Jasna Góra a dialogu polsko-ukraiński

O wysiłkach Kościoła katolickiego na rzecz dialogu i pojednania polsko-ukraińskiego i roli Jasnej Góry w tym procesie rozmawiają naukowcy uczestniczący w częstochowskim sanktuarium w dwudniowej konferencji. Sympozjum zatytułowane „Jasna Góra w procesie dialogu i pojednania polsko-ukraińskiego. Historia i Współczesność” upamiętnia 30. rocznicę obchodów na Jasnej Górze 1000-lecia chrztu Rusi-Ukrainy, które odbyły się 10-11 września 1988 roku.

– 30 lat temu na Jasnej Górze rozpoczął się dialog polsko-ukraiński, który jest wciąż ważny i który musimy rozwijać – podkreśla prof. Marek Melnyk, z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, teolog i religioznawca, zajmujący się prawosławną antropologią, historią Kościoła greckokatolickiego i dialogiem polsko-ukraińskim.

10-11 września 1988r. świętowano 1000-lecie chrztu Rusi-Ukrainy właśnie na Jasnej Górze, w obchodach uczestniczyło 30 tys. Ukraińców. Prof. Melnyk nazywa to wydarzenie epokowym, bo że millenium chrztu św. Włodzimierza Ukraińcy świętowali razem z Polakami jako dwa pojednane narody. Naukowiec zauważył, że Jasna Góra była wówczas najbezpieczniejszą przestrzenią dialogu, ale też przestrzenią wolności dla Ukraińców mieszkających w Polsce i przybywających na tę uroczystość z różnych miejsc świata.

– To sanktuarium było i jest miejscem dialogowym spotkania kultur, spotkania religii, chrześcijan różnych obrządków – podkreślił naukowiec i przypomniał, że tu dokonano pierwszego oficjalnego aktu pojednania polsko-ukraińskiego, choć sam akt został ogłoszony rok wcześniej w Rzymie to „z Jasnej Góry stąd wyszedł w świat”, uroczystości milenijne chrztu Rusi były początkiem całego procesu dialogowego i pojednawczego.

W czasie konferencji wskazano na „wypracowany na Jasnej Górze model działań pojednawczych na masową skalę, tu rozpoczęto i przetestowano działania ekspiacyjne dla mas wiernych” . Był to tez ważny sygnał dla przywódców krajów komunistycznych zwłaszcza ZSRR, ze kończy się czas ideologii, i to Kościół jest prawdziwym przywódcą moralnym, aksjologicznym dla obu narodów, które wówczas weszły w proces zmian.

– Przypomnienie tej tradycji tysiąca lat, i dla Polaków, i dla Ukraińców było ważne, bo rodziło poczucie godności, poczucie tożsamości, która jest zakotwiczona w dziesiątkach pokoleń. Jeżeli dla Polaków dawało to poczucie, które uosabiał kard. Wyszyński – oporu wobec komunizmu, to dla Ukraińców znaczyło to samo – wyjaśniał prof. Melnyk znaczenie uroczystości milenijnych chrztu i Polaków i Ukraińców. Zwrócił uwagę, że to obu narodom daje podobna płaszczyznę tożsamości i obyśmy nigdy tego nie stracili – podkreślił.

Zdaniem prof. Melnyka Jasna Góra jest pięknym przykładem, jak chrześcijański Zachód może czerpać coś istotnego ze Wschodu np. kult ikony, samo sanktuarium jest przykładem pewnej syntezy kulturowej, który wynika z chrześcijańskiego uniwersalizmu. – To jak wiele nas łączy, widać właśnie na Jasnej Górze.

O wartościach chrześcijańskich jako podstawie dialogu narodów mówił dziś ks. prof. Henryk Skorowski z UKSW.

Ks. prof. Jarosław Michał Moskałyk z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu poruszył temat “teologii millenium chrztu Rusi-Ukrainy, a prof. Marek Melnyk, podjął zagadnienie “pojednania polsko-ukraińskiego w świetle millenium chrztu Rusi”. Z kolei dr Jarosław Durka z Uniwersytetu Opolskiego mówił o stosunku władz PRL wobec Jasnej Góry i milenium chrztu Rusi.

Podczas konferencji mowa będzie także m.in. o kontekście historycznym millenium chrztu Rusi Kijowskiej, sytuacji religijno-kulturowej Ukraińców w Polsce w okresie PRL-u, wygłoszony zostanie temat “Kijów – Częstochowa zjednoczone Ikoną Bogarodzicy”. Podjęte zostaną też tematy katolicko-prawosławnego dyskursu pamięci na przykładzie twórczości dziejopisarskiej arcybiskupa Jerzego Koniskiego, mowa będzie o obliczach dialogu katolicko-prawosławnego w Humaniu i pielgrzymkach w życiu duchowym wsi galicyjskiej końca XIX i pierwszej połowy XX wieku, o organizacji grecko-katolickiego ruchu pielgrzymkowego w II poł. XIX w. i I poł. XX w. i aksjologii dialogu polsko-ukraińskiego.

Z kolei red. KAI Krzysztof Tomasik zajmie się tematem pojednania polsko-ukraińskim w materiałach KAI, mgr Janusz Ruciński z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego powie o millenium chrztu Rusi-Ukrainy w prasie PRL.

