Coraz mniej małżeństw konkordatowych

W Kościele katolickim liczba tzw. małżeństw konkordatowych systematycznie spada. W 2008 r. zawarto ich 177 tys., podczas gdy w 2018 – 117 tys. W większości innych Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce dostrzegalna jest natomiast stabilizacja w liczbie udzielanych ślubów wyznaniowych ze skutkami cywilnymi, z kolei w Gminach Wyznaniowych Żydowskich nastąpił ich wzrost.

Informacje na temat liczby ślubów wyznaniowych udzielonych w Polsce od roku 1999 do 2018 podał Główny Urząd Statystyczny w obszernym opracowaniu „Wyznania religijne w Polsce w latach 2015-2018”. Jest to już jej jedenasta edycja. Tradycyjnie prezentuje ona dane statystyczne dotyczące funkcjonowania Kościołów i związków wyznaniowych, tym samym obrazując strukturę wyznaniową naszego kraju.

W Polsce od 1999 r. na mocy ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. mogą być zawierane małżeństwa wyznaniowe (zawarte w obecności duchownego) ze skutkami cywilnymi. Możliwe jest to w 10 Kościołach i jednym związku wyznaniowym. Chodzi o Kościół Katolicki (cztery obrządki), Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Ewangelicko-Reformowany, Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Polskokatolicki, Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich, Kościół Starokatolicki Mariawitów i Kościół Zielonoświątkowy.

W urzędach stanu cywilnego rejestrowane są także małżeństwa podlegające prawu wewnętrznemu danego Kościoła lub związku wyznaniowego zawarte w obecności duchownego. Małżeństwo zawarte przed duchownym pociąga za sobą takie same skutki cywilnoprawne jak małżeństwo zawarte przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (USC).

Jednak nie wszystkie śluby udzielone w Kościele lub związku wyznaniowym muszą być zgłaszane do USC. Dlatego też liczba zawartych tzw. małżeństw wyznaniowych zarejestrowanych w USC odbiega od liczby ślubów zawieranych w poszczególnych Kościołach.

Odsetek małżeństw wyznaniowych ze skutkami cywilnymi (w opracowaniu zostały uwzględnione wszystkie małżeństwa, w których jedna ze stron – mężczyzna lub kobieta – miała stałe zameldowanie w Polsce) wśród wszystkich zawartych małżeństw w przeciągu 20 lat funkcjonowania ustawy kształtuje się na poziomie około 60–70%.

Najwyższy odsetek (73,4%) odnotowano w trzecim i czwartym roku działania ustawy (2001 r. i 2002 r.). Po roku 2004 widoczny jest powolny, ale nieustanny spadek odsetka małżeństw wyznaniowych wśród wszystkich zawieranych małżeństw. W 2006 r. odsetek ten osiąga wartość poniżej 70%, a w 2018 r. wynosi już niecałe 62%.

Zdecydowanie najwięcej małżeństw wyznaniowych ze skutkami cywilnymi (tzw. małżeństw konkordatowych) zawierana jest w Kościele katolickim (przeszło 99%), jednak systematycznie ich liczba spada. W 1999 r. zarejestrowano ich 149 tys. 842, w szczytowym momencie ostatniego dwudziestolecia najwięcej było w 2008 r. (177 tys. 59), podczas gdy w roku 2018 liczba zawartych konkordatowych związków małżeńskich wyniosła 117 tys. 934.

Odsetek małżeństw zawieranych na mocy ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. przez inne Kościoły i Związek wyznaniowy przez ostatnie 20 lat nie przekraczał 1%. Choć zawieranych tam małżeństw wyznaniowych jest znacznie mniej niż w Kościele katolickim, tendencja spadkowa raczej nie wystąpiła.

W Kościele prawosławnym w 1999 r. zawarto takich małżeństw 358, najwięcej w 2009 r. – 666, a w 2018 – 508. W Kościele ewangelicko-augsburskim (luterańskim) w 1999 – 237, w szczytowym okresie (2008-2009) – 333, a w 2018 – 256.

Jednak i w mniejszych wspólnotach, jak Kościół ewangelicko-metodystyczny, baptystyczny czy zielonoświątkowy (od kilku, przez kilkadziesiąt do maksymalnie stu kilkudziesięciu małżeństw) w ostatnim 20-leciu nie było spadku zawieranych związków, a wręcz stabilizację tendencji z początku obowiązywania ustawy.

W ostatnim okresie (od 2015 r.) zaobserwować można natomiast duży wzrost liczby ślubów udzielanych w Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich (np. w 2016 – 58, a w 2017 – 47). Średnia liczba udzielonych ślubów w latach 1999–2014 wynosiła niespełna 1, a w okresie 2015–2018 – 43.