Cieszyn: „Orbis animalium – Świat zwierząt” – niezwykła wystawa Książnicy Cieszyńskiej

„Biblia Leopolity” – cenny XVI-wieczny starodruk z niezwykłymi drzeworytowymi ilustracjami obrazującymi m.in. stworzenie świata – znalazł się na nowej wystawie w Książnicy Cieszyńskiej w Cieszynie zatytułowanej „Orbis animalium – Świat zwierząt”. Około stu bogato ilustrowanych woluminów prezentuje rozmaite aspekty „świata zwierząt”.

Autorami wystawy są dr Aleksandra Golik-Prus oraz Krzysztof Kleczek. Jak tłumaczą, wśród prezentowanych dzieł – druków pochodzących ze zbiorów Książnicy Cieszyńskiej – znajdują się zarówno zdobione efektownymi drzeworytami XVI-wieczne publikacje systematyzujące ówczesną wiedzę na temat zwierząt, jak i liczne XIX-wieczne specjalistyczne wydawnictwa, których treść odzwierciedla stopień rozwoju nauki w najogólniejszym tego słowa znaczeniu.

Pomysłodawcy postanowili przybliżyć tytułowy „Orbis animalium” w trzech dopełniających się kontekstach: ideowo-symbolicznym, praktycznym i naukowym.

„Według Biblii zwierzęta stanowią istotny element całego stworzenia. Zwierzęta i człowiek powołani zostali do istnienia jako związani ze sobą, a związek ten opiera się na komplementarności i wzajemnym przenikaniu obu światów. Wspomniana warstwa ideowo-symboliczna pozwala dostrzec, w jaki sposób tajemniczy i fascynujący “świat zwierząt” od zawsze inspirował człowieka, co znajdowało swój wyraz m.in. na płaszczyźnie kultury, sztuki oraz religii” – można przeczytać w opisie wydarzenia na stronie internetowej placówki.

Z kolei wymiar praktyczny świata zwierząt akcentuje ukazanie służebnej roli zwierząt wobec człowieka. „Trzeci i ostatni aspekt tematyczny wystawy to przedstawienie naukowe, na które składają się m.in. próby opisania anatomii, fizjologii czy też taksonomii zwierząt. Pionierami w tej dziedzinie byli Arystoteles i Pliniusz Starszy” – tłumaczą pomysłodawcy ekspozycji.

Obok „Biblii Leopolity” najstarsze z eksponowanych dzieł to: „Historia de animalibus” Arystotelesa, „Historiae animalium” Conrada Gesnera, renesansowego encyklopedysty, filologa i przyrodnika, „Cosmographia” Sebastiana Münstera, „De re metallica libri XII” Georgiusa Agricoli z drzeworytowymi ilustracjami przedstawiającymi m.in. zwierzęta przy pracy w dawnym górnictwie czy też obrazuje pomocniczą rolę psa.

Wśród dzieł XVII-wiecznych, zdaniem autorów ekspozycji, na szczególną uwagę zasługują: „Hippika o koniach” Krzysztofa Dorohostajskiego – jeden z pierwszych bogato ilustrowanych polskich podręczników jazdy konnej; „Arca Noë, in tres libros digesta…” jezuity Athanasiusa Kirchera czy „Theatrum cometicum” Stanisława Lubienieckiego.

Są tu także XVIII-wieczne edycje dzieł George’a Edwardsa, Augusta Johanna Rösela von Rosenhof oraz Marcusa Eliesera Blocha z kolorowymi ilustracjami owadów, ptaków i ryb.

Jedną z najciekawszych prezentowanych na wystawie XIX-wiecznych publikacji stanowi polskie wydanie przełomowej pracy Charlesa Darwina „O powstawaniu gatunków” oraz wielotomowa „Zoologia czyli zwierzętopismo ogólne podług naynowszego systemu ułożone” autorstwa Feliksa Jarockiego. Równie interesującą cześć ekspozycji stanowi szereg specjalistycznych publikacji pochodzących z tego samego okresu i poświęconych zagadnieniu hodowli zwierząt.

Wystawę można zwiedzać w godzinach pracy czytelni ogólnej, tj. od wtorku do piątku w godz. 10.00-18.00 oraz w soboty w godz. 9.00-15.00. Ekspozycję zwiedzać może jednocześnie nie więcej niż sześć osób. Na facebookowym profilu Książnicy Cieszyńskiej rozpoczęto publikację cyklu postów poświęconych najciekawszym zaprezentowanym na wystawie dziełom.

Zbiory Książnicy Cieszyńskiej obejmują kilka kolekcji książkowych, które powstały lub były przechowywane na terenie Cieszyna w okresie ostatnich ponad 200 lat. Liczą ponad 130 tys. woluminów dzieł drukowanych, w tym 18,5 tys. starych druków (51 inkunabułów), a ponadto ok. 17 tys. jednostek ewidencyjnych rękopisów.

Najcenniejszą częścią jest księgozbiór ks. Leopolda Jana Szersznika, katolickiego kapłana, naukowca, edukatora i ekonomisty urodzonego w połowie XVIII wieku w Cieszynie. W testamencie swój niezwykle cenny księgozbiór duchowny zapisał rodzinnemu miastu.