Aggiornamento kształcenia w wyższych seminariach duchownych

„Edukacja i komunikacja w wyższych seminariach duchownych w Polsce” – pod takim hasłem w dniach 26-27 października odbyło się I Forum Prefektów Studiów w Wyższym Seminarium Duchownym Księży Pallotynów w Ołtarzewie, zorganizowane przez Wydział Teologiczny Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz Wyższe Seminarium Duchowne Księży Pallotynów w Ołtarzewie pod patronatem Episkopatu Polski oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wzięło w nim udział ponad 70 uczestników: prefektów, wykładowców oraz alumnów z więcej niż 20 seminariów zakonnych i diecezjalnych.

Od początku pracy nad I Forum Prefektów Studiów ważna była nie tylko jego zawartość merytoryczna, ale także jego formuła. Nie miała to być konferencja naukowa, zamknięta niekiedy do komunikacji jednostronnej, ale przeciwnie – otwarte i dynamiczne Forum, umożliwiające wymianę doświadczeń związanych z kształceniem i komunikacją w wyższych seminariach duchownych.

W programie zatem Forum przewidziano nie tylko interesujące referaty, ale również warsztaty, mające na celu zdobycie lub pogłębienie umiejętności zarządzania, kompetencji dydaktycznych oraz kompetencji komunikacyjnej. M.in. ideę Forum wyjaśnił ks. dr hab. Mirosław Mejzner SAC, rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Ołtarzewie podczas oficjalnego otwarcia, podkreślając, że kontekst historyczno-kulturowy wymusza pewne zmiany, co widać w historii formacji do kapłaństwa.

Bezpośrednim impulsem ku tym zmianom są wydane niedawno dokumenty Kościoła – „Ratio fundamentalis formationis sacerdotalis”, nad którego realizacją pracuje obecnie Episkopat Polski oraz konstytucja apostolska Franciszka „Veritatis gaudium” o uniwersytetach i wydziałach kościelnych. Podkreślił konieczność wsłuchania się w głos Jezusa, który jako mistrz i nauczyciel wprowadza w trynitarną komunię i komunikację.

Jakich księży potrzebują ludzie naszych czasów?

Forum rozpoczęto debatą pt. „Jakich księży potrzebują ludzie naszych czasów?” z udziałem przedstawicieli różnych środowisk i stanów: s. Anny Marii Pudełko AP, Anny Sosnowskiej (Aleteia), ks. dr. Antonio Panaro z seminarium „Redemptoris Mater” oraz o. Krzysztofa Michałowskiego OP, proboszcza parafii św. Dominika w Warszawie. Debata została poprowadzona przez rektora i prefekta studiów seminarium goszczącego uczestników, czyli ks. Mirosława Mejznera SAC oraz ks. Krzysztofa Marcyńskiego SAC.

W debacie mocno pokreślono to, co ludzie cenią najbardziej u księży. Dyskutowano także m.in. o tym, czy można stworzyć model księdza na współczesne czasy. Dyskusja dotyczyła również kształcenia w seminarium. W tej części podkreślono konieczność nauczenia seminarzystów sztuki życia i budowania relacji w świecie realnym, rolę wspólnoty Kościoła, która uczy wiary i zdrowych relacji z ludźmi, i z Bogiem oraz konieczność odwagi wprowadzania zmian na lepsze.

Komunikacja w seminariach

W części poświęconej komunikacji w wyższych seminariach duchownych ks. Krzysztof Marcyński SAC wygłosił referat pt. „Kompetencja komunikacyjna – must have w edukacji i komunikacji”. Przedstawił w nim najważniejsze cechy kompetentnego komunikatora, odnosząc je do pracy nauczyciela oraz księdza. Mocny akcent położył na potrzebę motywacji i autentycznego zaangażowania się w nauczanie oraz komunikowanie.

Temat autentyczności w komunikacji rozwinęła Wioletta Przybyszewska, psycholog, z Olsztyńskiego Instytutu Psychoterapii w wystąpieniu pt. „Bez autentyczności nie ma dobrej komunikacji”. Pokreśliła potrzebę budowania relacji osobowych, a nie przedmiotowych, wartość bycia świadomym własnego wnętrza.

Kolejny mówca, Szymon Hołownia, zabrał głos na temat: „Komunikacja treści religijnych: między hermetycznością ckliwością, branżowym slangiem a sensacyjnością newsa”. Przybliżył znaczenie komunikacji w życiu księdza, podkreślając, że wiara to relacja, a zatem praca księdza to praca w relacjach, a komunikacja treści religijnych to żywa i zaangażowana komunikacja. Tego rodzaju komunikacja to walka o człowieka – o jego uwagę, a przede wszystkim lepsze jego życie.

Edukacja w seminariach

Sesję na temat kształcenia w wyższych seminariach duchownych otworzył o. Wojciech Żmudziński SJ tematem: „Jak współczesne trendy edukacyjne mogą wzbogacić kształcenie w seminariach duchownych?” Mówił m.in. o zasadniczych cechach dobrego nauczyciela, wskazując przy tym na konieczność sformułowania własnej misji, tożsamości jako nauczyciela. Ukazał ważną rolę codziennego rachunku sumienia oraz ciągłego doskonalenia metod i form kształcenia. Radził też, aby nie traktować trudnych sytuacji jako problemu, lecz raczej jako wyzwanie. Zachęcał, aby starać się rozpoznać jego dobre strony i możliwości, jakie ze sobą niesie.

