Mt 22,23-46: Jezus objawia Boga, który jest „Bogiem żyjących” i miłujących

Tekst w przekładzie Biblii Tysiąclecia:

23 W owym dniu przyszli do Niego saduceusze, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zagadnęli go 24 w ten sposób: «Nauczycielu, Mojżesz powiedział: Jeśli kto umrze bezdzietnie, niech jego brat weźmie wdowę po nim i wzbudzi potomstwo swemu bratu. 25 Otóż było u nas siedmiu braci. Pierwszy ożenił się i umarł, a ponieważ nie miał potomstwa, zostawił swoją żonę bratu. 26 Tak samo drugi i trzeci – aż do siódmego. 27 W końcu po wszystkich umarła ta kobieta. 28 Do którego więc z tych siedmiu należeć będzie przy zmartwychwstaniu? Bo wszyscy ją mieli [za żonę]». 29 Jezus im odpowiedział: «Jesteście w błędzie, nie znając Pisma ani mocy Bożej. 30 Przy zmartwychwstaniu bowiem nie będą się ani żenić, ani za mąż wychodzić, lecz będą jak aniołowie Boży w niebie. 31 A co do zmartwychwstania umarłych, nie czytaliście, co wam Bóg powiedział w słowach: 32 Ja jestem Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba? Bóg nie jest [Bogiem] umarłych, lecz żywych». 33 A tłumy, słysząc to, zdumiewały się nad Jego nauką. 34 Gdy faryzeusze dowiedzieli się, że zamknął usta saduceuszom, zebrali się razem, 35 a jeden z nich, uczony w Prawie, zapytał Go, wystawiając Go na próbę: 36 «Nauczycielu, które przykazanie w Prawie jest największe?» 37 On mu odpowiedział: «Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. 38 To jest największe i pierwsze przykazanie. 39 Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. 40 Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy». 41 Gdy faryzeusze byli zebrani, Jezus zadał im takie pytanie: 42 «Co sądzicie o Mesjaszu? Czyim jest synem?» Odpowiedzieli Mu: «Dawida». 43 Wtedy rzekł do nich: «Jakżeż więc Dawid natchniony przez Ducha może nazywać Go Panem, gdy mówi: 44 Rzekł Pan do Pana mego: Siądź po prawicy mojej,
aż położę Twoich nieprzyjaciół pod stopy Twoje. 45 Jeśli więc Dawid nazywa Go Panem, to jak może być [tylko] jego synem?» 46 I żaden z nich nie mógł Mu odpowiedzieć. Nikt też od owego dnia nie odważył się więcej Go pytać.

Krytyka literacka:

• Treścią 22 i 23 rozdziału Ewangelii według św. Mateusza jest dyskusja Jezusa ze swoimi przeciwnikami. Dzieje się to na dziedzińcach świątyni w Jerozolimie. Rozpoczęty konflikt w (21, 22) jest kontynuowany. Faryzeusze i saduceusze sprytnie stawiają podchwytliwe pytania Jezusowi. Odpowiadając na nie Jezus wykazuje im ich brak prawdy, wiedzy i to, że nie są w stanie Go pokonać.
• Kompozycja literacka rozważanego fragmentu Mt 22,23-46 składa się z trzech części, których zasadniczą treścią są pytania rozmówców Jezusa i udzielane przez Niego odpowiedzi, a także pytanie jakie stawia Jezus swoim przeciwnikom. (1) Najpierw saduceusze, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania pytają Jezusa czyją żoną będzie przy zmartwychwstaniu kobieta mająca siedmiu mężów za życia (w. 23-33). (2) W drugiej części pada pytanie o to, które z przykazań w Prawie jest największe. (3) Zaś trzecia część ukazuje tym razem dociekania Jezusa odnośnie Jego samego. Tu Chrystus stawia pytanie czyim jest Synem (w. 42).
• Źródłem, z którego skorzystał św. Mateusz jest 12 rozdział Ewangelii według św. Marka oraz tradycja ustna. Jak twierdzą egzegeci, treść została skrócona i podana redakcyjnym zabiegom, natomiast gatunki literackie jakie można wyróżnić to: kontrowersja, dialogi, pareneza (w. 29-32; 37-39), oraz dialog katechetyczny (w. 34-40).

