Zaangażowanie polskiego Episkopatu na rzecz trzeźwości

„Proszę, abyście przeciwstawiali się wszystkiemu, co uwłacza ludzkiej godności i poniża obyczaje zdrowego społeczeństwa” – takie słowa skierował św. Jan Paweł II w swoim pierwszym liście do Polaków po wyborze na Stolicę Piotrową z 23 października 1978 r. Zaangażowanie w walkę z plagą alkoholizmu i tworzenie ruchu trzeźwościowego jest wyrazem troski Kościoła o godne życie człowieka i narodu.

Po zakończeniu II wojny światowej biskupi polscy zauważyli, że konsekwencją wojny stało się zwiększone spożycie napojów alkoholowych. W 1947 r. Episkopat wystosował list zatytułowany: „O pijaństwie”, który zachęcił wielu duszpasterzy do podjęcia apostolstwa trzeźwości. Jednak już dwa lata później, w roku 1949, decyzją władzy państwowej, zabroniono działalności organizacji katolickich, w tym trzeźwościowych. Zadania tych ostatnich przejęły wydziały duszpasterskie kurii diecezjalnych.

W listopadzie 1955 r. został mianowany delegat Episkopatu do Spraw Trzeźwości, którym został bp Piotr Dudziec z Płocka.

W czasach komunizmu ważną rolę odegrały wydarzenia zainicjowane przez prymasa Stefana Wyszyńskiego, zwłaszcza jego Śluby Narodu z sierpnia 1956 r., w których znajdujemy słowa: „Przyrzekamy wypowiedzieć walkę (…) pijaństwu.” Odpowiedzią na Śluby było powołanie przez ks. Franciszka Blachnickiego Krucjaty Wstrzemięźliwości. Był to masowy ruch przeciwalkoholowy promujący całkowitą abstynencję i obejmujący swym zasięgiem szerokie masy społeczne. W Krucjatę zaangażowanych było około tysiąca księży. W liturgiczne święto męczeńskiej śmierci św. Jana Chrzciciela, patrona abstynentów, 29 sierpnia 1960 r., centrala Krucjaty Wstrzemięźliwości w Katowicach została brutalnie zlikwidowana przez władze państwowe, później zamknięto jej struktury, a ks. Blachnicki został aresztowany.

W 1968 roku przy klasztorze Braci Mniejszych Kapucynów w Zakroczymiu powstał założony przez ojca Benignusa Ośrodek Apostolstwa Trzeźwości, który przetrwał pomimo licznych trudności stwarzanych przez władze komunistyczne i który nadal prowadzi duszpasterską działalność trzeźwościową.

W 1970 r. powstała Komisja ds. Trzeźwości powołana przez Episkopat Polski, której celem była koordynacja pracy trzeźwościowej w Polsce.

Kolejnym ważnym momentem w walce o trzeźwość narodu był pierwszy list papieża Jana Pawła II do Polaków ogłoszony zaraz po wyborze na Stolicę Piotrową 23 października 1978 r. zatytułowany: „Zachowajcie wierność Chrystusowi, Jego Krzyżowi, Kościołowi”. W liście Papież apelował: „Proszę, abyście przeciwstawiali się wszystkiemu, co uwłacza ludzkiej godności i poniża obyczaje zdrowego społeczeństwa; co czasem może aż zagrażać jego egzystencji i dobru wspólnemu, co może umniejszać jego wkład do wspólnego skarbca ludzkości, narodów chrześcijańskich, Chrystusowego Kościoła”.

W 1979 r., w odpowiedzi na apel Papieża-Polaka, ks. Blachnicki zorganizował Krucjatę Wyzwolenia Człowieka, która została proklamowana podczas I Pielgrzymki Ojca św. Jana Pawła II do Ojczyzny, na lotnisku w Nowym Targu.

Z kolei prymas Wyszyński, któremu sprawa trzeźwości narodu była szczególnie bliska, w liście do kapłanów z 8 grudnia 1979 r. zaproponował inicjatywę: „Przez abstynencję wszystkich kapłanów do trzeźwości całego Narodu”. Warto podkreślić, że kardynał Wyszyński sam był abstynentem.

Podczas przygotowań do Jubileuszu 600-lecia obecności cudownego obrazu Matki Bożej na Jasnej Górze (1982 r.) i na fali przemian społecznych dojrzewała myśl reaktywowania ruchów antyalkoholowych wzorowanych na dawnych Bractwach Trzeźwości. W tym jubileuszowym roku została zorganizowana Pierwsza Krajowa Pielgrzymka Trzeźwości na Jasną Górę, podczas której utworzono Ruch Trzeźwości im. Świętego Maksymiliana Kolbego, nazywany Maksymiliańskim Ruchem Trzeźwości.

Następne organizacje rozwinęły się dopiero po roku 1989, gdy zaistniała sytuacja polityczna, która umożliwiła ich rozwój.

W 2002 r. odbyło się w Zakroczymiu Forum Organizacji Apostolstwa Trzeźwości w Polsce, któremu przewodniczył bp Antoni Dydycz.

W 2017 r. Zespół Konferencji Episkopatu Polski ds. Apostolstwa Trzeźwości zorganizował III Narodowy Kongres Trzeźwości, którego owocem jest Narodowy Program Trzeźwości. Obecnie na czele Zespołu Konferencji Episkopatu Polski ds. Apostolstwa Trzeźwości i Osób Uzależnionych stoi biskup pomocniczy diecezji łomżyńskiej Tadeusz Bronakowski.

Kościół katolicki od lat wykazuje stałą troskę o trzeźwość społeczeństwa. Na terenie kraju w ciągu roku organizuje się wiele duszpasterskich inicjatyw trzeźwościowych, między innymi: pielgrzymki, rekolekcje i spotkania modlitewne. Działają kościelne ruchy abstynenckie (np. Krucjata Wyzwolenia Człowieka i Ruch Światło-Życie „Oaza”), katolickie bractwa trzeźwościowe, Stowarzyszenie Wesele Wesel, Dziecięca Krucjata Niepokalanej). Funkcjonuje aktywna sieć grup samopomocowych (kilka tysięcy grup AA i kilkaset grup Al-Anon). Działają liczne stowarzyszenia i kluby abstynenta.