Komplikuje się wybór ormiańskiego patriarchy Konstantynopola

Im bliżej pierwotnego terminu wyboru nowego ormiańskiego patriarchy Konstantynopola, przewidzianego na 7-8 i 11 grudnia, tym więcej trudności mnoży się na drodze do tego celu. Główną przeszkodą jest postawiony przez władze tureckie wymóg wyboru przyszłego zwierzchnika społeczności ormiańskiej (nie tylko religijnego) wyłącznie spośród obywateli tureckich, a więc niedopuszczenie do udziału w głosowaniu hierarchów spoza Turcji. Nowy lider ormiański będzie następcą zmarłego w marcu br. patriarchy Mesropa Mutafiana.

Według turecko-ormiańskiego pisma „Agos” ormiański prawnik Saro Bengliyan przedstawił Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w Ankarze i Prefekturze Stambułu pismo żądające unieważnienia całego procesu wyborczego, przygotowywanego już od wielu miesięcy i o rozpoczęcie go na nowo. Zwrócił on ponadto uwagę, że on sam jest członkiem Rady Administracyjnej, czuwającej, w imieniu wspólnoty ormiańskiej, nad prawidłowością procedur prowadzących do wyboru nowego patriarchy. Zdaniem prawnika obowiązujące obecnie przepisy karzą wspólnotę wskutek „czynności przymusowych, niesprawiedliwych i bezprawnych, opartych na nieuzasadnionych podstawach”.

Na początku sierpnia br. zatwierdzono plan działań, który miał doprowadzić do wyboru następcy Mesropa do połowy grudnia. Komisja przygotowująca przyszłe wydarzenie zaproponowała Prefekturze Stambułu dni 7, 8 i 11 bm. jako te, w których odbyłyby się ostatnie fazy głosowania. We wrześniu inna komisja – mająca koordynować i towarzyszyć procesowi wyłaniania kandydatów – wyraziła życzenie, aby nie stwarzać żadnych przeszkód tworzeniu listy potencjalnych kandydatów do urzędu patriarchy.

Życzenie takie wyrazili szczególnie ci biskupi, którzy odgrywają czołowe role w Patriarchacie, wśród nich arcybiskupi Aram Ateszian, którzy przez wiele lat był „locum tenens”, a więc pełnił obowiązki patriarchy w ciągu wieloletniej choroby psychicznej Mesropa i „Degabah”, czyli Zaufany – Sahak Masalian, do którego zadań należy koordynowanie całego procesu wyborczego.

Do objęcia urzędu patriarchy kandyduje co najmniej 12 biskupów ormiańskich. Dotychczasowy zwierzchnik Patriarchatu Konstantynopola Mesrop Mutafian zmarł w wieku 63 lat 8 marca br. w Stambule po ciężkiej chorobie, na którą cierpiał 11 lat. Swój urząd objął 22 listopada 1998 jako 84. ormiański patriarcha Konstantynopola. Na tym stanowisku kilkakrotnie padał ofiarą zamachów na swoje życie, dokonywanych m.in. przez członków podziemnej tureckiej organizacji terrorystycznej „Ergenekon”. Operacje, które musiał potem przejść, gwałtownie osłabiły stan zdrowia patriarchy, zwłaszcza jego umysł. Od wiosny 2008 cierpiał na szybko postępującą chorobę mózgu, połączoną z zanikiem pamięci i brakiem koncentracji.

Chociaż od tamtego czasu Mesrop w istocie nie mógł kierować Kościołem, władze tureckie przez wiele lat nie zgadzały się na formalne odwołanie go z urzędu i wybranie jego następcy. Zresztą również mieszkająca w Turcji mniejszość ormiańska była głęboko podzielona zarówno w sprawie konieczności wyboru nowego patriarchy, jak i co do konkretnych nazwisk kandydatów na ten urząd. W tym czasie jego obowiązki przejął, przynajmniej częściowo, bp Aram Ateszian, który od 2010 miał tytuł „współpatriarchy”. 15 sierpnia 2016 zastąpił go abp Garegin (Karekin) Bekdżian, wybrany na tymczasowego zwierzchnika Patriarchatu.

Ale dopiero na posiedzeniu Duchowego Zgromadzenia Patriarchatu 26 października 2016 udało się uzgodnić stanowiska zwaśnionych stron i zgodzono się, że wybór nowego patriarchy jest niezbędny, aby wspólnota ormiańska mogła normalnie działać. Postanowiono więc natychmiast wystąpić do władz tureckich o uzyskanie zgody na przeprowadzenie wyborów. Rząd w Ankarze nadal jednak odmawiał wydania takiego zezwolenia, powołując się na przepisy jeszcze z czasów imperium osmańskiego, które przewidywały wybór nowego patriarchy jedynie w przypadku śmierci jego poprzednika.

Zgodnie z ustawodawstwem tureckim ormiański patriarcha Konstantynopola jest głową nie tylko wspólnoty religijnej, ale także wszystkich Ormian mieszkających w Turcji jako mniejszości narodowej (podobnie jak prawosławny patriarcha Konstantynopola w stosunku do żyjących tam Greków). Przepisy z 1961 głoszą, że musi on być obywatelem Turcji lub przynajmniej jego ojciec musi mieć obywatelstwo tego kraju. Swego zwierzchnika wybiera sama społeczność ormiańska, po czym decyzję tę zatwierdzają katolikos w Eczmiadzynie (Armenia) i Urząd ds. Religii Turcji.