Orędzie teologiczne:

• Saduceusze odrzucali zmartwychwstanie, esseńczycy wierzyli w przetrwanie dusz, a faryzeusze uznawali naukę o zmartwychwstaniu tych, którzy byli sprawiedliwi i o karze dla bezbożnych. W rozważanym fragmencie, Ewangelista Mateusz podejmuje tę właśnie kwestię, przedstawiając tym samym naukę Jezusa o zmartwychwstaniu oraz o tym w jaki sposób Boże stworzenie, człowiek, będzie egzystował po zmartwychwstaniu. Wyjaśnia, że egzystencja w niebie będzie na podobieństwo aniołów (w. 30), a ciała będą innego rodzaju niż tu na ziemi, bowiem celem istnienia ludzi jest życie dla Boga (Wj 3,6) i wiara w Niego, która jednocześnie prowadzi do zmartwychwstania. Bóg jest Bogiem żywych (dosł.: „żyjących”), a nie umarłych (w. 32), zatem w świecie pozagrobowym nie będzie śmierci, a jeśli nie będzie śmierci to i nie będzie konieczności związków małżeńskich, w których przecież przekazywane jest życie.
• W polemikach Jezusa z faryzeuszami pada również pytanie o największe przykazanie w Prawie (w. 36), które przecież dla Izraela było rzeczywistością bardzo ważną, gdyż stanowiło wyraz Bożych oczekiwań dotyczących moralnego i duchowego postępowania. Pytanie to jest sprawdzianem wiedzy Jezusa, która jest niezbędna do nauczania o Bogu i Jego woli. Okazuje się, że Jezus tę wiedzę posiada, a dowodem na to jest zacytowanie przykazań miłości z Pwt 6,5 oraz Kpł 19,18. Chodzi w nich o miłość Boga, która polega na czci i posłuszeństwie, a także o miłość bliźniego, której wyrazem jest czynienie mu dobra, darzenie życzliwością i życzeniem mu pomyślności i spełnienia. W tym przykazaniu można doszukać się zależności: jeśli nie kocham bliźniego, którego widzę jakże mogę kochać Boga, którego nie widzę i na odwrót, jeśli nie kocham Tego, który jest Miłością jakże pokocham mojego bliźniego (por. 1J 4,20) i samego siebie? Miłość to główny motyw chrześcijaństwa, a jego moralność wyrasta z tych dwóch przykazań.
• Wersety 41-46 dostarczają informacji o zamianie ról. Od tej pory to Jezus będzie tym, który zadaje pytania faryzeuszom, i co ciekawe owe pytania dotyczą Jego samego. Co sądzicie o Mesjaszu? Czyim jest synem? Faryzeusze nie mają problemu z odpowiedzią, gdyż oczekiwali Mesjasza, namaszczonego spadkobiercę i potomka Dawida, o którym św. Mateusz pisze już w (1,2-16). Kolejne pytanie Jezusa nie jest już takie proste. Dotyczy bowiem wyjaśnienia tego w jaki sposób Dawid opisuje swego potomka, czyli tego, który urodzi się po nim jako swego Pana, który urodził się przed nim. Okazuje się, że na to pytanie nikt nie zna odpowiedzi. To tajemnica, którą wyjaśnia wcielenie oraz boskie pochodzenie i godność Jezusa panującego nad całym światem. Fragment ten dotyka zatem dwóch natur, które są w Jezusie: boskiej i ludzkiej.

Ojcowie Kościoła:

• „Nauczycielu, które przykazanie w Prawie jest największe? Zebrali się razem mówiąc do siebie: niech jeden mówi w imieniu wszystkich, abyśmy – jeśli wygra – wszyscy okazali się zwycięzcami, a jeśli zostanie zwyciężony, sam tylko okazał się zmieszany, i niech zapyta, które przykazanie jest większe, aby cokolwiek tamten odpowie, pojawiła się okazja do zarzutu, że uważa, że jedno jest większe od licznych. On mu odpowiedział: ‘Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem’. To jest największe i pierwsze przykazanie. Drugie podobne jest do niego: ‘Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego’. Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy. Pierwszym więc i największym ze wszystkich przykazań jest poznanie i wyznanie boskiej jedności połączone z praktykowaniem dobrych dzieł. Dobre bowiem działanie realizuje się w umiłowaniu Boga i bliźniego”. Beda Czcigodny, Komentarz do Ewangelii Mateusza.
• „Skoro miłość jest największym przykazaniem, to jest to rzeczą uzasadnioną dokonywać rozróżnienia w przykazaniach. Jedno jest największe, istnieją mniejsze i tak do najmniejszych”. Orygenes, Commentarium in evangelium Matthaei.
• „Pytanie Jezusa pomaga nam w debacie z Żydami. Żydzi bowiem wyznający przyjście Mesjasza utrzymują, że będzie on świętym człowiekiem z rodu Dawida. Zapytajmy ich zatem (pouczeni przez Pana): Jeśli jest tylko człowiekiem i tylko synem Dawida, to dlaczego Dawid nazywa Go «Panem»? Nazywa zaś nie powodowany jakimś błędem albo poruszeniem swej woli, ale w Duchu Świętym”. Hieronim, Commentariorum in Matthaeum, 4, 22, 40.

