Przemyśl: Polak, Żyd i Ukrainiec w „Debacie Gigantów na 100-lecie Niepodległości”

W Przemyślu odbyła się „Debata Gigantów na 100-lecie Niepodległości”. O relacjach polsko-ukraińsko-żydowskich rozmawiali: prof. Andrzej Mencwel, Konstanty Gebert, prof. Myrosław Marynowycz oraz Izabella Chruślińska. – Razem osiągniemy więcej, niż każdy z nas ma z osobna – podkreślił Marynowicz.

Uczestnicy blisko trzygodzinnego spotkania, które odbyło się w niedzielę wieczorem w Domu Ukraińskim w Przemyślu, wskazywali, że nie należy nazywać naszych narodów pobratymczymi, ale sąsiedzkimi, z którymi należy żyć w przyjaźni. – Najpierw trzeba uznać własną inność i mieć dla niej respekt. To są dwie różne historie, dwa różne podmioty samodzielne i wielokrotnie konfliktowe – mówił o relacjach polsko-ukraińskich prof. Mencwel.

Konstanty Gebert zauważył, że w Przemyślu Ukraińcy mają prawo czuć się zagrożeni, za czym przemawia zakłócenie greckokatolickiej procesji przed dwoma laty. Jednocześnie Polacy także czują się zagrożeni Ukraińcami, którzy są coraz większymi nacjonalistami. – Te poczucia zagrożenia nakręcają się nawzajem – mówił.

Uczestnicy debaty byli zgodni w tym, że należy szukać porozumienia na płaszczyźnie wspólnych działań. Zauważyli, że Polacy i Ukraińcy realizują razem wiele projektów, ale one się nie przebijają do przestrzeni publicznej, a na wierzch wybijają się sytuacje konfliktowe i skandale. – Zaufanie najlepiej budować na robieniu wspólnych rzeczy – powiedział Gebert. Zaznaczył jednak, że jeśli dochodzi do sytuacji negatywnych, media mają obowiązek również o nich informować.

Publicysta stwierdził, że wszędzie „mamy fajną młodzież, ale zagrożenie nacjonalizmem i w Polsce i na Ukrainie jest rzeczywiste”.

Skrytykował też ukraińską ustawę, która gloryfikowała UPA oraz polską ustawę o IPN. – Ja przepraszam, ale nie płacę z moich podatków pensji premierowi, żeby ustalał mi historię. Premier nie jest od tego – podkreślił.

Izabella Chruślińska mówiła o przeprowadzonej 1 listopada inicjatywie zapalenia zniczy przy mogile petlurowców przy grobie Obrońców Przemyśla. Podobnie zrobiono w kilku innych miastach w Polsce i na Ukrainie. – To nie była inicjatywa sentymentalna, nie chodziło tylko o to, żeby pochylić głowy i oddać szacunek. My nie byliśmy tam po to, żeby powiedzieć, że między nami nie było tego konfliktu, ale że on był, ale dziś nie chcemy, żeby ktoś nas popychał w tym kierunku – wyjaśniła.

Prof. Marynowicz stwierdził, że polscy i ukraińscy politycy przyczyniają się do tego, żeby sytuacja była napięta i tylko dzięki ludziom o otwartych sercach można te bariery przełamywać. Zwrócił też uwagę, że w relacjach międzynarodowych pokutuje podejście na zasadzie „wygrany-przegrany”. – To, co było dobre dla Polaków, było złe dla Ukraińców i na odwrót – powiedział. – Biliśmy się, wojowaliśmy, gnębiliśmy się wzajemnie. Powinniśmy usiąść, pomyśleć i zobaczyć, że to jest złe. Razem osiągniemy więcej, niż każdy z nas ma z osobna – podkreślił.

Konstanty Gebert stwierdził, że „jest taka skłonność, żeby się idealizować”, a trzeba pamiętać, że „jest mnóstwo paskudy i po stronie polskiej, i po ukraińskiej, i po żydowskiej”. – Tak, jak nie mogę udawać, że inni są paskudni, a my jesteśmy wspaniali, tak nie mogę udawać, że inni są wspaniali, a my paskudni – mówił.

Zauważył, że powiedzenie o kimś z innego narodu czegoś negatywnego od razu jest odbierane jako nacjonalizm, a trzeba dążyć do tego, aby „móc swobodnie mówić o swoich paskudach”.

Iza Chruślińska – publicystka, wieloletnia działaczka zaangażowana w dialog polsko-ukraiński i współpracę między narodami, współpracuje m.in. z dwumiesięcznikiem „Przegląd Polityczny” oraz z kijowskim środowiskiem „Duch i Litera”.

Konstanty Gebert – dziennikarz, publicysta, tłumacz, komentator „Gazety Wyborczej”, był współpracownikiem KORu i założycielem Żydowskiego Uniwersytetu Latającego. W latach 1992–1993 towarzyszył Tadeuszowi Mazowieckiemu jako specjalnemu wysłannikowi ONZ w byłej Jugosławii w misjach do tego kraju.

Prof. Myrosław Marynowycz – prorektor Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie, dysydent w ZSRR, współzałożyciel Ukraińskiej Grupy Helsińskiej, wieloletni więzień łagrów sowieckich. Zaangażowany w budowanie demokratycznej Ukrainy, członek inicjatywy obywatelskiej Pierwszego Grudnia na Ukrainie. Rzecznik budowania pojednania polsko-ukraińskiego.

Prof. Andrzej Mencwel – historyk literatury polskiej, krytyk, antropolog; związany z Uniwersytetem Warszawskim, od 1992 kierownik Katedry Kultury Polskiej UW, od 1998 wraz z jej przekształceniem w Instytut Kultury Polskiej – jego dyrektor (do 2005), obecnie przewodniczący Rady IKP.