Nagroda Sacharowa dla Aleksieja Nawalnego

Rosyjski polityk opozycyjny Aleksiej Nawalny został uhonorowany tegoroczną „Nagrodą im. Sacharowa za wolność myśli” przyznawaną przez Parlament Europejski. Podczas uroczystości w Strasburgu 15 grudnia nagrodę odebrała jego córka Daria. W swoim wystąpieniu opowiedziała się przeciwko „pragmatycznemu tolerowaniu autorytarnych władców”, takich jak Aleksander Łukaszenko na Białorusi czy Władimir Putin w Rosji. „Historia uczy, że polityka ustępstw wobec dyktatorów i tyranów nigdy się nie sprawdza. Nawet europejscy politycy nie są bezpieczni od tego, by stać się celem zamachów dokonywanych przez służby specjalne Putina”, powiedziała 20-letnia córka Nawalnego.

Więziony w kolonii karnej Aleksiej Nawalny przekazał za pośrednictwem swojej córki, że „nikt nie powinien mylić Rosji z reżimem Putina”. Rosja jest częścią Europy i aspiruje do bycia jej częścią, Europa natomiast musi pozostać wierna swoim zasadom. „Nie chcemy Europy kanclerzy i ministrów, którzy marzą o tym, by dostać pracę w zarządzie państwowej firmy Putina”, powtórzyła słowa swego ojca Daria Nawalny. W przeszłości nazwał on byłego kanclerza Niemiec Gerharda Schrödera (SPD) „chłopcem na posyłki Putina” z powodu jego pracy w radzie nadzorczej Nord Stream AG.

Przewodniczący Parlamentu Europejskiego David Sassoli pochwalił Nawalnego jako bojownika o wolność słowa i walkę z korupcją. Zwrócił uwagę, że korupcja kwitnie tam, gdzie brak jest poszanowania praw człowieka. Dlatego walka z nią jest również walką o powszechne prawa człowieka, godność ludzką, dobre rządy i praworządność. „Ponieważ bronił tych zasad, Aleksiej Nawalny został pozbawiony wolności i prawie stracił życie. Jest on więźniem politycznym. W imieniu Parlamentu Europejskiego domagam się jego natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia” – powiedział Sassoli.

Nawalny, 45-letni krytyk Kremla, przeżył w 2020 roku próbę otrucia go, był leczony w berlińskiej klinice Charite. Po powrocie do Rosji został aresztowany. Obecnie odbywa karę dwu i pól roku więzienia w kolonii karnej Pokrow w rejonie włodzimierskim na wschód od Moskwy. Według niego administracja więzienna zakwalifikowała go jako „ekstremistę” i „terrorystę”.

Kandydaturę Nawalnego zgłosiła do Nagrody Sacharowa konserwatywna frakcja Europejskiej Partii Ludowej (EPP).

Laureaci z różnych roczników stanowią „wspólnotę Nagrody Sacharowa”. Parlament Europejski wspiera ich zaangażowanie na rzecz praw człowieka i udziela im pomocy, gdy są w niebezpieczeństwie lub zagrożeniu życia.

Nagroda za wolność myśli nosi imię rosyjskiego fizyka i laureata Pokojowej Nagrody Nobla z 1975 r. Andrieja Sacharowa (1921-1989). Jest przyznawana corocznie od 1988 r. przez Parlament Europejski osobom i instytucjom, które w sposób szczególny działają na rzecz praw człowieka i ochrony mniejszości, poszanowania prawa narodów i wolności duchowej. Wysokość nagrody wynosi 50 tys. euro. Tradycyjnie jest ona wręczana podczas grudniowego posiedzenia Parlamentu Europejskiego przez jego przewodniczącego. Poprzez tę nagrodę europosłowie pragną wspierać prawa człowieka i demokrację na całym świecie.

Wśród dotychczasowych laureatów Nagrody im. Sacharowa są m.in. były sekretarz generalny ONZ Kofi Annan i były prezydent RPA Nelson Mandela. W 2011 r. nagrodę otrzymało pięciu reprezentantów „arabskiej wiosny” z Egiptu, Libii, Tunezji i Syrii, a w 2012 r. – dwoje irańskich obrońców praw człowieka: adwokatka więzionych opozycjonistów Nasrin Sotoudeh i reżyser Dżafar Panahi. Nie mogli oni osobiście odebrać swojej nagrody, podobnie jak opozycyjna grupa kubańskich kobiet „Damy w bieli”. Przyznaną im w 2005 r. przez Parlament Europejski Nagrodę ich rzeczniczka Berta Soler mogła odebrać dopiero po ośmiu latach, w kwietniu 2013 r.

W 2013 r. Nagrodę Sacharowa otrzymała 16-letnia Pakistanka walcząca o prawo do edukacji dziewcząt, Malala Yousafzai, która w rok później została laureatką Pokojowej Nagrody Nobla, natomiast w 2016 r. dwie działaczki praw człowieka z Iraku: jazydki 23-letnia Nadia Murad Basee Taha (laureatka Pokojowej Nagrody Nobla 2018) i 19-letnia Lamiya Aji Bashar. W 2018 r. nagrodę przyznano opozycji demokratycznej i więźniom politycznym w Wenezueli, a w 2019 r. ukraińskiemu reżyserowi Olegowi Sencowowi, skazanemu w Rosji na 20 lat więzienia za rzekome planowanie zamachów terrorystycznych. W 2020 roku uhonorowana została białoruska opozycja, protestująca przeciwko sfałszowanym wyborom prezydenckim w ich kraju.