Elżbieta Maria Komorowska, trener edukacji, mówiła na temat: „Nowoczesna edukacja – kiedy świat i oczekiwania zmieniają się codziennie, nie co kilka lat. Standardy światowe”. W swoim wystąpieniu przedstawiła m.in. oczekiwania wobec edukacji seminaryjnej w kontekście współczesnych edukacyjnych trendów, podkreślając przy tym potrzebę formowania całego człowieka, w jego wymiarze fizycznym, umysłowym i duchowym.

W tej części Forum głos również zabrał bp Damian Bryl na temat programu studiów seminaryjnych. Pokrótce przedstawił przebieg prac Episkopatu Polski nad nowym dokumentem mającym na celu dostosować wytyczne watykańskiego „Ratio” do warunków i potrzeb seminariów polskich.

Wśród głównych idei mających być zawartymi w tymże dokumencie wskazał m.in. na potrzebę formacji do bycia pasterzem i do bycia we wspólnocie, patrzenie całościowe na formację jako na jeden proces dokonujący się w różnych etapach życia, integralne patrzenie na człowieka, bez przeakcentowywania formacji intelektualnej (zawarł tu m.in. postulat rozdzielenia święceń od samego pomyślnego ukończenia studiów), fundamentalną rolę relacji i potrzebę wspólnoty.

Ksiądz naszych czasów, czyli kto?

Kolejna część spotkania została poświęcona tematyce współczesnych trendów edukacyjnych. Jako pierwszy przemówił ks. dr Wojciech Węgrzyniak z archidiecezji krakowskiej na temat głoszenia homilii. Podkreślił wyraźnie, że ksiądz powinien stawiać Jezusa w centrum, mówić do ludzi w ich języku, być przekonanym o tym, co głosi, wiedzieć, co chce powiedzieć, dotykać przestrzeni bliskich rozmówcom, być konkretnym, świadomym swojego talentu (lub jego braku), bardziej tatą niż retorem, wolnym wobec ludzi. Zachęcał, by – głosząc homilię – zaufać przede wszystkim Bogu, który potrafi posługiwać się nawet niedobrymi kazaniami i nawrócić człowieka.

Następnie ks. dr Antonio Panaro, prefekt studiów w seminarium „Redemptoris Mater” mówił o roli księdza w odniesieniu do sakramentów. Pokreślił, że na sakramenty powinno się zawsze patrzeć jako spotkanie z żywą Osobą Jezusa, i jako wejście w transcendentną rzeczywistość Boga, który pragnie nam się objawiać. Sakramenty wyrażają i umacniają wiarę, i dlatego „kryzys sakramentów” w dzisiejszym Kościele jest tak naprawdę kryzysem wiary. Wskazał również na potrzebę wyjścia do tych, którzy pozostają poza sakramentalnym życiem Kościoła. Zachęcał do nowego podejścia do pracy na parafiach, które powinny być wspólnotami wspólnot.

W sesji tej głos zabrał także ks. Przemysław Kawecki SDB, który mówił o kapłaństwie w kontekście wychowania religijnego. Wskazał na potrzebę poświęcania czasu młodemu człowiekowi, naśladowania Jezusa towarzyszącego uczniom w drodze do Emaus.

Warsztat prefekta, wykładowcy i alumna

Kolejny dzień I Forum Prefektów Studiów to czas intensywnej pracy w grupach warsztatowych. Dla prefektów studiów odbyły się zajęcia na temat „Zarządzanie edukacją dziś” (ks. dr Zenon Hanas SAC) oraz „Negocjacje na co dzień – jak etycznie i wspólnie dochodzić do porozumienia?” (Adam Górecki), dla wykładowców – „Debata oksfordzka jako narzędzie rozwijania kompetencji komunikacyjnych i formacji alumnów” (Jan Piosik, Marcin Lewandowski), a dla alumnów – „Ksiądz w mediach społecznościowych” (Szymon Hołownia) oraz „Jak się dzisiaj uczyć” (Anna Adryjanek).

A na koniec… o badaniach księży i alumnów

W ostatniej części Forum ks. Krzysztof Marcyński SAC przedstawił wyniki badań na temat kompetencji komunikacyjnej wykładowców i alumnów. Zostały one przeprowadzone w polskich seminariach. Na forum o edukacji i komunikacji nie mogło takich badań zabraknąć. Badania te włączono w program Forum, ponieważ kompetentna komunikacja to lepsza edukacja. Szczegółowa ich prezentacja i omówienia wkrótce ukażą się w książce.

Jutro Kościoła i świata rozgrywa się dziś – w naszych seminariach. Doświadczeni wspólnym spotkaniem prefekci, wykładowcy i alumni powrócili do swoich seminariów. Swoją pracą i zaangażowaniem tworzą to owe „dziś” seminarium, nie takie jednak powszednie, zwyczajne, ale z pełniejszą świadomością komunikacji i nauczania. Każdy z obecnych na Forum prefektów, wykładowców i alumnów to szansa na „aggiornamento” edukacji i komunikacji w wyższych seminariach duchownych.