Episkopat zaprezentował dane nt. wykorzystywania seksualnego w Kościele

Od 1990 roku odebrano 382 zgłoszenia przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich przez duchownych, w tym 198 dotyczących osób poniżej 15 roku życia, a 184 powyżej 15 roku życia – takie są wyniki kwerendy ogłoszonej dziś przez Konferencję Episkopatu Polski.

Opracowanie zawiera wyniki danych zebranych przez Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski
oraz Sekretariat Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich. Zgłoszone przypadki obejmują czas od 1 stycznia 1990 r. do 30 czerwca 2018 r. Zostały one opracowane przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego i Centrum Ochrony Dziecka.

Publikujemy obszerne fragmenty kwerendy.

Ogólna liczba przypadków

Wszystkich zgłoszonych przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich (do ukończenia 18 roku życia) we wszystkich diecezjach i zakonach od 1 stycznia 1990 r. do 30 czerwca 2018 r. było 382, w tym dotyczących osób poniżej 15 roku życia 198 (51,8%) i powyżej 15 roku życia 184 (48,2%).

Zgłoszonych przypadków w diecezjach było 284, w tym dotyczących osób poniżej 15 roku życia 154 (54,2%) i powyżej 15 roku życia 130 (45,8%). Zgłoszonych przypadków w zakonach męskich było 98, w tym dotyczących osób poniżej 15 roku życia 44 (44,9%) i powyżej 15 roku życia 54 (55,1%).

Źródła informacji o przypadkach

Do jednostek kościelnych przypadki zgłaszane były najczęściej przez osoby poszkodowane (41,6%) lub ich bliskich (20,9%). W 5,8% jednostki kościelne dowiedziały się o przypadkach od organów państwa, w 5,2% z mediów. Osoby z parafii, czyli zarówno duchowni z parafii jak i świeccy zgłosili 5,2% przypadków. 1,3% przypadków zostało zgłoszone przez przełożonych (przypadki te dotyczą zakonników). Wiedza o 14,9% przypadków pochodziła z innego źródła, takiego jak: dyrektor szkoły, pedagog, wychowawcy, opiekunowie dzieci oraz znajomi poszkodowanych, współbracia (w zakonach), klerycy, inni kapłani.

Postępowanie kanoniczne i przed organami państwa

Spośród wszystkich przypadków, względem których udało się ustalić stan procesu kanonicznego (94,8% wszystkich zgłoszonych przypadków) 74,6% było już zakończonych, zaś 25,4% było jeszcze w toku. Spośród zakończonych spraw, przypadki zakończone wydaleniem ze stanu duchownego stanowiły 25,2%; zakończone innymi karami (suspensa, upomnienie kanoniczne, zakaz pracy z małoletnimi, pozbawienie urzędu, ograniczenie posługi albo zakaz wystąpień publicznych) stanowiły 40,3%; zakończone innymi skutkami (nałożenie pokuty, przeniesienie na inną parafię, przeniesienie poza duszpasterstwo parafialne, do domu emeryta albo domu chorych księży, terapia, samowolne opuszczenie diecezji) stanowiły 11,5%; zakończone umorzeniem postępowania (ze względu na śmierć osoby oskarżanej, samobójstwo lub brak wystarczających dowodów, zły stan zdrowia) stanowiły 12,6%, zakończone uniewinnieniem oskarżonego 10,4%.

Z przekazanych informacji wynika, że od 1990 do 2018 roku ze wszystkich przypadków zgłoszonych do jednostek kościelnych obejmujących zarówno ofiary poniżej jak i powyżej 15 roku życia przypadków procedowanych przed organami państwa było 44,0%. Przypadków procedowanych przed organami państwa w toku postępowania na dzień zbierania danych było 19,6% zaś zakończonych postępowań było 80,4%. Spośród zakończonych w procedowaniu przed organami państwa przypadków, 63,0% zakończyło się skazaniem (w tym zasądzono odszkodowanie na rzecz ofiary w 5,9% przypadkach); 26,6% umorzeniem postępowania; 8,9% odmową wszczęcia postępowania i 1,5% uniewinnieniem.

Charakterystyka przypadków pod względem zakazanego czynu

Zgłoszone przypadki, w tym również te, w których oskarżeni w procesie kanonicznym zostali uznani za niewinnych, znacznie rzadziej dotyczyły lat sprzed 1980 r. Zdecydowanie więcej przypadków dotyczy zarzucanych czynów w ostatnich dekadach.

