Ch. Heubner: archiwa Piusa XII mogą być „materiałem szkoleniowym”

Otwarcie 2 marca archiwów watykańskich z czasu pontyfikatu Piusa XII (1939-58) umożliwi ważną naukę także na przyszłość. Według Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego szczególnie rozdział historyczny, dotyczący postawy papieża w latach II wojny światowej może „posłużyć także współczesnemu światu jako materiał szkoleniowy dla prawidłowego postępowania” – powiedział jeden z wiceprzewodniczących Komitetu Christoph Heubner 3 bm. w Berlinie.

Jego zdaniem archiwa zostały udostępnione o wiele za późno, od wielu lat domagali się tego ludzie, którzy przeżyli Holokaust. Dobrze, że Watykan umożliwił teraz naukowcom wgląd w świat działań i powiązań papieża i innych przedstawicieli Kościoła katolickiego. Według Heubnera „najwyższy czas, aby w czasach nowych antysemickich nagonek i ataków Kościół stanął uczciwie przed światem i przed tymi, którzy przeżyli zagładę”.

W dniu otwarcia archiwów zainteresowanie naukowców było mniejsze niż się spodziewano. Jednym z powodów mogły być ograniczenia w podróżowaniu z powodu koronawirusa. Na przykład Muzeum Pamięci Holokaustu z USA przesunęło na inny termin przyjazd swego historyka. Z tego samego powodu wyjazdy do Włoch ograniczył Izrael, skąd także zgłoszono wcześniej specjalistów. „Archiwum Apostolskie było dość puste”, powiedziała 2 marca w Rzymie niemieckiej agencji katolickiej KNA Elisabeth-Marie Richter z seminarium historii Kościoła Uniwersytetu w Münster. Jest ona jedną z siedmiorga współpracowników historyka Kościoła z tej uczelni Huberta Wolfa i jedną z pierwszych osób, które po latach oczekiwań mogły wejść do Watykańskiego Archiwum Apostolskiego.

Zdaniem niemieckich historyków większość akt w archiwum z pontyfikatu Piusa XII jest w dobrym stanie, czego nie można powiedzieć o aktach substytuta w Sekretariacie Stanu, prał. Giovanniego Battisty Montiniego, późniejszego papieża św. Pawła VI (1963-78). Ale to się często zdarza, uspokajają historycy.

Według nich pierwszych wiarygodnych opracowań materiałów należy się spodziewać za dwa do trzech lat. Dotyczy to zwłaszcza tak skomplikowanych spraw, jak publiczne milczenie Piusa XII, ucieczka wysokich funkcjonariuszy nazistowskich do Ameryki Południowej, a także „rola, jaką odgrywały w tym powiązania amerykańskie podczas wojny, a zwłaszcza po jej zakończeniu”.