczny Województwa Lubelskiego.

Od początku istnienia parafii wierni angażują się w różne wydarzenia duszpasterskie i kulturalne. Organizowane są wspólne spotkania modlitewne, spotkania w domu parafialnym w gronie „dużej rodziny”, rekolekcje i dni skupienia, spotkania literackie i muzyczne, stanowiące element życia parafii, które dają szczególnie młodym ludziom oparcie we wspólnocie, pomoc w rozwiązywaniu problemów, wychodzenie naprzeciw z pomocą w usamodzielnieniu i odnalezieniu się w nowym środowisku.

Zasłużoną postacią dla wspólnoty grekokatolickiej w Lublinie był prof. Michał Łesiów (1928–2016), który w 1996 r. za zaangażowanie w rozwój Kościoła greckokatolickiego w Polsce otrzymał papieskie odznaczenie „Pro Ecclesia et Pontifice”. Tym samym został pierwszym świeckim grekokatolikiem w kraju, uhonorowanym tak wysokim odznaczeniem kościelnym.

Ze względu na obecność w Lublinie wielu studentów, zarówno z Polski jak i z Ukrainy przy parafii działa Greckokatolickie Duszpasterstwo Akademickie. Nowością jest rosnące w ostatnim czasie zainteresowanie duchowością Kościoła greckokatolickiego młodzieży rzymskokatolickiej. Dzięki temu możliwe stało się rozpoczęcie wzajemnej współpracy i poznawania.

Lubelska parafia greckokatolicka, choć liczy mniej wiernych, niż lokalne parafie rzymskokatolickie, swoją posługą obejmuje grekokatolików mieszkających w całym Lublinie i jego okolicach.

W 2004 roku powstała Fundacja Kultury Duchowej Pogranicza, która jest związana z działalnością parafii. Głównymi celami instytucji jest ratowanie spuścizny kultury materialnej pogranicza, renowacja zabytków, promowanie wartości kultury duchowej pogranicza, tworzenie i prowadzenie obiektów muzealnych i izb pamięci, wspieranie i prowadzenie prac naukowo-badawczych, szkolenia i promocje, działalność wydawnicza i poligraficzna. Za prekursora fundacji może być uważane działające przy parafii we wcześniejszym okresie Młodzieżowe Stowarzyszenie Georgios.

Od 2012 roku przy parafii pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny zaczęła działać pracownia i warsztaty ikonopisarskie, które organizują działania pod nazwą „Lubelskie spotkania z ikoną”. Ich głównym punktem są międzynarodowa konferencja oraz wystawa współczesnych ikon w cerkwi. W 2017 r. parafia w Lublinie znalazła się w granicach nowo ustanowionego protoprezbiteratu warszawsko-lubelskiego.

Proboszczem greckokatolickiej parafii p.w. Narodzenia NMP w Lublinie oraz prezesem Fundacji Kultury Duchowej Pogranicza jest ks. dr Stefan Batruch.