Pół wieku od koronacji obrazu Maryi w Świętej Lipce

W Świętej Lipce odbyły się uroczystości 50. rocznicy koronacji obrazu Matki Bożej Świętolipskiej. Eucharystii przewodniczył kard. Stanisław Dziwisz, homilię wygłosił prymas Polski abp Wojciech Polak. W uroczystościach wzięło udział kilka tysięcy wiernych.

– Dziękuję za zaproszenie mnie na tę uroczystość. Miałem szczęście być wtedy na tej koronacji jako kapelan kard. Wojtyły. Kapelanem prymasa Polski był ks. Józef Glemp. To wszystko we mnie odżywa dzisiaj. Wówczas był upał, dziś pada deszcz. Radujmy się, bo jubileusz to jest radość, radość z obecności Matki Bożej na Świętej Warmii – mówił kard. Dziwisz.

W homilii podczas uroczystości w Świętej Lipce prymas Polski abp Wojciech Polak podkreślał, że Maryja umacnia wiarę wszystkich, którzy do Niej przychodzą.

– Przybyliśmy dziś na to święte miejsce na jubileuszowe uroczystości z wdzięcznością w sercu. Stajemy bowiem na tej umiłowanej ziemi warmińskiej, na pograniczu Warmii i Mazur, aby uwielbić Boga przez Maryję, Panią Świętolipską, patronkę tego sanktuarium. To właśnie tutaj, dokładnie 50 lat temu, sługa Boży kard. Wyszyński, otoczony rzeszą biskupów, kapłanów, osób życia konsekrowanego i wiernych świeckich, wzniósł swoje ramiona z dziękczynieniem i pokorą, ale i mocą, a zbliżając je do macierzyńskich skroni Maryi, z głębi serca zawołał: „Przyjdź, Oblubienico nasza, będziesz ukoronowana”. Koronując cudowny wizerunek Matki Bożej Świętolipskiej, pragnął w ten sposób – jak sam zaznaczył – złożyć hołd dziękczynienia za wieki Jej trwania, obecności i zwycięstwa w imię Boże – mówił prymas.

Prymas Polski: wiara manifestowana jedynie na sztandarach niekiedy budzi zgorszenie

W uroczystościach wzięli udział przedstawiciele Konferencji Episkopatu Polski, władz państwowych, samorządowych, przedstawiciele służb mundurowych, kapłani, siostry zakonne, a także pielgrzymi z archidiecezji warmińskiej i z Polski.

W tym roku w świętolipskim sanktuarium obok 50-lecia koronacji obrazu obchodzone są jeszcze dwa jubileusze: 400-lecia oddania Świętej Lipki pod opiekę króla polskiego i 125-lecie ukończenia szkoły muzycznej przy świętolipskim sanktuarium przez Feliksa Nowowiejskiego, znakomitego warmińskiego kompozytora.

Historia kultu

Początki tutejszego miejsca kultu maryjnego sięgają XIV w. Według ustnie przekazywanej informacji więziony w lochach kętrzyńskiego kościoła skazaniec dzięki interwencji Matki Bożej wyrzeźbił w drewnie Jej figurkę z Dzieciątkiem. Po wykonaniu rzeźby został uwolniony, a figurkę zawiesił na lipie przy drodze z Kętrzyna do Reszla. Rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem zasłynęła cudami. Z czasem wokół lipy wybudowano kaplicę; nie wiadomo, jak ona wyglądała. Kaplicę obsługiwali duchowni krzyżaccy z Kętrzyna.

Już w średniowieczu ustalił się zwyczaj organizowania pielgrzymek do Świętej Lipki, do której dla uzyskania odpustu i w nadziei uzdrowienia przybywali pielgrzymi nie tylko z Prus i Warmii, ale również z Mazowsza. Ostatni wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollem w 1519 r. pielgrzymował pieszo i boso z Królewca do Świętej Lipki.

W 1525 r. – po sekularyzacji państwa krzyżackiego i przyjęciu przez nie luteranizmu jako religii państwowej, wiara katolicka została zakazana, a kult świętych uznano za zabobon. Podburzeni przez starostę protestanci z Kętrzyna zburzyli kaplicę, figurkę wrzucili do jeziora Wirowego. Ścięli lipę a na jej miejscu ustawili szubienicę.

