Konferencja „Chrześcijańska odpowiedzialność za Europę”

Rocco Buttiglione, abp Grzegorz Ryś i Hans-Gert Poettering znaleźli się wśród prelegentów dwudniowej konferencji „Chrześcijańska odpowiedzialność za Europę”, która odbyła się w piątek i sobotę w Krakowie. Kościoły znalazły się nie tyle w obliczu, co pośród pandemii – mówili jej uczestnicy, a kard. Stanisław Dziwisz dodał, że związany z pandemią kryzys, dotykający i Europę i Polskę, jest także wyzwaniem dla Kościoła.

Europa gościnna – Europa dialogu

Otwierając konferencję krakowski metropolita senior przywołał słowa papieża Franciszka, który w jednej ze swoich katechez „Uzdrowić świat” zwrócił uwagę, że „pandemia jest kryzysem, a z kryzysu nie wychodzimy tacy sami: albo wychodzimy lepsi, albo w gorszym stanie. Powinniśmy wyjść z tego lepsi. Dziś mamy szansę zbudować coś innego”.

– W tym kontekście chciałbym zwrócić uwagę, że nasze spotkanie powinno zmierzać do szukania sposobu na odnowę rzeczywistości, w której żyjemy. Powinno się to odbywać przez zaproszenie do współpracy szerokiego grona ludzi reprezentujących różne środowiska i wrażliwości, wierzących i niewierzących, polityków i liderów organizacji społecznych, świeckich i duchownych – podkreślił kard. Dziwisz.

Hierarcha zaznaczył, że nie wolno pominąć faktu, iż „zjednoczona Europa wciąż jest miejscem, o którym marzą miliony ludzi”, co widać zarówno w nieustającej fali migracji ludzi z Afryki, Bliskiego Wschodu i Azji, jak i w godnościowych postulatach krajów i narodów jej wschodniej części. – Myśląc zatem o naszym chrześcijańskim zaangażowaniu na rzecz integracji europejskiej musimy nieustannie starać się o zapewnienie otwartości i gościnności, bo tylko wtedy Europa nadal będzie miejscem spotkania, dialogu, solidarności i wzajemnego szacunku – zauważył.

Wieloletni sekretarz św. Jana Pawła II wyraził nadzieję, że w roku 100. rocznicy jego urodzin uczestnicy konferencji będą się inspirować jego przesłaniem. – Można nawet wprost powiedzieć, że to Jan Paweł II był pierwszym Polakiem w Unii Europejskiej, a jego wsparcie dla procesu integracji jest do dziś niezwykle ważną częścią dziedzictwa jego myśli – dodał kard. Dziwisz.

Kościoły wobec pandemii

W debacie „Kościoły wobec pandemii” biskup łomżyński Janusz Stepnowski przywołał encyklikę papieża Franciszka „Fratelii Tutti” i podkreślił, że „pandemia pokazała, że wszyscy jesteśmy na tym samym statku i musimy razem podejmować decyzje”.

– Ten niewielki wirus ukazał nam naszą kondycję ludzką, że jesteśmy śmiertelni. Rolą Kościoła i teologii jest danie odpowiedzi na pytania o życie, o śmierć – mówił. Dodał ponadto, że pandemia uświadamia, że świat jest mały. – Rolą Kościoła w tym trudnym czasie jest uczyć ludzi szanować życie drugiego człowieka – stwierdził.

Jego zdaniem, przed nami jest jeszcze długa droga do zwalczenia koronawirusa. Potrzebne są na niej gesty bliskości i solidarności z innymi. – Zapraszam wszystkich, wierzących i niewierzących, aby je czynić – zachęcał biskup łomżyński.

Sekretarz generalny Konferencji Kościołów Europejskich (CEC), skupiającej głównie kościoły anglikańskie i protestanckie, dr Jorgen Skov Sorensen ocenił, że trudno dziś określić, jaki będzie długofalowy wpływ pandemii koronawirusa na Kościoły, ale już widać niektóre zmiany m.in. w sposobach komunikacji z wiernymi i dostępie do sakramentów. Podkreślał trudności w dostępie do Komunii św.

– Wierni nie mając innej możliwości łączą się z innymi wirtualnie, wspólnie celebrując nabożeństwa – relacjonował. Stwierdził też, że pojawiły się pytania, czy we Mszy św. można uczestniczyć wirtualnie i jak przekazywać sobie istotny w tradycji Kościoła znak pokoju, który jest gestem pojednania. – Dystans społeczny sprawia, że trudno nam wyrażać radość bycia we wspólnocie – stwierdził.

