Inauguracja Jasnogórskich Adwentowych Wieczorów Organowych

Na Jasnej Górze odbył się pierwszy z szeregu koncertów zaplanowanych w ramach 18. edycji Jasnogórskich Wieczorów Organowych. Koncerty odbywają się w bazylice – tamtejszy instrument jest jednym z największych w Polsce. Od lat muzyczne spotkania gromadzą wielu miłośników muzyki poważnej, nie tylko z Częstochowy.

– Koncerty to także sposobność głębszego przeżywania świętego czasu adwentu i przygotowania na uroczystość Bożego Narodzenia przez nasze spotkania z sacrum, w pięknej i bogatej sakralnej muzyce organowej, instrumentalnej i wokalnej prezentowanej przez znakomitych młodych wirtuozów i muzyków, również z jasnogórskiego i częstochowskiego środowiska – zachęca o. Sebastian Matecki, rzecznik prasowy Jasnej Góry i zarazem koordynator projektu.

Pierwsze z muzycznych spotkań odbyło się w bazylice jasnogórskiej 30 listopada o godz. 17.00. Gościem wieczoru będzie Jan Mroczek, częstochowski organista, wykładowca Uniwersytetu im. Jana Długosza i Studium Organistowskiego. Kolejny koncert, 7 grudnia, odbędzie się także o godz.17.00, natomiast 2 kolejne, 14 i 21 grudnia o godz. 19.00. Wstęp na wszystkie muzyczne spotkania – wolny.

Do uczestniczenia w Wieczorach Organowych zapraszają Ojcowie Paulini i Stowarzyszenie Kapela Jasnogórska.

Jak zapewnia o. Matecki „wyjątkowy odbiór muzyki” będzie możliwy dzięki niezwykłym instrumentom znajdującym się w jasnogórskiej bazylice.

Tradycyjnie przed koncertami adwentowymi odbyło się strojenie organów, które wykonał organmistrz Zdzisław Mollin, opiekujący się instrumentem od czasów jego renowacji zakończonej w 2013 roku. Dokonano m.in. korekty stroju piszczałek, które najbardziej ulegają wpływom atmosferycznym.

Jasnogórskie organy to obecnie trzeci pod względem wielkości instrument w Polsce, po organach bazyliki w Licheniu i katedry we Wrocławiu. Pomyślane tak, aby dało się na nich wykonywać całą wielką literaturę organową, zwłaszcza literaturę organową epoki symfonizmu XIX i XX w. Choć obecny instrument został wybudowany w latach 50-tych ubiegłego wieku, to organy w bazylice brzmiały już znacznie wcześniej. Kroniki klasztoru wspominają o instrumencie zbudowanym już w XVII w. Spłonął on jednak razem z kościołem podczas wielkiego pożaru w 1690 roku.

Po gruntownie odrestaurowanej i przebudowanej po pożarze bazylice, śląski organmistrz Adam Horacy Casparini wybudował w latach 1723-25 dwa instrumenty: organy mniejsze w prezbiterium oraz organy wielkie w nawie głównej, fundacji kardynała Krzysztofa Szembeka. Instrument w nawie głównej, wielokrotnie remontowany i przebudowywany w XIX w. dotrwał do początku XX w. Wtedy paulini podjęli decyzję o budowie nowych organów, liczących ok. 100 głosów, która miała zrealizować czeska firma organmistrzowska Rieger. I wojna światowa przeszkodziła realizacji zamówienia, później na przeszkodzie stanęły problemy finansowe klasztoru.

Do projektu budowy nowych, wielkich organów powrócono z początkiem lat 50-tych z inicjatywy ówczesnego przeora o. Jerzego Tomzińskiego. Postanowiono przystąpić do rekonstrukcji w nawie głównej monumentalnej szafy prospektowej organmistrza Caspariniego z lat 1723-25. To wielkie dzieło sztuki stolarskiej i snycerskiej powierzono mistrzom z Częstochowy i Piotrkowa Trybunalskiego. Budowę nowego instrumentu zlecono organmistrzowi Stefanowi Truszczyńskiemu z Włocławka.

„Trzeba wielką chwałę oddać byłemu przeorowi Jasnej Góry o. Jerzemu Tomzińskiemu, który w tak bardzo trudnym okresie powojennym zdołał wybudować 100-głosowy instrument. Nie był jednolitego pochodzenia – pozyskiwano piszczałki, wiatrownice w z różnych miejsc. Niemniej jednak jest to piękny, wielki instrument, na owe czasy była to rewelacja” – podkreśla o. Sebastian Matecki.
Prace organmistrzowskie trwały, z przerwami, prawie 10 lat.

W 2008 r. podjęto w bazylice jasnogórskiej zakrojone na szeroką skalę prace konserwatorskie i renowacyjne (poprzednie działania o podobnym zakresie prowadzone były przed 100 laty). Postanowiono, aby renowacja objęła także wszystkie organy, znajdujące się w świątyni: organy wielkie, organy w prezbiterium oraz organy w kaplicy Jabłonowskich.

Organy nazywane wielkimi aktualnie liczą 105 głosów (84 labialne i 21 języczkowe), grających w 5-ciu sekcjach manuałowych oraz pedałowej, zainstalowanych na 16-stu nowych wiatrownicach klapowo-zasuwowych. Wśród 84 głosów labialnych są 32 nowe, wśród 21 języczkowych – nowych jest 9. Łącznie w Organach Wielkich znajdują się 64 głosy funkcjonujące dotychczas, nowych głosów zainstalowano 41. W instrumencie funkcjonują nadal 2 efekty dźwiękowe: Dzwony i Harfa. Gruntownie zmodernizowano także kontuar organowy, który wyposażono w systemy elektronicznego przekazu impulsów oraz w komputerowy zapis pamięciowy Brzmienie instrumentu aktualnie kwalifikuje go do grona wielkich organów symfonicznych a liczba głosów stawia na trzecim miejscu w Polsce.

Na Jasnej Górze od wieków kształtował się mecenat paulinów nad sztuką sakralną – również muzyką, która stanowiła integralną część sprawowanych nabożeństw i liturgii.