Zmarła Lonny Glaser – założycielka Instytutu „Janineum”

W Wiedniu zmarła Lonny Glaser. Wielka przyjaciółka Polski obchodziła 18 stycznia swoje 96. urodziny. Znaczną część dorosłego życia poświęciła niesieniu pomocy Polakom, m.in. za pośrednictwem założonego przez nią Instytutu „Janineum”.

Przez 50 lat umożliwiał on intelektualistom zza żelaznej kurtyny kontakty z zachodnim światem nauki i kultury. Byli stypendyści z naszego kraju podkreślają, że w dużej mierze dzięki staraniom Lonny Glaser polska kultura i nauka nigdy nie zostały wyrzucone poza nawias kultury zachodniej, nigdy nie uległy odczuwalnej izolacji.

Z okazji jej 90. urodzin biskup pomocniczy w Wiedniu Helmut Krätzl nazwał ją „budowniczą mostów pokoju ponad granicami narodowymi i wyznaniowymi”.

Lonny Glaser urodziła się 18 stycznia 1925 r. w Bielsku-Białej, w majątku swoich dziadków. Jej rodzice mieszkali w Wiedniu, gdzie w 1945 r. zamieszkała także Lonny. W 1957 r. postanowiła założyć Instytut, który od 1975 r. nosił nazwę „Janineum”. Myśl o stworzeniu takiej placówki zrodziła się w niej podczas pierwszego spotkania z Prymasem Polski kard. Stefanem Wyszyńskim, który nie chciał dopuścić do izolacji polskiej inteligencji od Zachodu. Na pytanie Lonny Glaser, co Austria może zrobić dla Polski, odparł: „Nie musimy głodować, bo chleba i kartofli nam nie zabraknie. Ale zróbcie coś, aby przełamać naszą duchową izolację. Pomóżcie, by nasza inteligencja nie zerwała kontaktu z myślą i działaniami za żelazną kurtyną. Aby oddychać potrzebne nam jest powietrze”.

Istnienie „Janineum” miało na celu umożliwienie polskim intelektualistom studiów w neutralnej Austrii, poznanie struktury Kościoła katolickiego w tym kraju i jego żywych kontaktów ekumenicznych z innymi grupami wyznaniowymi. Od początku działalności placówka ta ściśle współpracowała z Konferencją Episkopatu Polski. Na okresowe stypendia zapraszano do Austrii przedstawicieli świata nauki i kultury: w sumie ponad cztery tysiące teologów, naukowców, artystów, pisarzy i dziennikarzy. Szczególnie bliskie związki łączyły Lonny Glaser z ówczesnym metropolitą krakowskim kard. Karolem Wojtyłą oraz z jego następcą kard. Franciszkiem Macharskim.

Z działalności instytutu skorzystało ponad 6 tys. stypendystów z 27 krajów, w tym aż 90 proc. pochodziło z Polski. Było wśród nich ponad 700 księży i zakonnic. Reprezentowali oni 123 szkoły wyższe i 196 zawodów. Naukowym „owocem” stypendystów jest 900 książek i ponad dwa tysiące innych publikacji. Instytut nie tylko dawał pomoc intelektualistom.

W swojej 50-letniej historii „Janineum” prowadziło też pracę charytatywną. W latach 1964-74 sprawowało opiekę nad byłymi więźniami obozów koncentracyjnych, w latach 1980-84 sprowadziło do Polski 94 transporty – w sumie 5 tys. ton – pomocy humanitarnej i leków, jak również wysłało ponad 2300 paczek, 40 tys. strzykawek jednorazowych i 60 tys. litrów wina mszalnego. Organizowano też przekazywanie do Polski leków nieosiągalnych w naszym kraju, a nawet przeprowadzenie w Austrii operacji ratujących życie.

Inną formą działalności były publikacje książkowe, jak np. wspomnienia obozowe z Sachsenhausen prof. Stanisława Pigonia, czy też wydawane po śmierci abp. Józefa Życińskiego książki popularyzujące wśród niemieckojęzycznych czytelników duchowe rozważania zmarłego w 2011 r. metropolity lubelskiego, który od 1990 r. był jednym z członków kuratorium Instytutu. Niezmordowanym tłumaczem tych książek była Lonny Glaser.

Oparciem dla jej pracy był zawsze Kościół katolicki. „Tylko w Kościele mogłam, bez własnego kapitału i jako kobieta, podążać za utopijną ideą i realizować powojenne marzenie – marzenie o pojednaniu, zrozumieniu, pokoju i przyjaźni między ludźmi, którzy musieli stawać wobec siebie jako wrogowie, choć należeli do tego samego kręgu kulturowego”, wspominała w jednej z rozmów.

Za zasługi na rzecz przezwyciężenia duchowego podziału Europy Lonny Glaser otrzymała w 1997 r. Nagrodę im. Kardynała Königa. Wcześniej, bo w 1993 r., Rzeczpospolita Polska uhonorowała ją Krzyżem komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2005 r. otrzymała medal zasługi Uniwersytetu Masaryka w Brnie, a w 2008 r. – doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz odznakę honorową „za zasługi dla Republiki Austrii”.