Według niego, nie da się stawić czoła temu kryzysowi samotnie i dziś bardzo potrzebna jest solidarność, jedność i wspólnota.

Sekretarz generalny Komitetu Przedstawicieli Kościołów Prawosławnych (CROCEU) George Valcu mówił, że samo powiedzenie że pandemia miała poważny wpływ na Kościoły i wiernych to za mało.

– Kościoły znalazły się nie tyle w obliczu, co pośród pandemii – podkreślił. Jak zauważył, wierni zareagowali na tę sytuację różnie. – Jedni są zagubieni, inni znaleźli w tych trudnych czasach szansę, by na nowo odkryć swoją wiarę – ocenił.

Valcu ocenił, że kroki podjęte przez niektóre państwa były nieproporcjonalne, bo „nie można w jednym porządku stawiać pójścia do siłowni czy teatru z pójściem do kościoła”. Jego zdaniem „z jednej strony krzywdzi nas wirus, z drugiej strony także te narzędzia, które mają nas chronić”. – Trzeba przyjrzeć się państwom, które zdecydowały się na inną ścieżkę. Być może moglibyśmy się czegoś od nich nauczyć – mówił.

Kościół a integracja europejska

Konferencja zakończyła się dyskusją na temat przesłania Jana Pawła II o Europie. Valentina Alazraki (dziennikarka, korespondentka TV Noticiero) w przesłanym nagraniu podzieliła się swoim doświadczeniem towarzyszenia Janowi Pawłowi II podczas całego pontyfikatu jako dziennikarka. Stwierdziła, że obserwowała człowieka, który jeździł po świecie i zmieniał historię. Omówiła zwłaszcza pielgrzymki do Ameryki Łacińskiej, podkreślając, że Jan Paweł II dobrze znał i doceniał duchowość, ludową pobożność mieszkańców tych terenów. Zapoznawał ze społeczną nauką Kościoła, uczył wrażliwości na wykluczonych. Spotykał się z robotnikami, rdzenną ludnością, a także politykami, i reżimowych władz i z opozycjonistami. Wskazała, że podróże miały na celu również umacnianie demokratycznych procesów.

Alazraki podzieliła się także wrażeniami z pierwszej pielgrzymki do Polski. Jej zdaniem, upadek Muru berlińskiego zaczął się właśnie wtedy. Z perspektywy kobiety stwierdziła, że Jan Paweł II był papieżem feministą. Powiedziała, że bardzo docenia wszystko co zrobił dla kobiet, całe jego nauczanie i podkreślanie kobiecej godności.

Hans-Gert Poettering, b. przewodniczący Parlamentu Europejskiego, przywołując przekonanie o asystencji Ducha Świętego nad konklawe powiedział, że Karol Wojtyła okazał się być charyzmatycznym człowiekiem o wewnętrznej czystości i mocnym oddziaływaniu, był właściwą osobą we właściwym miejscu. Stwierdził, że Jan Paweł II był nie tylko polskim patriotą, ale równocześnie europejskim i światowym. Zauważył, że papież wspierał przemiany, czasem w subtelny sposób jak np. podczas spotkania z Lechem Wałęsą zapewniając go o modlitwie, która potem dawała Solidarności siłę do walki o wolność i godność człowieka. „Jedność Niemiec, mojej ojczyzny, nie byłaby możliwa bez polskiej Solidarności” – stwierdził.

Ks. prof. Miloš Lichner SJ przywołując powiedzenie „nic nowego pod Słońcem” zauważył, że w starożytności Kościół też zmagał się z epidemią, przytoczył w tym kontekście postać św. Grzegorza. Stwierdził, że Kościół ma tożsamość w dziedzictwie tradycji wschodu i zachodu, podobnie jak i Europa. Do tej tradycji według jezuity należy sięgać i z niej czerpać. Wskazał, że Jan Paweł II mówił o chrześcijańskich korzeniach Europy, a pisząc o granicach Europy polski papież mówił, że granice Europy to granice chrześcijaństwa, tak daleko sięga Europa, jak daleko sięga chrześcijaństwo.

