Osiek: poddany renowacji zabytkowy ołtarz odsłania swe tajemnice

Niespotykaną na ziemi oświęcimskiej i w tej części Polski Południowej kolorystykę odsłonili specjaliści konserwujący ołtarz główny w drewnianym kościele pw. św. Andrzeja Apostoła w Osieku. Okazało się, że wspaniała struktura rokokowego retabulum pierwotnie miała barwę cesarskiego porfiru i nawiązywała do sztuki antycznej.

Zdaniem ks. dr. Szymona Tracza, dyrektora Muzeum Diecezjalnego w Bielsku-Białej i bielsko-żywieckiego konserwatora architektury i sztuki sakralnej, odkrycie oryginalnej kolorystyki osieckiego ołtarza to pewnego rodzaju ewenement.

Jak wyjaśnił, nazwą porfir, która z języka greckiego znaczy „purpura” popularnie określa się magmowe skały wulkaniczne lub żyłowe posiadające strukturę porfirową. „Wydobyty w kamieniołomie porfir z początku nie wygląda zachwycająco, ale po wyrzeźbieniu i wypolerowaniu kamień ten prezentuje bardzo efektowny purpurowy kolor” – dodał i przypomniał, że materiał ów stał się szczególnie popularny w sztuce hellenistycznej od czasów Kleopatry VII Wielkiej, do której w Egipcie należała jedyna na świecie kopalnia tego surowca.

„Rzymscy cesarze używali tego kamienia do produkcji swoich posągów i luksusowych przedmiotów, którymi dekorowano wnętrza. Purpurowym porfirem ozdobiono m.in. wnętrze słynnego Panteonu w Rzymie” – zaznaczył i podkreślił, że z porfiru wykonano stojącą do dziś w Konstantynopolu 30-metrową Kolumnę Konstantyna, a cesarz Justynian I Wielki kazał z porfiru wyrzeźbić kolumny do katedry Hagia Sophia (Mądrości Bożej).

W opinii ks. Tracza, porfirowa dekoracja malarska struktury ołtarza osieckiego stanowi jednoznaczne nawiązanie do sztuki antycznej, którą często inspirowali się twórcy w kolejnych epokach artystycznych. „W ten sposób drewniany ołtarz miał sprawiać wrażenie, jakby był w całości wykonany z drogocennego i trudnego w obróbce porfiru” – sprecyzował i zapewnił, że kolor ten doskonale współgra z zastosowanymi złoceniami i ornamentami oraz „niezwykle dynamiczną formą rokokowej struktury nastawy ołtarzowej”.

Wraz z konserwacją struktury ołtarza trwają równocześnie prace przy elementach snycerskich.

Osiecki ołtarz powstał w kręgu działającego w Krakowie i w Małopolsce utalentowanego snycerza Johanna Georga Lehnera (ok. 1703-1776), który przybył z Moraw. Jest przypisywany anonimowemu „pomocnikowi Lehnera”. Wraz ze zmianą gustów estetycznych w następnych wiekach strukturę retabulum przemalowano na niebiesko, a później dwa razy na biało.

„Kolejne tajemnice kryje bardzo ciekawy pod względem ideowym umieszczony w centrum nastawy malowany na desce obraz Zwiastowania NMP, o czym będzie można więcej powiedzieć już niebawem po przeprowadzeniu specjalistycznych badań” – zapowiedział historyk sztuki.

Prace konserwatorskie prowadzone są w ramach realizacji przez Diecezję Bielsko-Żywiecką projektu pn. „Beskidzkie Muzeum Sakralnej Architektury Drewnianej Diecezji Bielsko-Żywieckiej – udostępnienie dziedzictwa kulturowego Podbeskidzia poprzez nadanie nowych funkcji kulturalnych drewnianym obiektom zabytkowym” realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 VIII Oś Priorytetowa: Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury (umowa o dofinansowanie nr POIS.08.02.00-00-0006/18-00).

Dofinansowanie projektu z UE: 16 812 003 PLN.