David Libeskind nada nowy kształt synagodze ”Tree of Life” w Pittsburghu

Urodzony w Łodzi w 1946 światowej sławy architekt Dawid Libeskind podjął się przebudowy synagogi „Drzewo Życia” w Pittsburghu w stanie Pensylwania. Ponad dwa lata temu stała się ona w szczególny sposób sławna na całym świecie z powodu krwawego zamachu antysemickiego na nią.

27 października 2018 r. 46-letni wówczas Robert D. Bowers – zagorzały antysemita – wszedł do świątyni „Tree of Life” na przedmieściach miasta i zastrzelił 11 uczestników sobotniego nabożeństwa. Sprawca ataku wybrał własnie tę synagogę, gdyż mniej więcej jedna trzecia modlących się w niej była związana z Dor Hadash – organizacją żydowską (działająca pod auspicjami Stowarzyszenia Pomocy Imigrantom Żydowskim – HIAS), pomagającą materialnie Żydom przybywającym do USA.

Od tamtego czasu niemal do dzisiaj trwała dyskusja, jak zmienić obiekt zamachu, aby była on zarówno miejscem modlitwy, jak i upamiętnieniem ofiar terroru. 4 kwietnia postanowiono poprosić o opracowanie projektu polsko-amerykańskiego architekta Dawida Libeskinda. Wraz z rodzicami przybył on do Stanów Zjednoczonych w 1959 i skorzystał ze wsparcia właśnie Dor Hadashu, który umożliwił Libeskindom zamieszkanie na Bronxie i pomoc finansową.

Uzasadniając podjętą decyzję rabin Hazzan Jeffrey Myers wyjaśnił, iż wspólnota żydowska „musiała w końcu zrobić krok do przodu i powrócić do tej synagogi, w przeciwnym wypadku oznaczałoby to, że zło zwyciężyło”.

Wśród wielu dzieł Libeskinda, z których duża część upamiętnia martyrologię Żydów w Europie, chyba najbardziej znany jest projekt zagospodarowania tzw. „punktu zero” w sąsiedztwie nowego wieowca World Trade Center w Nowym Jorku, oddanego do użytku w 2014 w miejsce starego w zniszczonego w czasie pamiętnych zamachów z 11 września 2001 r.

W wywiadzie dla „New York Timesa” architekt przypomniał, że tak jak wówczas w Nowym Jorku [20 lat temu], tu także „zderzamy się z motywacjami konfliktowymi i z całym spektrum emocji”. Wskazał, że – zdaniem jednej grupy – zaatakowany w 2018 budynek należałoby zrównać z ziemią i na jego miejsce wznieść coś znacznie większego, według innych natomiast „nie powinno się tu budować nic przez najbliższych 30 lat”.

Kierownictwo synagogi wybrało Libeskinda z kilku powodów: dlatego, że jako architekt znany jest z upamiętniania historycznej traumy żydowskiej oraz dlatego, że urodził się w rodzinie, która przeżyła Holokaust. Zaprojektował m.in. Muzea: Żydowskie w Berlinie, Felixa Nussbauma w Niemczech, Imperial War Museum North w Manchesterze, Żydowskie w San Francisco, ale także Nowe Centrum Łodzi: Brama Miasta. Rabini zwrócili ponadto uwagę na wybranie przez rodzinę Libeskindów Stanów Zjednoczonych jako kraju, w którym Żydzi mogą swobodnie żyć i modlić się.

Powstała przed 58 laty synagoga „Tree of Life” ma być odnowiona, zachowując swoje piękne okna z witrażami. Dobudowana zostanie Sala Pamięci poświęcona ofiarom zamachu, z której będzie korzystać również Muzeum Holokaustu w Pittsburghu. Ponadto dojdą do tego klasy do prowadzenia różnych zajęć i obszar komunalny dla przybywających gości.