„Wolność nie została jeszcze stracona. Jan Paweł II o Powstaniu Warszawskim 1944”

Powstanie warszawskie w szerokiej perspektywie to tragedia całej społeczności miasta, destrukcja miejskiej przestrzeni, a dla całego polskiego społeczeństwa traumatyczny punkt odniesienia w historii XX wieku. W przededniu 76. rocznicy Centrum Myśli Jana Pawła II, instytucja kultury m.st. Warszawy, przywołuje papieskie refleksje, wynikające z własnego doświadczenia wojny, w formie publikacji online oraz wystawy pod tytułem „Wolność nie została jeszcze stracona. Jan Paweł II o Powstaniu Warszawskim 1944”. Centrum udostępnia także świadectwa wciąż żyjących powstańców, którzy opowiedzieli o przebiegu powstania, znaczeniu Warszawy w ich życiu, o godności ludzkiej, cenie wolności i o znaczeniu solidarności.

Historia w refleksji Jana Pawła II

Historia Polski i Europy w XX wieku nosi szczególne piętno zła i zniszczenia, któremu poddany został człowiek. Było to także doświadczeniem Jana Pawła II – mówi dr hab. Dominika Żukowska-Gardzińska, kierownik Instytutu Badań Naukowych w Centrum Myśli Jana Pawła II. Jak sam wspominał, w czasie pielgrzymek apostolskich do Ameryki Łacińskiej, Afryki i Azji przekonał się, że z jego doświadczeniem historii ojczyzny i wartości osoby nie był obcy ludziom, których spotkał. Wręcz przeciwnie. Humanistyczna perspektywa człowieka umocniona poprzez sprzeciw wobec totalitaryzmów nabrała w wizji Jana Pawła II charakteru uniwersalnego. Oznacza to, że kierował ją jako propozycję do każdej społeczności i każdego zakątka świata. W myśli tej to nie historia, ale każdy jeden człowiek niesie w sobie sens, a miara dziejów Europy i świata jest określona przez dobro, które czyni się względem drugiego, a nie zło. Doświadczenie wojny niosące okrucieństwo, śmierć, strach, wyzwala także wielki heroizm. Ale jego powodem nie musi być wcale protest przeciwko złu w pierwszej kolejności. Jest nim zrozumienie, że życie ludzkie niesie w sobie wartość bezinteresownego daru. I są to doświadczenia, które zmieniają indywidualne losy człowieka, ale i zobowiązują go do budowania lepszej przyszłości.

To specyficzne rozumienie historii jako indywidualnych dziejów mających sens oraz skoncentrowanie na dobru człowieka jako najwyższej wartości stanowi fundament papieskiego myślenia nie tylko o wielkich wydarzeniach historycznych. Jest ono aktualne do dziś, kiedy stajemy przed wyzwaniami związanymi z pytaniami o fundamenty wspólnoty społecznej czy państwowej, godność każdego człowieka wykluczonego poza nawias społeczny w imię jakichkolwiek racji.

Powstańcy o Warszawie, cenie wolności i o Janie Pawle II

Wanda Traczyk-Stawska pseud. Pączek i Anna Przedpełska-Trzeciakowska pseud. Grodzka – uczestniczki Powstania Warszawskiego, opowiedziały o przebiegu powstania, o znaczeniu Warszawy w ich życiu, o godności ludzkiej, o cenie wolności i o znaczeniu solidarności, a także o roli Jana Pawła II w powojennych przemianach w Polsce i Europie. Fragmenty rozmowy, która została przeprowadzona w ramach uczczenia 76. rocznicy wybuchu zrywu zbrojnego w stolicy w sierpniu 1944 roku, będą publikowane pierwszego sierpnia w mediach społecznościowych Centrum Myśli Jana Pawła II.

Filmy są też dostępne na kanale Centrum na YouTube: Wanda Traczyk-Stawska oraz Anna Przedpełska-Trzeciakowska

Pierwszego sierpnia na stronie Centrum zostanie opublikowana publikacja pt. „Wolność nie została jeszcze stracona. Jan Paweł II o Powstaniu Warszawskim 1944”. Trzon książki stanowią wypowiedzi papieża dotyczące Powstania, wybór relacji uczestników walk oraz relacje świadków mordów na cywilnych mieszkańcach Warszawy i barbarzyńskiego niszczenia miasta. Wykorzystaliśmy fragmenty świadectw tego tragicznego, lecz zarazem bohaterskiego czasu zebranych w „Zapisach terroru. Warszawa”, wydaniu przygotowanym przez Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego – mówi dr hab. Dominika Żukowska – Gardzińska. Ponadto korzystaliśmy z dzieła autorstwa Normana Daviesa „Powstanie ‘44” opublikowanego przez Wydawnictwo Znak. Niezwykle cennym wyróżnikiem tej edycji są słowa pani Wandy Traczyk-Stawskiej pseud. Pączek i pani Anny Przedpełskiej-Trzeciakowskiej pseud. Grodzka – uczestniczek Powstania, stanowiące wprowadzenie do tego wydania. Całość została wzbogacona materiałem fotograficznym z okresu walk powstańczych oraz burzenia Warszawy przez oddziały niemieckie.

Centrum przygotowało również wirtualną wystawę „Wolność nie została jeszcze stracona. Jan Paweł II o Powstaniu Warszawskim 1944”. Jest ona dostępna w ramach portalu Google Art and Culture (wersja polsko- i anglojęzyczna) i stanowi integralną część projektu dotyczącego Powstania Warszawskiego w wypowiedziach papieża Jana Pawła II. Fotografie z okresu walk zbrojnych i gehenny ludności cywilnej pochodzą ze zbiorów Imperial War Muzeum, Franklin D. Roosevelt Library, Muzeum Politechniki Warszawskiej, Biblioteki Narodowej / Polona.pl, Wikimedia Commons, Narodowego Archiwum Cyfrowego. Teksty towarzyszące fotografiom to zeznania bezpośrednich świadków walk i terroru stosowanego wobec ludności cywilnej.

Obszerne opracowanie wypowiedzi Jana Pawła II o powstaniu można znaleźć także na otwartym w tym roku portalu jp2online.pl, który stanowi zbiór dokumentów, nagrań audio i wideo, fotografie, teksty i opracowania dotyczące papieża.

Podczas drugiej pielgrzymki do Polski w 1983 r. Jan Paweł II mówił na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie: „W 1944 roku stolica Polski została zamieniona w wielką ruinę. Wciągu lat powojennych ta sama Warszawa została odbudowana tak, jak widzimy ją dzisiaj: — zwłaszcza tu, z tego miejsca — dawna i nowoczesna zarazem. Czy to nie jest jeszcze jedno zwycięstwo moralne Narodu?” W przemówieniach Jana Pawła II o Powstaniu Warszawskim uderzający jest jeden, spójny przekaz. Punktem odniesienia wszelkich działań powinien być człowiek i jego dobro. Wolność w takim zmaganiu zdobyta, wyznacza ludzkim decyzjom kierunek myślenia i w tym kontekście jawi się dla obecnych mieszkańców Warszawy jako dar i zadanie.

—————————————–
Centrum Myśli Jana Pawła II to warszawska instytucja kultury, miejsce spotkań i dialogu, ośrodek, w którym przybliżane jest nauczanie papieża. Centrum działa w obszarze kultury, nauki, edukacji i budowania zaangażowanego i odpowiedzialnego społeczeństwa.