W diecezjach (nie wliczając 7 przypadków, w których liczba ofiar została określona jako „kilka” oraz 8 przypadków pornografii dziecięcej), łączna liczba ofiar poniżej 15 roku życia we wszystkich zgłoszonych przypadkach (również niepotwierdzonych) w latach 1990-2018 wynosiła 254. W zakonach, nie wliczając 2 przypadków, w których liczba została określona jako kilka, 1 przypadek pornografii oraz 2 przypadki z brakami danych, łączna liczba ofiar we wszystkich zgłoszonych przypadkach poniżej 15 roku życia wynosiła 91. Zatem łącznie w diecezjach oraz zakonach (wyłączając wspomniane powyżej przypadki, w których nie dało się jednoznacznie ustalić liczby ofiar) liczba ofiar we wszystkich (również niepotwierdzonych) przypadkach poniżej 15 roku życia wynosiła 345.

W diecezjach (nie wliczając 2 przypadków, w których liczba ofiar została określona jako „kilka”), łączna liczba ofiar powyżej 15 roku życia we wszystkich zgłoszonych w latach 1990-2018 przypadkach wynosiła 192. W zakonach, nie wliczając 2 przypadków, w których liczba została określona jako kilka, łączna liczba ofiar we wszystkich zgłoszonych przypadkach powyżej 15 roku życia wynosiła 88. Zatem liczba ofiar we wszystkich przypadkach (za wyjątkiem wspominanych 4 przypadków, w których nie udało się jednoznacznie ustalić liczby ofiar) powyżej 15 roku życia w diecezjach i zakonach (również niepotwierdzonych) wynosiła 280.

Wśród ofiar, we wszystkich zgłoszonych przypadkach łącznie małoletni płci męskiej stanowili 58,4%, natomiast małoletni płci żeńskiej 41,6%.

Podstawowe wnioski metodologiczne

Pomiędzy poszczególnymi diecezjami i jurysdykcjami zakonnymi występowały różnice w rzetelności wypełnionych ankiet. Przekazywane przez diecezje oraz jurysdykcje zakonne dane w kilku przypadkach były niepełne oraz niespójne, co wymagało dodatkowego monitowania oraz weryfikacji danych. W niektórych przypadkach nie można było jednoznacznie ustalić wieku ofiar. W takich pojedynczych przypadkach, na etapie weryfikacji danych, określano wiek ofiar jako niższy. Odpowiedzi na pytania otwarte w formularzach kart wskazywały na pewną ignorancję w zakresie możliwego oraz wymaganego w przepisach kościelnych podejścia do zgłaszanych przypadków.

Biorąc pod uwagę ewentualne dalsze badania, proponuje się przeformułowanie otwartych pytań w kierunku pytań zamkniętych oraz półotwartych zgodnie z następującymi zasadami:

1. Rozdzielić pytanie o proces kanoniczny i dalsze postępowania na:
a. procedury procesu kanonicznego
b. doraźne środki zaradcze na czas procesu
c. skutki procesu (uniewinnienie, umorzenie, skazanie – jaki rodzaj kary?)

2. Pytanie o proces karny przed organami państwa skategoryzować wg odpowiedzi: brak zgłoszenia, odmowa wszczęcia postępowania, umorzenie, uniewinnienie (w każdej kategorii dlaczego?), skazanie (z wyrokiem w zawieszeniu, skazanie z wyrokiem pozbawienia wolności, zasądzenie odszkodowania, sprawa w toku)
3. Uwzględnić pytanie o proces z powództwa cywilnego ze skategoryzowanymi odpowiedziami: wyrok zasądzający (odszkodowanie, inne – jakie?) wyrok oddalający pozew, umorzenie postępowania, sprawa w toku, brak zgłoszenia. Pytanie o powoda w procesie z powództwa cywilnego: duchowny podejrzany, domniemana ofiara, inne – jakie?

***

Opracowanie narzędzia oraz konsultacja merytoryczna: o. dr Adam Żak SJ, ewidencja, tworzenie baz danych oraz walidacja danych: ks. dr Przemysław Krakowczyk SAC, konsultacja narzędzia, analiza danych oraz opracowanie wyników: ks. dr Wojciech Sadłoń SAC.