W 1618 r. katolicy odzyskali swobody wyznaniowe, a sekretarz króla Zygmunta III Stefan Sadorski wykupił całą Świętą Lipkę. Administracja i prawo użytkowania Świętej Lipki zostały przekazane Jezuitom. Odtąd była ona katolickim sanktuarium, funkcjonującym jednak w otoczeniu protestantyzmu.

Odbudowa kaplicy zapoczątkowała rozkwit sanktuarium. Znacznie rozwinął się ruch pielgrzymkowy. W 1685 Jezuici przygotowywali teren pod budowę, gromadzili materiały, ścięto część wzgórza, zasypano bagna, a grunt umacniano wbijając gęsto długie pale olchowe okute na końcu żelazem. Kamień węgielny poświęcił biskup warmiński kardynał Michał Radziejowski 1 listopada 1687. Kościół został konsekrowany 15 sierpnia 1693 r. przez biskupa Jana Stanisława Zbąskiego.

W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Matki Bożej, wzorowany na ikonie Matki Bożej z rzymskiej Bazyliki Większej Matki Bożej. Na zamówienie jezuitów wykonał go w 1640 r. Bartłomiej Pens, Belg mieszkający w Elblągu, który po zajęciu tego miasta przez Szwedów na stałe przeniósł się do Wilna. Samuel Gräwe – złotnik z Królewca wykonał srebrną sukienkę na ten obraz, srebrne ozdoby na tabernakulum ze sceną Ostatniej Wieczerzy i Wieczerzy w Emaus oraz monstrancję w kształcie drzewa lipowego z figurką Matki Bożej.

Po kasacie zakonu Jezuici wrócili do Świętej Lipki (znajdującej się wówczas na terenie państwa niemieckiego) dopiero w 1932 r., i podjęli prace związane z parafią i sanktuarium. Po wojnie rosła sława Sanktuarium, zaczęły odwiedzać pielgrzymki i wzrastał ruch pielgrzymkowy jak i turystyczny.

Obraz został przyozdobiony koronami papieskimi 11 sierpnia 1968 r. Ceremonii dokonał Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński, a sumę celebrował kardynał Karol Wojtyła. Papież Jan Paweł II dekretem z dnia 241utego 1983 r. nadał kościołowi w Świętej Lipce tytuł Bazyliki Mniejszej.

20 kwietnia 2018 r. prezydent Andrzej Duda wydał rozporządzenie uznające Sanktuarium Świętolipskie za Pomnik Historii. Tytuł Pomnika Historii otrzymują wyjątkowe obiekty i tereny o najwyższych w skali kraju wartościach historycznych, architektonicznych, artystycznych i naukowych. To prestiżowe wyróżnienie nadano w sumie od 1994 roku 91 zabytkom. Jest to najwyższa forma wyróżnienia terenu lub obiektu zabytkowego, jakim dysponuje Państwo Polskie.

Obecnie kustoszem sanktuarium jest ks. Aleksander Jacyniak SJ. W miejscowym Domu Pielgrzyma odbywają się liczne dni skupienia, warsztaty, rekolekcje – w szczególności dla młodzieży. 26 maja br. w Świętej Lipce jezuici z Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego powierzyli swoją prowincję Matce Bożej Świętolipskiej.

Święta Lipka nosi tytuł „sanktuarium Matki Jedności Chrześcijan”. Po dzisiejszy dzień do Matki Bożej Świętolipskiej przychodzą także ewangelicy. – Warmia jest szczególnym regionem, gdy chodzi o przenikanie się dwóch chrześcijańskich tradycji: katolickiej i protestanckiej – wyjaśnia w rozmowie z KAI metropolita warmiński abp Józef Górzyński.

Dodaje, że „Warmia była enklawą katolickości w otoczeniu protestanckim. Towarzyszyły temu jednak nie wojny religijne, ale przeciwnie, wzajemne przenikanie się i wzbogacanie protestantyzmu i katolicyzmu. Do sanktuarium w Świętej Lipce przybywali zatem licznie katolicy, ale i protestanci. Jest to charakterystyczne dla tego sanktuarium. Protestanci przyjeżdżali nawet na Świętolipskie odpusty, mimo, że Kościoły protestanckie je odrzuciły”.