 Kultura i sztuka:

Galeria zdjęć (2 zdjęć)

Życie i nauczanie Kościoła:

• Na postawione Mu pytanie: „Które przykazanie w Prawie jest największe?” (Mt 22,36) Jezus odpowiada: „Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. To jest największe i pierwsze przykazanie. Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy” (Mt 22,37-40) (por. Pwt 6,5; Kpł 19,18). Dekalog powinien być wyjaśniany w świetle tego podwójnego i jedynego przykazania miłości, która jest wypełnieniem Prawa. Przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie pożądaj i wszystkie inne – streszczają się w tym nakazie: Miłuj bliźniego swego jak siebie samego! Miłość nie wyrządza zła bliźniemu. Przeto miłość jest doskonałym wypełnieniem Prawa (Rz 13,9-10). Katechizm Kościoła Katolickiego, 2055.
• Po rozważaniach poświęconych istocie miłości i jej znaczeniu w wierze biblijnej, pozostaje podwójne praktyczne pytanie odnośnie do naszego postępowania: czy naprawdę można kochać Boga, nie widząc Go i czy można nakazać miłość? Pod adresem podwójnego przykazania miłości istnieje podwójne zastrzeżenie, które daje się słyszeć w tych pytaniach. Boga nikt nigdy nie widział — jak moglibyśmy Go kochać? Poza tym miłości nie można nakazać; jest ona ostatecznie uczuciem, które może być lub nie być, lecz które nie może być stworzone przez wolę. Pismo Święte zdaje się potwierdzać pierwszą obiekcję, kiedy mówi: «Jeśliby ktoś mówił: ‘Miłuję Boga’, a brata swego nienawidził, jest kłamcą, albowiem kto nie miłuje brata swego, którego widzi, nie może miłować Boga, którego nie widzi» (1 J 4, 20). Tekst ten jednak wcale nie wyklucza miłości Boga jako czegoś niemożliwego; przeciwnie, w całym kontekście cytowanego tu Pierwszego Listu św. Jana, miłość ta jest w sposób wyraźny wymagana. Podkreśla się nierozerwalny związek między miłością Boga i miłością bliźniego. Jedna wymaga drugiej w sposób tak ścisły, że stwierdzenie o miłości Boga staje się kłamstwem, jeżeli człowiek zamyka się na bliźniego czy wręcz go nienawidzi. Przytoczony werset Janowy należy interpretować raczej w takim sensie, że miłość bliźniego jest drogą do spotkania również Boga, a zamykanie oczu na bliźniego czyni człowieka ślepym również na Boga. Benedykt XVI, Deus Caritas Est, 16.

Pytania do refleksji:

• Jak realizuję przykazanie miłości Boga i bliźniego? Czy jestem życzliwy wobec ludzi mnie otaczających? Czy chętnie pomagam potrzebującym?
• Czy wierzę w nieustanną miłość Boga, którą nam ofiarował w Jezusie Chrystusie, który za moje grzechy umarł i zmartwychwstał, a zmartwychwstania tego jestem uczestnikiem?
• Czy jestem jak faryzeusz, który nieustannie kusi Jezusa i szuka zaczepki po to, by usprawiedliwić swoje namiętności?

Literatura poszerzająca:

• Paciorek, A., Ewangelia według św. Mateusza. Nowy Komentarz Biblijny, Częstochowa 2008, s. 365-384.
• Żywica, Z., „Pełna prawda o Jezusie odsłonięta w świątyni Boga Izraela Mt 22, 15-46”, w. Teologia i człowiek, 12(2008), s. 9-23.
• Mitch C. – Sri E., Ewangelia według św. Mateusza. Katolicki Komentarz do Pisma Świętego, przekł. E. Litak, Poznań 2019, s. 314-319.

Opracował dk. Piotr Dymon SDS (WSD Salwatorianów)