Akcja Katolicka obchodzi 25-lecia reaktywacji w Polsce

W niedzielę 2 maja Akcja Katolicka w Polsce świętować będzie 25-lecie reaktywacji. Z tej okazji Mszy św. w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie przewodniczyć będzie bp Piotr Jarecki, w latach 1996–2003 krajowy asystent kościelny stowarzyszenia katolików świeckich.

Jubileuszowa Msza św. pod przewodnictwem bp. Piotra Jareckiego zostanie odprawiona o godz. 11.00. W Mszy ze względu na obostrzenia sanitarne będzie mogła uczestniczyć jedynie delegacja władz Akcji Katolickiej. Transmisja z liturgii będzie dostępna na stronach internetowych Archidiecezji Warszawskiej.

„Już w najbliższą niedzielę 2 maja przypadnie 25. rocznica odrodzenia Akcji Katolickiej w Polsce. Ciągle jednak funkcjonujemy w trudach nieustającej pandemii i wielu ograniczeń. Choć coraz śmielej wyglądamy powrotu do szerszych spotkań. Na ten czas wobec miłości bliźniego jednak przyjmujemy stawiane wymagania” – napisała w zaproszeniu na uroczystości Urszula Furtak, prezes Zarządu Akcji Katolickiej w Polsce.

Akcja Katolicka w Polsce jest stowarzyszeniem katolików świeckich. Jego celem jest pogłębianie formacji chrześcijańskiej oraz organizowanie bezpośredniej współpracy katolików świeckich z hierarchią kościelną w prowadzeniu misji apostolskiej Kościoła.

Stowarzyszenie realizuje swoje cele poprzez pogłębienie życia religijnego, moralnego, intelektualnego i kulturalnego oraz ukierunkowanie na zadania apostolskie. Zajmuje stanowiska w sprawach publicznych Kościoła, a zwłaszcza stara się reagować na zagrożenia wiary i moralności chrześcijańskiej.

Ponadto angażuje się w formację dzieci i młodzieży oraz podejmuje kształcenie działaczy katolickich, przygotowując ich do aktywności w życiu społecznym, gospodarczym, kulturalnym i politycznym.

Prowadzi także działalność ukierunkowaną na wsparcie charytatywne i pomoc społeczną, wspieranie rodziny, upowszechnianie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwoju świadomości narodowej. AK rozwija też działalność na rzecz osób niepełnosprawnych, wspólnot i społeczności lokalnych, ochrony i promocji zdrowia.

Apostolstwo ludzi świeckich

Apostolstwo ludzi świeckich pełniło ważną część w misji duszpasterskiej Kościoła już od jego początków. Jednak pierwsze formy zorganizowane tegoż apostolstwa, jako przejawy późniejszej Akcji Katolickiej, pojawiły się w Kościele dopiero w XIX w. i rozwijały się szczególnie prężnie w krajach Europy Zachodniej.

Zadania apostolskie katolików świeckich, spełniane pod kierunkiem hierarchii kościelnej, określił papież Pius X pojęciem „Akcja Katolicka”. Użył go po raz pierwszy w motu proprio z 1903 r., zaś w encyklice „Il fermo proposito” z 1905 r. nakreślił program i formy tegoż ruchu.

Ideą przewodnią papieża było hasło „Instaurare omnia in Christo” (Odnowić wszystko w Chrystusie), ogłoszone już na progu pontyfikatu. Papież wzywał katolików świeckich, aby przy boku duchowieństwa zgromadzili wszystkie swe siły w celu zwalczania cywilizacji antychrześcijańskiej, a w jej miejsce wprowadzili z powrotem Chrystusa do rodziny, szkoły i społeczeństwa.

Akcja Katolicka – ruch masowy

Pojawienie się w Kościele w dwudziestoleciu międzywojennym Akcji Katolickiej w formie organizacji było zasługą papieża Piusa XI. Dewizą jego pontyfikatu było: „Pax Christi in regno Christi” (Pokój Chrystusa w Królestwie Chrystusa). Słowa te zawarł papież już w swojej pierwszej encyklice „Ubi arcano Dei” z 1922 r. Przedstawił w niej najpierw ocenę świata, w którym dostrzegał wzrastające nastroje wrogości, nienawiść między narodami, walkę klas i partii politycznych, chciwość, rządzę władzy, terror i przemoc oraz osłabienie życia rodzinnego i upadek obyczajów.

Przyczyną tego było, zdaniem papieża, usunięcie autorytetu Boga i porzucenie zasad Ewangelii z życia indywidualnego i społecznego. Dlatego rzucił wezwanie, by powrócić do Chrystusa, przywrócić Jego pokój jako źródło porządku prawa i władzy oraz słuchać nakazów Kościoła, który jest nauczycielem i stróżem tychże praw. Do tego dzieła odnowy wzywał duchowieństwo i wiernych, którym polecał, aby podjęli wspólny wysiłek budowania Królestwa Bożego na ziemi i potraktowali to zadanie jako „główny obowiązek urzędu pasterskiego i życia chrześcijańskiego”.

Pius XI wyjątkowo mocno doceniał w Kościele rolę katolickich ruchów masowych. Widział w nich skuteczną siłę, zdolną podjąć dzieło rechrystianizacji obyczajów i krzewienia zasad chrześcijańskich w życiu indywidualnym i publicznym. Takim właśnie ruchem masowym miała być Akcja Katolicka, dla której papież ten nakreślił zasadnicze zręby normatywne i instytucjonalne.

