Ekumeniczne inicjatywy Benedykta XVI wobec Moskwy spisane

Za pontyfikatu Benedykta XVI (2005-13) stosunki między Watykanem i Rosyjskim Kościołem Prawosławnym znacznie się poprawiły. Podkreśla to były nuncjusz apostolski w Moskwie abp Antonio Mennini w książce włoskiego dziennikarza Nico Spuntoniego, poinformowała 3 grudnia włoskojęzyczna agencja katolicka ACI Stampa. W książce „Vaticano e Russia nell’era Ratzinger” (Watykan i Rosja w czasach Ratzingera) Spuntoni bardzo obszernie cytuje byłego nuncjusza w Rosji.

Z relacji tych wynika, że do poprawy stosunków między Watykanem a Rosyjskim Kościołem Prawosławnym (RKP) przyczyniła się także encyklika „Caritas in veritate” Benedykta XVI z 2009 roku. Ponadto papież z Niemiec „nie unikał podkreślania geopolitycznego znaczenia Rosji na scenie międzynarodowej” i dlatego starał się utrzymywać różne kontakty ekumeniczne z Patriarchatem Moskiewskim. Doprowadziło to między innymi do nawiązania pełnych stosunków dyplomatycznych między Federacją Rosyjską a Stolicą Apostolską w grudniu 2009 roku.

Spuntoni zwraca uwagę w swojej książce, że patriarcha moskiewski Cyryl cenił w Benedykcie XVI przede wszystkim jego zaangażowanie w walkę z relatywizowaniem wartości etycznych. Podkreśla też, że bez pontyfikatu papieża Ratzingera nie byłoby możliwe spotkanie jego następcy, papieża Franciszka z patriarchą Cyrylem 12 lutego 2016 w Hawanie.

„Gdy opuszczałem Rosję w 2010, postrzeganie Kościoła katolickiego [w tym kraju] było znacznie lepsze niż w dniu mego przybycia w 2003 roku”, a przyczynił się do tego bez wątpienia pontyfikat Benedykta XVI – napisał abp Mennini we wstępie do omawianej książki. Jego zdaniem niemiecki papież „nie uciekał od uznania geopolitycxznego znaczenia Rosji na arenie międzynarodowej i nosił w sercu ów ekumenizm miłości, który pozwolił mu ustanowić ducha porozumienia między dwoma Kościołami siostrzanymi”.

Książka Spuntoniego, żywa, a zarazem bogata w wiadomości historyczne, opiera się na trzech głównych założeniach. Pierwszy rozdział to rodzaj retrospektywy stosunków między Rosją a kardynałem Josephem Ratzingerem, zwłaszcza w okresie, gdy był on prefektem Kongregacji Nauki Wiary, przy czym szczególnie ciekawe jest to, co autor nazywa “bezpośrednią nicią między Fatimą a Rosją”. Drugi filar przedstawia pontyfikat Benedykta XVI i ewolucję RKP. Autor najpierw podkreśla tu szczególnie „wspólną wrażliwość w dziedzinie liturgii”, by przejść następnie do analizy równoległej dychotomii między działalnością dyplomatyczną a drogą ekumeniczną.

Przypomniał, że to właśnie Benedykt XVI doprowadził do otwarcia nuncjatury apostolskiej w Federacji Rosyjskiej w grudniu 2009 i do ustanowienia tym samym pełnych stosunków dyplomatycznych [Formalnie istniały one od kwietnia 1990, miały jednak charakter szczególny, odmienny od stosunków Stolicy Apostolskiej z innymi państwami – KAI].

Na płaszczyźnie ekumenicznej stosunki Rzymu z Moskwą poprawiły się „w sposób odczuwalny” – zaznaczył włoski autor. Przypomniał, że patriarcha Aleksy II, komentując wybór Benedykta, oświadczył, iż są możliwości „wzajemnego zbliżenia a także zbieżności stanowisk prawosławnych i katolików wobec wielu problemów niepokojących dzisiejszy świat”. Wkrótce potem przyszły patriarcha Cyryl, jeszcze jako metropolita, był obecny na Mszy św. w Watykanie na rozpoczęcie pontyfikatu nowego papieża – zauważył Spuntoni.

Trzeci i ostatni rozdział jego książki zawiera analizę spuścizny Benedykta XVI w odniesieniu do stosunków watykańsko-moskiewskich. Mamy tu m.in. „niewiarygodnie głębokie” oświadczenie patriarchy Cyryla nt. ustąpienia papieża Ratzingera [w 2013]: „W chwili, w której ideologia moralnego permisywizmu i relatywizmu próbuje wyprzeć z życia ludzi wartości moralne, Wasza Świątobliwość odważnie zabierał głos w obronie ideałów Ewangelii, wysokiej godności człowieka i jego powołania do lenia od grzechu”. Cyryl wyraził również uznanie byłemu papieżowi za to, że w latach jego posługiwania „stosunki między naszymi Kościołami nabrały pozytywnego bodźca [dzięki] wspólnemu świadectwu o Chrystusie ukrzyżowanym i zmartwychwstałym we współczesnym świecie”.

Książka kończy się opowieścią o historycznym spotkaniu Franciszka z Cyrylem w Hawanie w 2016 roku, przy czym Spuntoni uważa, iż do tego oczekiwanego od wieków wydarzenia Benedykt XVI wniósł „z pewnością decydujący wkład”.