Kielce: mniej znane fakty z życia bp. Czesława Kaczmarka

Mniej znane fakty z czasów posługi biskupiej i komunistycznego procesu bp. Czesława Kaczmarka, jednego z najbardziej rozpoznawalnych hierarchów w powojennej historii Kościoła, zostały przypomniane podczas wtorkowej sesji naukowej, która odbyła się w Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach. W tym roku przypada 80. rocznica uroczystego ingresu biskupa do kieleckiej katedry.

Ks. dr. Tomasz Gocel, dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Kielcach omówił temat „Biskup Czesław Kaczmarek – pasterz niezłomny, prześladowany i więziony”. Przypomniał spreparowany i zmanipulowany proces biskupa, który rozpoczął się 14 września 1953 r. – W trakcie oskarżenia szydzono z biskupa, nazywano go wrogiem ludu, reakcjonistą, zwolennikiem faszyzmu, szpiegiem Amerykanów i Watykanu – przypominał ks. dr Gocel.

Ostatecznie biskupa skazano na 12 lat ciężkiego więzienia z roczną przerwą ze względu na zły stan zdrowia. Przypomniał także m.in. „machinacje księży patriotów” i liczne próby uwikłania biskupa we współpracę z komunistami. – Co charakterystyczne, w relacjach i sprawozdaniach tuż po procesie, nie ma wzmianek, że biskup zrezygnował z twardej linii postępowania wobec komunistów – mówił ks. dr Tomasz Gocel.

Z kolei badacz życia bp. Kaczmarka i jego bliski współpracownik – ks. prof. dr. hab. Jan Śledzianowski, autor książek o bp. Kaczmarku, przedstawił temat: „Biskup Czesław Kaczmarek – kapłan i pasterz diecezji”.

Z bogatego w fakty życiorysu bp. Kaczmarka wspomniał m.in. przyjmowanie podczas okupacji kleryków z innych diecezji do kieleckiego seminarium oraz pomaganie wielu ludziom, którym biskup służył „z heroicznym poświęceniem”. – W diecezji kieleckiej jak nigdzie indziej rozwijały się struktury oporu, działały AK i ZWZ, ponad stu księży bp Kaczmarek mianował kapelanami, gdy trzeba było pójść do lasu i sam przyłączył się do ruchu oporu – przypominał ks. prof. Śledzianowski.

Wspomniał także m.in. zaangażowanie w tajne nauczanie na poziomie uniwersyteckim – powstałe struktury KUL i Uniwersytetu Zachodniego, którego profesorowie opłacani byli przez bp. Kaczmarka. Przypominał troskę o rekolekcje wielkopostne czy dla młodzieży, które odbywały się przez okres całej wojny oraz doroczne rekolekcje zamknięte dla księży. Biskup odbudowywał także kult w sanktuariach i tworzył nowe parafie.

Organizatorzy przygotowali także pokaz filmu – „Czesław Kaczmarek. Biskup niezłomny”, zrealizowany przez kielczan: Rafała Nowaka i Sławomira Mazura.

Film rozpoczyna się sceną aresztowania bp. Kaczmarka. Nakręcono ją w kieleckim seminarium, na podstawie m.in. zapisków Leona Dziedzica, kierowcy bp. Kaczmarka. Podstawą scenariusza filmu stało się słuchowisko „Sprawa biskupa Czesława Kaczmarka. Anatomia śledztwa” przygotowane w Radiu Kielce przez Bohdana Gumowskiego i wyemitowane 17 lutego 2014 r. Producentami filmu są „Wzgórze Zamkowe” wspólnie z diecezją kielecką. W warstwie dokumentalnej swoje badania prezentują naukowcy z różnych ośrodków, m.in. biograf biskupa ks. prof. Jan Śledzianowski oraz prof. Jan Żaryn.

Spotkanie zakończyło się Mszą św. w kaplicy seminaryjnej św. Kazimierza.

Czesław Kaczmarek urodził się 16 kwietnia 1895 r. w Lisewie Małym k. Sierpca. Rozpoczął pracę jako nauczyciel. W 1916 r. wstąpił do seminarium duchownego w Płocku. W 1922 r. otrzymał święcenia kapłańskie. W 1927 r. uzyskał doktorat w Instytucie Nauk Społecznych i Politycznych w Lille we Francji. Podczas studiów prowadził też aktywną pracę duszpasterską wśród polskiej emigracji.

Po powrocie do kraju rozpoczął ożywioną działalność duszpasterską i społeczną. Zaangażował się w Akcję Katolicką, organizował duszpasterstwo młodzieży, zakładał czasopisma.

W 1938 r. został mianowany biskupem kieleckim. Ingres do katedry odbył 3 września tegoż roku.

Podczas wojny i niemieckiej okupacji angażował się żywo w działalność charytatywną, prowadził konspiracyjne seminarium duchowne, opiekował się uciekinierami, wspierał materialnie ruch oporu.

W czasie wojny bp Kaczmarek przyjął i do diecezji ponad 240 księży diecezjalnych i zakonnych, którym groziła zagłada na terenach północnej i zachodniej Polski włączonych do III Rzeszy. Pomimo tego, iż gmach seminarium duchownego w Kielcach był w rękach okupantów (w budynku znajdował się szpital), przyjął do seminarium duchownego w okresie okupacji 86 alumnów z zamkniętych seminariów diecezjalnych i zakonnych. Tysiące wysiedleńców i uciekinierów, szczególnie po upadku Powstania Warszawskiego ocaliły swoje życie w diecezji kieleckiej, a klimat do ich przyjęcia stworzył bp Kaczmarek.

Po Pogromie kieleckim (4 lipca 1946 r.) powołał komisję do zbadania jego okoliczności. Ustalenia komisji stały się podstawą sporządzonego 1 września 1946 r. raportu, w którym odpowiedzialnością za wydarzenia zostały obarczone służby sowieckie. Biskup zdołał przekazać ten raport ambasadorowi Stanów Zjednoczonych.

W warunkach powojennych wspierał ubogich i angażował się w odbudowę zniszczeń.Zwracał również uwagę na intelektualną i duchową formację młodzieży, zwłaszcza przyszłych duchownych, erygował nowe parafie, przeprowadzał akcje trzeźwościowe.

20 stycznia 1950 został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa. Poddany torturom – w sposób wymuszony przyznał się do niepopełnionych czynów, po czym w procesie pokazowym we wrześniu 1953 r. skazany został na 12 lat więzienia oraz utratę praw publicznych.

Zwolniony został w 1957 r. Powrócił wówczas do diecezji kieleckiej, mimo ponownych prób usunięcia go przez władze w 1959 r., szykan i upokorzeń. Zmarł 26 sierpnia 1963 r. w Lublinie. Zrehabilitowany został pośmiertnie w 1990 r.