Uczestnicy konferencji podziękowali dziś Przeorowi Jasnej Góry o. Marianowi Waligórze, za codzienną modlitwę w intencji pokoju na Ukrainie. Ta modlitwa trwa od 2015r., każdego dnia po Mszy św. za Ojczyznę o 15.30 w kaplicy Matki Bożej śpiewne będą suplikacje.

Konferencję zakończy 14 grudnia o 14.30 Msza św. sprawowana przed Obrazem Matki Bożej Jasnogórskiej.

Organizatorami Konferencji są: Międzynarodowe Centrum Dialogu Międzykulturowego i Międzyreligijnego UKSW, Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce oraz Instytut Historii Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Długosza w Częstochowie. Patronat medialny nad konferencją sprawuje KAI.

Obraz Matki Bożej Jasnogórskiej stał się przez wieki jednym z głównych symbolów religijności Polaków, i jak podkreślają uczestnicy konferencji swoistym zwornikiem miedzy Wschodem i Zachodem. Ma on bogatą historię Istnieje duże prawdopodobieństwo, że obraz pochodzi z Konstantynopola, skąd przez Ruś dostał się do Polski. Książę Władysław Opolczyk w 1382r., fundując klasztor Paulinom na Jasnej Górze, ofiarował im obraz Bogurodzicy.

Gdy obraz pojawił się na Jasnej Górze, był już otoczony czcią i kultem. Klasztor jasnogórski stał się przede wszystkim sanktuarium maryjnym. Według Jana Długosza wizerunek Matki Boskiej już przed rokiem 1430 był czczony nie tylko w Polsce ale i w sąsiednich krajach.

Para Prezydencka zachęca do udziału Wigilijnym Dziele Pomocy Dzieciom

„Starożytny wizerunek, który nosi na sobie znamiona chrześcijaństwa na Wschodzie i na Zachodzie, jest oznaką jedności tych dwóch światów, bogactw i kultur, które poprzez chrzest święty spotkały się i zjednoczyły w Chrystusie” – tak mówił o jasnogórskim Wizerunku Jan Paweł II podczas pobytu w sanktuarium w 1991 r.

Związki polsko – ukraińskie istnieją także poprzez posługę paulinów na tym terenie. Ojcowie i bracia narodowości polskiej i ukraińskiej są w pięciu parafiach: w Kamieńcu Podolskim, Różynie, Satanowie, Brovarach i Mariupolu.

Ich posługa jest kontynuacją dzieła prowadzonego przez klasztory i kościoły na tym terenie już w XVIII wieku, np. kościół i klasztor w Niżniowie wzniesiony został przez hetmana Jabłonowskiego jako dziękczynne wotum za zwycięstwo pod Wiedniem i był zbudowany na wzór krakowskiej Skałki. Rozbiory Polski spowodowały upadek Zakonu. Nakazem cesarza Józefa II klasztory we Lwowie, Brzozowie, Starej Wsi, Niżniowie – z rezydencjami w Krzeszowicach i Jazłowcu – zostały odłączone od reszty prowincji polskiej. Zakonnicy zmuszeni zostali do opuszczenia swoich siedzib. Władze radzieckie zmieniły nawet nazwę ulicy, przy której znajdował się klasztor we Lwowie – z Paulińskiej na Niżniańską.

Po raz pierwszy paulini udali się za żelazną kurtynę w 1977 r. Wówczas to o. Tadeusz Bednarski i o. Stanisław Knapek odwiedzili z posługa duszpasterską Wilno, Mejszagołę, Suderwe i inne parafie. Ten i późniejsze wyjazdy zaowocowały przesyłkami książek o tematyce religijnej. Przez kilkanaście lat książki dzięki paulinom trafiały do księży i seminarzystów, ukrytych żeńskie zgromadzeń zakonnych oraz świeckich. I tak książki dotarły np. do kleryka Mikołaja Hucała, w 1987 r. wyświęconego na kapłana w Rydze, który zaprosił o. Tadeusza Bednarskiego na swoje prymicje do Żmerynki na Podolu. Rok później o. Bednarski wyjechał na uroczystości poświęcenia pierwszego po wojnie kościoła zbudowanego na tych terenach – w Gródku Podolskim.

W 1991 r. o. Bednarski rozpoczął posługę w Gródku Podolskim Rozpoczęto też pracy duszpastersko-organizacyjnej w nowej parafii paulińskiej w Satanowie na lewym brzegu Zbrucza na Podolu.

Kościół w Satanowie – pw. Jasnogórskiej Matki Kościoła został zbudowany w latach 1989-94, na miejscu zabytkowego zrujnowanego polskiego cmentarza.

Podjęte próby w marcu 1998 roku założenia klasztoru w Kijowie nie powiodły się. Paulini za zgodą generała zakonu o. Stanisława Turka przejęli stary parafialny kościół w mieście Różynie pw. Bożego Ciała w diecezji kijowsko-żytomierskiej.

W odpowiedzi na prośbę bp. Stanisława Padewskiego, ordynariusza charkowsko-zaporoskiego, w 2002 r. została utworzona placówka duszpasterska w Mariupolu. Misją ojców i braci paulinów było tam stworzenie Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej jako centrum modlitwy, przebaczenia, jedności i pokoju.

W 2005 r. podjęto decyzję o przyjęciu nowej placówki w mieście Browary położonym w pobliżu Kijowa, stolicy Ukrainy.