Nowy dokument dot. zawiadomień o czynach pedofilskich duchownych

Stolica Apostolska opublikowała dziś list apostolski motu proprio „Vos estis lux mundi” papieża Franciszka, zawierający przepisy dotyczące wykorzystywania seksualnego małoletnich przez osoby duchowne. Odrębną część dokumentu stanowią przepisy dotyczące biskupów.

We wprowadzeniu Ojciec Święty przypomina, że każdy wierny jest wezwany do dawania konkretnego świadectwa wiary w Chrystusa w swoim życiu, a zwłaszcza w relacjach z bliźnimi. „Przestępstwa związane z wykorzystywaniem seksualnym obrażają naszego Pana, powodując u ofiar szkody fizyczne, psychiczne i duchowe i szkodzą wspólnocie wiernych” – pisze Franciszek. Papież podkreśla nieustanną potrzebę nawrócenia i współpracy z Duchem Świętym. „Chociaż wiele już uczyniono, musimy nadal uczyć się z gorzkich lekcji przeszłości, aby patrzeć z nadzieją w przyszłość” – stwierdza Ojciec Święty.

Franciszek podkreśla szczególną odpowiedzialność biskupów, a także duchownych diecezjalnych i zakonnych za zapobieganie i zwalczanie tych przestępstw, będących zdradą zaufania wiernych.

W części pierwszej zawarte są przepisy ogólne. Są one stosowane do powiadomień odnoszących się do duchownych i zakonników, a dotyczących przestępstw przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu. Wymieniono zmuszanie kogoś do dokonywania lub poddawania się czynnościom seksualnym; dopuszczanie się czynności seksualnych z osobą małoletnią (poniżej 18 roku życia) lub bezradną; wytwarzanie, prezentowanie, przechowywanie lub rozpowszechnianie pornografii dziecięcej oraz rekrutowanie lub nakłanianie osoby małoletniej czy bezradnej do udziału w prezentacjach pornograficznych; a także utrudnianie dochodzeń przeciwko duchownemu lub zakonnikowi oskarżonemu o wspomniane wyżej przestępstwa.

Wyjaśniono, że małoletni to osoba poniżej 18 roku życia; „osoba bezradna” – to osoba chora, z ułomnościami fizycznymi lub umysłowymi albo pozbawiona wolności osobistej, która faktycznie, nawet sporadycznie, ogranicza jej zdolność rozumienia lub chcenia czy też w inny sposób przeciwstawienia się agresji; zaś „pornografia dziecięca” obejmuje wszelkie przedstawiania osoby małoletniej, zaangażowanej w jednoznaczne czynności seksualne oraz jakiekolwiek przedstawianie narządów płciowych małoletnich w celach przede wszystkim seksualnych.

Nowe przepisy nakładają na konferencje episkopatów obowiązek ustanowienia w ciągu roku jednego lub więcej stabilnych systemów, łatwo dostępnych dla każdego w celu składania powiadomień o przestępstwach. Informacje te są chronione i przetwarzane w sposób gwarantujący ich bezpieczeństwo, integralność i poufność. Nakazano, by ordynariusz, który otrzymał zawiadomienie, przekazał je niezwłocznie ordynariuszowi miejsca, w którym miały miejsce zdarzenia, jak również ordynariuszowi własnemu osoby, której dotyczy zgłoszenie.

Nałożono na duchownych i zakonników obowiązek niezwłocznego zgłoszenia wspomnianych przestępstw ordynariuszowi miejsca, w którym czyny miałyby miejsce, lub innemu ordynariuszowi, za wyjątkiem informacji uzyskanych w sakramencie pokuty. Natomiast każdy może złożyć zawiadomienie dotyczące zachowań tego typu. Gdy zawiadomienie dotyczy biskupa jest ono kierowane do metropolity i może być zawsze skierowane do Stolicy Apostolskiej bezpośrednio lub za pośrednictwem Przedstawiciela Papieskiego.

Wskazano, że zawiadomienie powinno zawierać jak najbardziej szczegółowe informacje, takie jak wskazanie czasu i miejsca faktów, osób zaangażowanych lub poinformowanych, a także wszelkie inne okoliczności, które mogą być przydatne w celu zapewnienia dokładnej oceny faktów.

Przewidziano ochronę osoby składającej zawiadomienie, wykluczając szkodzenie, represje lub dyskryminację z powodu złożenia zawiadomienia w dobrej wierze. „Osobom składającym zawiadomienie nie można narzucać żadnych ograniczeń, które uniemożliwiają im zgłaszanie tych samych informacji innym osobom lub instytucjom” – czytamy w artykule 4 listu apostolskiego motu proprio „Vos estis lux mundi”.