Prof. Rocco Buttiglione, włoski polityk, b. minister ds. europejskich wskazał, że zarówno w Kościele jak i w społeczeństwie nie powinniśmy martwić się o to, by obsadzać przestrzenie, tylko tworzyć i wprawiać w ruch procesy zmian. Przestrzegł przed podejściem chronienia chrześcijańskiej Europy przed innymi, wskazując, że nie taka była mentalność Jana Pawła II. Rozpoczęcie procesu zacząć się musi od Boga, co pokazał papież w „Redemptor hominis”. Ważne jest patrzenie na osobę jako podmiot, i to podmiot we wspólnocie, bez której ciężko o określenie i zbudowanie tożsamości indywidualnej osoby. To dlatego, według filozofa, Jan Paweł II kładł nacisk na wartość i prawa rodziny, gdyż w niej naturalnie uczymy się wspólnoty. Konsekwencją takiego podejścia jest doświadczenie wspólnoty narodowej, w której za współobywateli bierze się odpowiedzialność. To jest według niego zadaniem Kościoła – umacnianie wspólnoty.

Dzieląc się wspomnieniem z wizyty w Polsce przed 45 laty stwierdził, że panowała wówczas bardzo duża nieufność miedzy Polakami. Zmieniło to dopiero słowo papieża podczas pierwszej pielgrzymki, stworzyło wspólnotę.

Wskazał, że Jan Paweł II nie potępiał teologii wyzwolenia, przeciwnie – mówił w tym kontekście, że Ameryka Łacińska potrzebuje wyzwolenia i powinna dysponować własną teologią, jednak ta nie powinna opierać się na marksizmie. Wspomniał, że gdy Jan Paweł II analizował ortodoksyjność jednego z ważniejszych teologów wyzwolenia, pytał o to jak on odprawia Mszę, jak się modli, jak mówi do ludzi – i na zapewnienie, że jest dobrym kapłanem, nie pozwolił go potępić a wskazał na konieczność dialogu z nim. „Jeśli wiara staje się doświadczeniem wspólnoty, to jest to siła zmieniająca historię” – powiedział filozof.

Volha Kavalkova, współprzewodnicząca Partii Białoruska Chrześcijańska Demokracja podzieliła się aktualnym doświadczeniem sytuacji na Białorusi. Wskazała, że bardzo ważna i inspirująca jest dla Białorusinów idea Solidarności. „Obecnie naród białoruski łączy się pod prostym celem – prawa do wyboru władzy, to jest nasz łączący czynnik. Nie dzielimy ludzi wg języków, religii, flagi – dla nas ważna jest teraz możliwość wybrania władz” – mówiła. Wskazała, że okoliczności pandemii i nieudolność władz w radzeniu sobie z tym problemem również ukazały ogromną solidarność i zjednoczenie społeczeństwa – ludzie się wspierali, działali jak w dojrzałym społeczeństwie obywatelskim.

Abp Grzegorz Ryś przypomniał Światowe Dni Młodzieży w Polsc, gdzie Jan Paweł II rozmawiał z młodymi o budowaniu nowej Europy, omawiał projekt wspólnej Europy. Przywołał swoje doświadczenia z tamtego czasu, jak jako polski ksiądz młodym z Zachodu tłumaczył wschodnie treści, a tym ze Wschodu – zachodnie. Wskazał na potencjał inicjatyw takich jak właśnie ŚDM, Lednica, Taize.

Wskazał na konieczność dialogu z ludźmi, a nie odgradzanie się od nich i lęk. Zaznaczył, że Kościół musi realizować politykę, ale własną, która ma spajać, scalać ludzi, tworzyć wspólnoty, więzi.

Pierwszego dnia konferencji wieczorem prof. Rocco Buttiglione odebrał w Krakowie Nagrodę im. Bp. Tadeusza Pieronka „In veritate”. Wyróżnienie jest przyznawane za „wybitne postawy i osiągnięcia w łączeniu wartości chrześcijańskich i europejskich”.

Odbierając wyróżnienie laureat wspominał pierwsze spotkania z bp. Tadeuszem Pieronkiem i Janem Pawłem II. – Wtedy po raz pierwszy spotkałem przyjaciół Wojtyły i od razu zdałem sobie sprawę, że kard. Wojtyła stworzył między nimi wspólnotową więź. Jego przyjaciele byli również przyjaciółmi między sobą i uczestniczyli w pewnym sensie we wspólnym przedsięwzięciu. Wśród tych przyjaciół Pieronek odegrał szczególną rolę – opowiadał.

Konferencja odbywała się w Małopolskim Ogrodzie Sztuki w Krakowie przy ul. Rajskiej 12. Obrady były transmitowane online na Facebooku i YouTube. Jej organizatorami były: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Fundacja Konrada Adenauera, Fundacja Roberta Schumana w Luksemburgu oraz Wydawnictwo Wokół Nas, a honorowym przewodniczącym komitetu organizacyjnego jest kard. Stanisław Dziwisz.