Ruch ten papież określił jako „udział świeckich w hierarchicznym apostolstwie Kościoła dla obrony zasad religii i moralności oraz rozwijania zdrowej i pożytecznej akcji społecznej pod przewodnictwem hierarchii kościelnej – ponad wszystkimi partiami politycznymi i niezależnie od nich – celem odnowienia życia katolickiego w rodzinie i społeczeństwie”.

Akcja Katolicka w Polsce

Akcja Katolicka na ziemiach polskich powstała w 1930 r. jako organizacja centralistyczna, opierająca się na jednolitym dla całego kraju statucie. W ciągu niespełna 10 lat swej działalności stała się silnym ruchem skupiającym zarówno elity inteligencji katolickiej, jak i licznych przedstawicieli środowisk rzemieślniczych i chłopskich.

Tuż przed wybuchem II wojny Akcja Katolicka liczyła około 750 tys. członków, a samo stowarzyszenie zajęło znaczące miejsce w życiu społecznym ówczesnej Polski. W budowaniu struktur przyjęto model włoski stowarzyszenia oparty na czterech stanach: mężczyźni, kobiety, młodzież męska, młodzież żeńska. Stowarzyszenie wydawało własne czasopismo pod nazwą „Ruch Katolicki”. Patronem Akcji Katolickiej w Polsce wybrany został św. Wojciech, jako święto patronalne wyznaczono uroczystość Chrystusa Króla.

Akcja Katolicka dążyła do tego, aby mieć w swych szeregach dobrych i gorliwych członków, gotowych do szerzenia i obrony zasad wiary w środowisku społecznym. Apostoł świecki musiał posiadać pewne zalety, uzdalniające go do wykonywania apostolatu, do wywierania dobrego wpływu na bliźnich, to znaczy głęboką wiarę, miłość bliźniego i męstwo. Dlatego celem zasadniczym stowarzyszeń Akcji Katolickiej było wychowanie religijno-moralne i intelektualne swoich członków.

W formacji wewnętrznej członków Akcji największą wagę przywiązywano do uczestnictwa we Mszy św. i nabożeństwach oraz do modlitwy i przystępowania do sakramentów św. Duże znaczenie miały tu także rekolekcje otwarte, półzamknięte i zamknięte.

W celu pogłębienia duchowości i wiedzy religijnej członkowie Akcji studiowali Pismo św., katechizm i nauczanie papieży, urządzali tzw. kwadranse ewangeliczne i katechizmowe, czytali literaturę dogmatyczną i liturgiczną, a także czasopisma organizacyjne i referaty wydawane przez kierownictwa czterech stowarzyszeń (kolumn) oraz instytuty: diecezjalne (DIAK) i krajowy (NIAK).

Pomimo poważnych trudności ze strony władz komunistycznych, Kościół przystąpił w 1945 r. do wznawiania lub zakładania w diecezjach i parafiach katolickich stowarzyszeń. Ich działalność sparaliżował dekret „O zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach”, który wszedł w życie 5 sierpnia 1949 r., i który w konsekwencji doprowadził do ich rozwiązania. Znosił on bowiem obowiązujące dotychczas wyłączenie spod przepisów prawa o stowarzyszeniach organizacji realizujących zadania religijne, za wyjątkiem zrzeszeń prawnie uznanych przez władze państwowe.

Wznowienie działalności po 1989 r.

Odrodzenie w Polsce takich stowarzyszeń jak Akcja Katolicka czy Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży stało się możliwe dopiero po 1989 r.

W 1993 r. papież Jan Paweł II podczas wizyty biskupów polskich ”ad limina”, zwracając uwagę na nowy etap w historii Polski i Kościoła po upadku systemu komunistycznego, wyraził wolę reaktywowania w kraju struktur Akcji Katolickiej. ”Niezastąpionym środkiem formacji apostolskiej świeckich są organizacje, stowarzyszenia i ruchy katolickie. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje Akcja Katolicka, która kiedyś w Polsce żyła i przyniosła tyle wspaniałych owoców. Trzeba więc, aby na nowo odżyła. Bez niej bowiem infrastruktura zrzeszeń katolickich w Polsce byłaby niepełna” – powiedział Ojciec Święty.

Pierwsze struktury nowego stowarzyszenia zaczęły powstawać w rok po historycznym spotkaniu polskich biskupów z Janem Pawłem II. Od 1996 r. w całej Polsce, z różną intensywnością, zaczęły powstawać diecezjalne instytuty i parafialne oddziały Akcji Katolickiej. Jako pierwsza w Polsce (1994) została powołana Akcja Katolicka Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej. W dniach 20-21 listopada 1998 nastąpiły wybory statutowych władz krajowych stowarzyszenia. Na pierwszego prezesa prymas Polski kard. Józef Glemp desygnował Halinę Szydełko z diecezji rzeszowskiej.

W ten sposób, zgodnie z życzeniem bp. Piotra Jareckiego, ówczesnego Krajowego Asystenta Kościelnego Akcji Katolickiej, pod którego duszpasterską opieką stowarzyszenie kształtowało swoją osobowość od czasu reaktywowania, „świeccy przejęli ciężar obowiązków związanych z organizowaniem i działalnością stowarzyszenia”. Od 2016 r. prezesem Akcji Katolickiej w Polsce jest Urszula Furtak.