W artykule 5 nakłada się na władze kościelne obowiązek, aby ci, którzy twierdzą, że są poszkodowani, wraz ze swoimi rodzinami, byli traktowani z godnością i szacunkiem oraz by zaoferowano im przyjęcie, wysłuchanie i wsparcie, również za pośrednictwem specyficznych służb; pomoc duchową; pomoc medyczną, terapeutyczną i psychologiczną, w zależności od konkretnego przypadku. Są też one zobowiązane do ochrony wizerunku i sfery prywatnej zaangażowanych osób, jak również zachowania poufności danych osobowych.

Druga część dokumentu omawia przepisy i procedury dotyczące biskupów, eparchów i osób z nimi zrównanych. Przypomnimy, że chodzi tutaj także o utrudnianie dochodzeń przeciwko duchownemu lub zakonnikowi oskarżonemu o wspomniane wyżej przestępstwa. Wskazano w niej na konieczność współpracy w postępowaniu z Kongregacją Nauki Wiary i właściwymi dykasteriami watykańskimi. Postanowiono, że w przypadku zawiadomienia dotyczącego biskupa Kościoła łacińskiego władza, która otrzymuje zawiadomienie, przekazuje je zarówno do Stolicy Apostolskiej, jak i do metropolity prowincji kościelnej, w której ma stałe zamieszkanie osoba, której dotyczy zawiadomienie. Jeżeli zawiadomienie dotyczy metropolity, lub stolica metropolitalna jest nieobsadzona, zawiadomienie zostaje przekazane do Stolicy Apostolskiej, jak również najstarszemu promocją biskupowi sufraganowi, do którego w takim przypadku stosuje się postanowienia następujące dotyczące metropolity. W przypadku, gdy zawiadomienie dotyczy legata papieskiego, jest ono przekazywane bezpośrednio do Sekretariatu Stanu.

Odrębny tryb postępowania przewidziano w przypadku biskupów Kościołów wschodnich.

Metropolita, do którego skierowano zawiadomienie bezzwłocznie prosi właściwą dykasterię o powierzenie mu zadania rozpoczęcia dochodzenia. Ilekroć metropolita uzna zawiadomienie za wyraźnie bezpodstawne, informuje o tym przedstawiciela papieskiego. Dykasteria watykańska najpóźniej w ciągu trzydziestu dni od otrzymania pierwszego zawiadomienia ma dostarczyć metropolicie stosowne instrukcje dotyczące trybu postępowania w konkretnym przypadku. Może też powierzyć dochodzenie osobie innej niż metropolita. Dokument wymienia obowiązki metropolity dotyczące prowadzenia dochodzenia, zaznaczając, że trakcie postępowania uznaje się domniemanie niewinności osoby podejrzanej. Dodano, że co trzydzieści dni metropolita przesyła dykasterii kompetentnej raport o postępie dochodzenia.

Metropolita może skorzystać z pomocy osób wykwalifikowanych, które składają przysięgę, że właściwie i wiernie wypełnią to zadanie. Dochodzenia powinny być zakończone w terminie dziewięćdziesięciu dni lub w terminie wskazanym w instrukcjach dykasterii Stolicy Apostolskiej. Jeśli wymagają tego fakty lub okoliczności, metropolita proponuje właściwej dykasterii zastosowanie odpowiednich środków zapobiegawczych wobec podejrzanego.

Przewidziano, że prowincje kościelne, Konferencje Episkopatów, Synody Biskupów i Rady Hierarchów mogą ustanowić fundusz przeznaczony na wsparcie kosztów dochodzeń zgodnie z normami prawa kanonicznego.

Po zakończeniu dochodzenia metropolita przesyła dokumenty do dykasterii właściwej wraz ze swoim votum. Jego uprawnienia ustają wraz z zakończeniem dochodzenia. Na wniosek metropolita informuje o wyniku dochodzenia osobę, która twierdzi, że została poszkodowana, lub jej prawnych przedstawicieli.

Zaznaczono, że nowe przepisy stosuje się bez uszczerbku dla praw i obowiązków ustanowionych w ustawodawstwie państwowym, w szczególności dotyczące ewentualnych obowiązków zawiadomienia właściwych władz cywilnych. Nowe przepisy są zatwierdzane ad experimentum na okres trzech lat, a wchodzą w życie 1 czerwca 2019 r.

Treść dokumentu dostępna jest TUTAJ.